Հեռակայ զրոյց Սե­լի­նա ­Տո­ղա­նի հետ

Է­վա ­Պէր­պէ­րեան

Լ­սած էի հար­կաւ ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան ա­նու­նը։ ­Կա­րօ ­Փայ­լա­նի հետ թրքա­կան խորհր­դա­րա­նին մէջ հա­յու­թեան ա­նու­նը լսե­լի դարձ­նող, այ­լեւ՝ հա­յոց ի­րա­ւունք­նե­րուն մա­սին խօ­սող եւ ի­րա­ւա­տէ­րի ձայն բարձ­րաց­նող մեր եր­կու ե­րես­փո­խան­ներն են ա­նոնք։ ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան ­Թուր­քիոյ խորհր­դա­րա­նի միակ հայ կին ե­րես­փո­խանն է։
­Բայց այն օ­րը, երբ լու­րե­րու ճամ­բով ես ալ ի­մա­ցայ, որ ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան՝ ­Թուր­քիոյ խորհր­դա­նա­նին մէջ խօսք առ­նե­լով՝ ար­տա­յայ­տուած է հայ կին մտա­ւո­րա­կան­նե­րու եւ գրող­նե­րու, կի­նե­րու ի­րա­ւունք­նե­րու պաշտ­պան ­Զա­պէլ Ե­սա­յեա­նի, Սր­բու­հի ­Տիւ­սա­բի եւ այ­լոց մա­սին՝ հարց դարձ­նե­լով, թէ ին­չո՞ւ ա­նոնց ա­նուն­նե­րը չեն յի­շա­տա­կո­ւիր ի­րենց սերն­դա­կից եւ եր­բեմն ալ գոր­ծա­կից թուրք հե­ղի­նակ­նե­րու կամ մարդ­կա­յին ի­րա­ւանց պաշտ­պան­նե­րու շար­քին.. եւ երբ նոյն­պէս կար­դա­ցած էի, թէ ան իր զար­ման­քը յայտ­նած է, թէ ին­չո՞ւ թրքա­կան պատ­մու­թեան դա­սա­գիր­քե­րուն մէջ չէ գրո­ւած ա­կա­նա­ւոր հա­յու­հի­նե­րու մա­սին եւս, ­Սե­լի­նա ­Տո­ղա­նի մօտ գնա­հա­տած էի մարդ­կա­յին ի­րա­ւանց պաշտ­պա­նի եւ հա­մար­ձակ հա­յու­հիի կեր­պա­րը։
Եւ ար­դէն ո­րո­շած էի ան­պայ­ման կապ հաս­տա­տե­լու ­Սե­լի­նա ­Տո­ղա­նի հետ եւ իր­մէ խնդրե­լու հե­ռա­կայ հար­ցազ­րոյց մը։
­Կա­պը հաս­տա­տո­ւե­ցաւ. իր դրա­կան պա­տաս­խա­նը ան­մի­ջա­կան ե­ղաւ։ Եւ մեր մի­ջեւ ստեղ­ծո­ւե­ցաւ հա­ղոր­դակ­ցու­թեան հե­տաքրք­րա­կան ձեւ մը, քա­նի մը պար­բե­րու­թիւն­նե­րու մէջ պար­փա­կո­ւող ու փո­խա­նա­կուող նա­մա­կագ­րու­թիւն մը, ո­րուն ար­դիւն­քը ե­ղաւ իր մտա­ծում­նե­րը, տե­սա­կէտ­նե­րը, հա­մո­զում­նե­րը ցո­լաց­նող այս «զրոյ­ցը», ե­թէ կա­րե­լի է այդ­պէս ա­նո­ւա­նել այս գրու­թիւ­նը…

Թուր­քիոյ խորհր­դա­րան մուտք գոր­ծած ա­ռա­ջին հայ կին պատ­գա­մա­ւորն է ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան։ 40 տա­րե­կան է եր­կու զա­ւակ­նե­րու տէր այս հա­յու­հին, կը պատ­կա­նի ­Թուր­քիոյ իշ­խող կու­սակ­ցու­թեան գլխա­ւոր ընդ­դի­մա­դիր ու­ժին՝ ­Ժո­ղովր­դա­յին-­Հան­րա­պե­տա­կան ­Կու­սակ­ցու­թեան։
«Ծ­նած եմ ­Պո­լիս։ ­Յա­ճա­խած եմ հայ­կա­կան նա­խակր­թա­րան, ա­պա՝ շա­րու­նա­կած եմ ու­սումս ֆրան­սա­կան երկ­րոր­դա­կան վար­ժա­րա­նի մէջ»,- կը գրէ հայ ե­րես­փո­խա­նու­հին։
Այ­նու­հե­տեւ, ­Կա­լա­թա­սե­րա­յի հա­մալ­սա­րա­նէն ի­րա­ւա­բա­նու­թեան մէջ վկա­յո­ւե­լէ եւ ­Պոլ­սոյ ­Պիլ­ճի հա­մալ­սա­րա­նէն ստա­նա­լէ ետք մարդ­կա­յին ի­րա­ւանց մա­գիստ­րո­սի վկա­յա­կա­նը, ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան սկսած է աշ­խա­տիլ իբր փաս­տա­բան, բայց իր զաւ­կին ծնուն­դէն ետք ստի­պո­ւած ե­ղած է մնա­լու տու­նը եւ հե­ռա­նա­լու… ի­րա­ւա­բա­նի աս­պա­րէ­զէն։
Ա­ռի­թով մը, ի­րեն ուղ­ղո­ւած հար­ցու­մի մը պա­տաս­խա­նե­լով եւ իր կեան­քի այդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին մա­սին ար­տա­յայ­տո­ւե­լով՝ ան ը­սած է, թէ ու­րախ չէր այդ շրջա­նին. «ես ին­ծի կ­՛ը­սէի՝ ֆրան­սե­րէն կը խօ­սիմ, անգ­լե­րէն կը խօ­սիմ, բայց ո­չինչ կ­՛ը­նեմ ներ­կա­յիս, չեմ օգ­տա­գոր­ծեր գի­տե­լիք­ներս։ ­Մարդ­կա­յին Ի­րա­ւունք­նե­րու փաս­տա­բան ե­ղայ, բայց չեմ օգ­տա­գոր­ծեր սոր­ված­ներս, չեմ կրնար նոր մար­դոց, նոր շրջա­պա­տի ծա­նօ­թա­նալ։ Եւ ա­մու­սի­նիս ը­սի.- Կ­՚ու­զեմ ան­պայ­ման բ­՛ան մը ը­նել»։
­Քա­ղա­քա­կան կեանք իր մուտ­քին մա­սին ուղ­ղած իմ հար­ցու­մին ­Տո­ղան կը պա­տաս­խա­նէ՝ ընդգ­ծե­լով.-
«­Հայրս (Ե­րո­ւանդ Էօ­զու­զուն) ա­ւե­լի քան 30 տա­րի գոր­ծած է այս կու­սակ­ցու­թեան մէջ։ Ան ­Պա­քըր­քէօյ շրջա­նի փոխ-քա­ղա­քա­պետն էր… ­Հե­տե­ւա­բար, ինչ­պէս կը տես­նէք, ես մեծ­ցած եմ ժո­ղովր­դա­վար սկզբունք­նե­րու հա­ւա­տա­ցող ըն­տա­նի­քի մէջ, ինչ որ կը նշա­նա­կէ հա­մե­մա­տա­բար ա­զատ մտա­ծո­ղու­թեան տէր ըն­տա­նիք, բաղ­դա­տա­բար ա­ւան­դա­պահ միւս հայ ըն­տա­նիք­նե­րուն»։
­Շա­րու­նա­կե­լով՝ ան կ­՚ը­սէ.- «2015ին, ­Թուր­քիոյ մէջ 7 ­Յու­նի­սի ընդ­հա­նուր ընտ­րու­թիւն­նե­րու նա­խօ­րեա­կին, մեր կու­սակ­ցու­թեան ղե­կա­վա­րը ո­րո­շում կա­յա­ցուց նշա­նա­կե­լու ­Թուր­քիոյ հայ հա­մայն­քին պատ­կա­նող կին թեկ­նա­ծու մը։ Եւ զիս նշա­նա­կեց իմ բնա­կած թա­ղա­մա­սիս ցան­կին գլու­խը։ Իր կող­մէ դրա­կան կե­ցո­ւածք մըն էր ը­րա­ծը։ ­Նաեւ՝ դէ­պի ժո­ղովր­դա­վա­րու­թիւն ըն­թա­ցող մեծ քայլ մը, ինչ­պէս նաեւ՝ յան­դուգն ո­րո­շում մը այս կու­սակ­ցու­թեան հա­մար, որ կ­՛ըն­թա­նար դէ­պի ըն­կե­րա­յին ժո­ղովր­դա­վար ի­րա՛ւ կու­սակ­ցու­թիւն մը։ Ես կը լրաց­նէի անհ­րա­ժեշտ պայ­ման­նե­րը։ Ա­ռա­ջին հեր­թին, սկիզ­բը, քիչ մը տա­տամ­սե­ցայ, ո­րով­հե­տեո մանչս 17 ամ­սու էր միայն…­Բայց ծնող­քիս եւ ա­մուս­նիս մղու­մով հա­մար­ձա­կու­թիւ­նը ու­նե­ցայ ըն­դու­նե­լու ին­ծի ե­ղած ա­ռա­ջար­կը։ Այս­պէ­սով, դար­ձայ թրքա­կան խորհրդա­րա­նին մէջ ընտ­րո­ւած ա­ռա­ջին հայ կին ե­րես­փո­խա­նը»։ ­Շա­րու­նա­կե­լով՝ ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան կը հաս­տա­տէ.- «Այ­սու­հան­դերձ, ոչ ոք կրնար գիտ­նալ, որ այդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը ­Թուր­քիոյ ­Հան­րա­պե­տու­թեան ա­մէ­նէն խառն ժա­մա­նա­կաշրջա­նը պի­տի ըլ­լար։ ­Ճիշդ ե­րեք ա­միս ետք, ար­տա­հերթ ընտ­րու­թիւն տե­ղի ու­նե­ցաւ։ Ես իմ տեղս պա­հե­ցի։ ­Բայց ծայր աս­տի­ճան ծանր ընտ­րա­կան մթնո­լորտ մը կը տի­րէր, ո­րով­հե­տեւ ա­մէն ինչ իշ­խա­նու­թեան կող­մէ կազ­մա­կեր­պո­ւած էր այն­պի­սի ձե­ւով մը, որ կը մի­տէր ա­րո­ւես­տա­կա­նօ­րէն ան­շար­ժաց­նե­լու խորհր­դա­րա­նը, որ­պէս­զի կա­րե­լի ըլ­լայ պաշտ­պա­նել նա­խա­գա­հա­կան վար­չա­կար­գի հաս­տա­տու­մը։
«­Թուր­քիոյ ա­րեւ­մուտ­քը, ա­հա­բեկ­չու­թեան դէմ պայ­քա­րին պատ­ճա­ռով, կը տի­րէր ծանր մթնո­լորտ մը, միւս կող­մէ՝ ­Թուր­քիոյ մէջ տե­ղի ու­նե­ցան տաս­նեակ մը յար­ձա­կում­ներ (Ի.Պ. եւ այլք)։
Ս­տեղ­ծո­ւե­ցան ծայ­րա­յե­ղօ­րէն վտան­գա­ւոր պայ­ման­ներ, ա­ւե­լի քան հա­րիւր հա­զար ան­ձեր պաշ­տօ­նանկ ե­ղան, հա­րիւ­րա­ւոր լրագ­րող­ներ, մտա­ւո­րա­կան­ներ ձեր­բա­կա­լո­ւե­ցան եւ բան­տար­կո­ւե­ցան, տե­ղի ու­նե­ցաւ տագ­նապ Եւ­րո­պա­կան ­Միու­թեան հետ եւ տագ­նապ՝ մի­ջազ­գա­յին քա­ղա­քա­կան պայ­ման­նե­րու մէջ»։
(­Հար­ցազ­րոյ­ցի այս բա­ժի­նով՝ ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան կ­՛անդ­րա­դառ­նար սահ­մա­նադ­րա­կան փո­փո­խու­թեան հա­մար ծրագ­րո­ւած հան­րա­քո­ւէին. առ այդ, Եւ­րո­պա­յի մէջ ապ­րող բո­լոր թուրք քա­ղա­քա­ցի­նե­րուն կոչ կ­՛ը­նէր՝ «ո՛չ» քո­ւէար­կե­լու հան­րա­քո­ւէին։ Դժ­բախ­տա­բար «ա­յո»ն ­շա­հե­ցաւ, ան­գամ մը եւս դժգո­հու­թեան ա­լիք բարձ­րաց­նե­րով ամ­բողջ երկ­րին մէջ)։
Այս բո­լո­րին մա­սին ար­տա­յայ­տուե­լէ ետք, ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան կ­՚ընդգ­ծէ.- «Այս բո­լո­րը ը­սի՝ ցոյց տա­լու հա­մար, որ ե­րես­փո­խան ըլ­լա­լու լաւ ժա­մա­նակ­ներ չէին։ Իշ­խա­նու­թեան վրայ ե­ղող քա­ղա­քա­կան ու­ժը կ­՛ու­զէր քրէա­կա­նաց­նել ընդ­դի­մադ­րու­թիւ­նը։ Ան­շուշտ իբ­րեւ հայ ե­րես­փո­խան, ես ալ իմ կե­ցո­ւածքս ո­ւե­ցայ»։
Ար­դէն եր­կու տա­րիէ ի վեր ­Թուր­քիոյ Ազ­գա­յին ­Ժո­ղո­վին (խորհր­դա­րա­նին պաշ­տօ­նա­կան ա­նո­ւա­նու­մը) մաս կը կազ­մէ Ս. ­Տո­ղան։ Ան կ­՛աշ­խա­տի Եւ­րո­պա­կան ­Միու­թեան հետ հա­մադր­ման խորհր­դա­րա­նա­կան յանձ­նա­խում­բէն ներս։ ­Մաս կը կազ­մէ նաեւ գաղ­թա­կան­նե­րու հար­ցե­րով զբա­ղող յանձ­նա­խում­բին։
Իսկ վեր­ջին ա­միս­նե­րուն, իր պատ­կա­նած կու­սակ­ցու­թեան ճամ­բով, Ս. ­Տո­ղան մեծ աշ­խա­տանք տա­րաւ, որ­պէս­զի նշա­նա­ւոր 16 Ապ­րի­լի հան­րա­քո­ւէին «ո՛չ»ի քո­ւէն յաղ­թէր եւ «որ­պէս­զի ­Թուր­քիան քիչ մը շունչ քա­շէ»,- ինչ­պէս որ կ­՚ը­սէ ինք՝ իր պա­տաս­խա­նին մէջ։ Ան կոչ կ­՚ը­նէր Եւ­րո­պա­յի տա­րած­քին ապ­րող բո­լոր թուրք քա­ղա­քա­ցի­նե­րուն՝ «ո՛չ» քո­ւէար­կե­լու Էր­տո­ղա­նը երկ­րին միա­հե­ծան տէ­րը դարձ­նե­լու ա­ղէ­տին ա­ռաջ­նոր­դող հան­րա­քո­ւէին։ ­Բայց ա­ւա՜ղ ա­պար­դիւն։
Ան կոչ կ­՛ուղ­ղէր եւ կ­՛ընդգ­ծէր, որ ­Թուր­քիոյ քա­ղա­քա­ցի­նե­րը ի­րա­ւունք­ներ եւ ա­զա­տու­թիւն­ներ չու­նին եւ ի­րե­րու այս կա­ցու­թիւ­նը ամ­բողջ Եւ­րո­պա­յի հա­մար վտանգ է…

***

Հա­յու­թեան եւ հայ­կա­կան մտա­հո­գու­թիւն­նե­րու վե­րա­բե­րեալ հար­ցազ­րոյ­ցի բաժ­նին անց­նե­լէ ա­ռաջ, հոս տե­ղին է անդ­րա­դառ­նալ ­Տո­ղա­նի կեն­սագ­րու­թեան եւ հա­սա­րա­կա­կան գոր­ծու­նէու­թեան մա­սին հե­տե­ւեալ տե­ղե­կու­թեան.
­Քա­նի մը շա­բաթ ա­ռաջ, ­Մա­յի­սի ա­ռա­ջին օ­րե­րուն, ­Պէյ­րու­թի միակ հայ­կա­կան հա­մալ­սա­րա­նին՝ «­Հայ­կա­զեան ­Գո­լէճ»ի մէջ, ­Հայ­կա­կան Ս­փիւռ­քի ու­սում­նա­սի­րու­թեան կեդ­րո­նին կազ­մա­կեր­պու­թեամբ խորհր­դա­ժո­ղով մը տե­ղի ու­նե­ցաւ՝ «­Հայ Կ­նոջ դե­րին ծիրն ու հզօ­րա­ցու­մը» ընդ­հա­նուր խո­րագ­րով։ Այս խորհր­դա­ժո­ղո­վի դա­սա­խօս­նե­րէն էր ա­մե­րի­կեան MIT հա­մալ­սա­րա­նի դա­սա­խօ­սու­հի­նե­րէն պոլ­սա­հայ ­Լեռ­նա Էք­մէք­ճիօղ­լու, որ ի­րեն վե­րա­պա­հո­ւած «հայ կնոջ դի­մագ­րա­ւած մար­տահ­րա­ւէր­նե­րը յետ-ե­ղեռ­նեան ­Պոլ­սոյ մէջ» նիւ­թի ներ­կա­յաց­ման ըն­թաց­քին ը­սաւ, թէ իր դա­սըն­կե­րու­հին ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան ­Թուր­քիոյ խորհրդա­րա­նի մէջ իր զար­ման­քը յայտ­նած է, որ թրքա­կան պատ­մու­թեան մէջ չէ գրո­ւած ա­կա­նա­ւոր հա­յու­հի­նե­րու մա­սին եւ ի­րենք ամ­փոփ կեր­պով ի­մա­ցած են ­Հայ­կա­նուշ ­Մար­քի ու «­Հայ ­Կին» շա­բա­թա­թեր­թին նո­ւի­րո­ւած հայ գրա­կա­նու­թեան դա­սա­պա­հի ըն­թաց­քին ու ա­նոր ընդ­մէ­ջէն։
­Լեռ­նա Էք­մէք­ճիօղ­լու եւ ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան միաս­նա­բար ու­սում­նա­սի­րած եւ հրա­տա­րա­կած են ա­կա­նա­ւոր հա­յու­հի­նե­րու՝ Էլ­պիս ­Կե­սա­րա­ցեա­նի, Ս. ­Տիւ­սա­բի, Զ. Ա­սա­տու­րի, ­Հայ­կա­նուշ ­Մար­քի եւ Զ.Ե­սա­յեա­նի մա­սին թրքե­րէ­նով աշ­խա­տա­սի­րու­թիւն մը՝ «Ար­դա­րու­թեան ճիչ» խո­րա­գի­րով, որ մրցա­նա­կի ար­ժա­նա­ցած է եւ թրքա­կան կարգ մը հա­մալ­սա­րան­նե­րու մէջ կը դա­սա­ւան­դո­ւի ներ­կա­յիս։
­Վե­րո­յի­շեալ տե­ղե­կու­թիւ­նը չու­նէի, երբ ­Սե­լի­նա ­Տո­ղա­նին գրա­ւոր ուղ­ղուած հար­ցում­նե­րուս շար­քին կ­՚ու­զէի գիտ­նալ, թէ որ­քա­նո՞վ ինք մաս կը կազ­մէ ­Թուր­քիոյ հա­յու­թեան ազ­գա­յին-հա­սա­րա­կա­կան կեան­քին։ ­Հար­ցումս ար­դէն մա­սամբ իր պա­տաս­խա­նը կը ստա­նար ­Լեռ­նա Էք­մէք­չիօղ­լո­ւի կող­մէ ե­ղած վե­րի հաս­տա­տաու­մին լոյ­սին տակ։ Իսկ ինք՝ ­Տո­ղան կ­՛ը­սէ.-
«1990ա­կան թո­ւա­կան­նե­րու վեր­ջե­րուն աշ­խա­տե­ցայ հայ կի­նե­րու խում­բի մը հետ, ո­րուն նպա­տակն էր ­Թուր­քիոյ մէջ ապ­րած հայ ֆե­մի­նիստ կի­նե­րու մա­սին փնտռտուք­ներ եւ պրպտում­ներ կա­տա­րել. միա­ժա­մա­նակ՝ մեր այս խում­բին նպա­տակն էր հայ գա­ղու­թէն ներս սե­ռե­րու հա­ւա­սա­րու­թեան մա­սին ծա­նօ­թու­թիւն­ներ հրա­տա­րա­կել։ ­Բա­ւա­կան ըն­թեր­ցում­ներ ը­րինք, դա­սա­խօ­սու­թիւն­ներ ե­ւայլն։ ­Մեր հա­մայն­քը շատ բան չէր գի­տէր կի­նե­րու եւ այ­րե­րու հա­ւա­սա­րու­թեան մա­սին…
Ար­դիւն­քը ե­ղաւ այն, որ ըն­կե­րու­հիս՝ ­Լեռ­նա Էք­մէք­ճիօղ­լուն եւ ­Մե­լի­սա ­Պի­լա­լը, որ մաս կը կազ­մէր մեր այս խում­բին, հրա­տա­րա­կե­ցին գիրք մը։ Եւ այս տա­րի, ­Մարտ 8ին ­Կի­նե­րու ­Մի­ջազ­գա­յին Օ­րո­ւան ա­ռի­թով, ես յի­շա­տա­կե­ցի մեր ան­ցեա­լի նշա­նա­ւոր հայ կի­նե­րը ­Թուրք­քոյ խորհր­դա­րա­նէն ներս։ Դ­րա­կան անդ­րա­դարձ ու­նե­ցաւ այդ ե­լոյ­թը խորհր­դա­րա­նին մէջ, ո­րով­հե­տեւ ակ­նար­կու­թիւն կ­՛ըլ­լար օս­մա­նեան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի կի­նե­րու եւ, հե­տե­ւա­բար, ­Թուր­քիոյ պատ­մու­թեան մտա­ւո­րա­կան մէկ ե­րե­սը կը յայտ­նա­բե­րէր։ ­Շատ-շա­տեր հե­տաքրք­րո­ւե­ցան այս գիր­քով…
Ընդ­հան­րա­պէս հայ գա­ղու­թին եւ յատ­կա­պէս վեր­ջին ա­միս­նե­րուն ­Թուր­քիոյ ­Հա­յոց ­Պատ­րիար­քու­թեան տե­ղա­պա­հի ընտ­րու­թեան մտա­հո­գիչ զար­գա­ցում­նե­րուն մա­սին ուղ­ղո­ւած հար­ցու­մին առ ի պա­տաս­խան՝ ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան դի­տել կու տայ.-
«­Հայ գա­ղու­թէն ներս հար­ցեր կան, ինչ­պէս՝ պատ­րիար­քի ընտ­րու­թիւ­նը եւ հայ­կա­կան հաս­տա­տու­թեանց ղե­կա­վար­ման հար­ցը։ ­Վեր­ջերս շատ կա­րե­ւոր զար­գա­ցում­ներ տե­ղի ու­նե­ցան այս ի­մաս­տով։
Այն­պէս կը թո­ւի, որ կղե­րա­կան­նե­րը եւ աշ­խար­հա­կան ղե­կա­վար­նե­րը, ո­րոնք չեն ու­զեր ի­րենց դիր­քը կորսնցնել, կը ջա­նան օգ­տո­ւե­լու ­Թուր­քիոյ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րէն։
«­Կը կար­ծեմ, որ նման տագ­նապ­ներ անհ­րա­ժեշտ էին մեր հա­մայն­քի բնա­կա­նո­նաց­ման հա­մար։ ­Բայց ա­մե­նայն­դէպս վե­րա­նո­րո­գում մը անհ­րա­ժեշտ է՝ մեր բո­լոր հիմ­նար­կու­թիւն­նե­րուն մէջ։ Անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն է այ­լեւս, որ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը եւ կին դա­սա­կար­գը ա­ւե­լիով տեղ ու­նե­նան ո­րո­շում­ներ առ­նող մա­կար­դա­կի կա­ռոյց­նե­րու մէջ»։
Աշ­խար­հաս­փիւռ հա­յու­թեան հա­մար պարզ է ու մտա­հո­գիչ, որ վեր­ջին շրջա­նին ­Թուր­քիոյ հա­յու­թեան հա­մար շատ լուրջ եւ վտան­գա­ւոր կա­ցու­թիւն կը տի­րէ պատ­րիար­քի կամ պատ­րիար­քա­կան տե­ղա­պա­հի ընտ­րու­թեան գծով։ Այս մա­սին ի­րեն ուղ­ղո­ւած հար­ցու­միս պա­տաս­խա­նե­լով՝ ­Սե­լի­նա ­Տո­ղան ա­ւե­լիով կը հիմ­նա­ւո­րէ վե­րե­ւի իր խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րը.-
«­Տա­րի­նե­րէ ի վեր հայ հա­մայն­քը կը տա­ռա­պի իր իսկ պատ­րիար­քը ընտ­րե­լու ան­կա­րո­ղու­թե­նէն, ան­կա­րե­լիու­թե­նէն։
Դժ­բախ­տա­բար ներ­կա­յիս չու­նինք կա­նո­նա­գիր մը այս գծով։ ­Պէտք է ստեղ­ծենք թա­փան­ցիկ դրու­թիւն մը, ո­րուն կի­ներն ու ե­րի­տա­սարդ­նե­րը մաս պէտք է կազ­մեն։ Այ­լա­պէս՝ գոր­ծի վրայ ե­ղող­նե­րը մի­ջոց­ներ պի­տի գտնեն օգ­տո­ւե­լու գո­յու­թիւն ու­նե­ցող ո­րո­շա­կի… բաց­թո­ղում­նե­րէն։
«Երկ­րի մը մէջ, ուր սահ­մա­նադ­րու­թիւ­նը կ­՛ե­րաշ­խա­ւո­րէ կրօ­նա­կան ա­զա­տու­թիւ­նը, ըն­դու­նե­լի չէ պե­տու­թեան մի­ջամ­տու­թիւ­նը կրօ­նա­կան ղե­կա­վար­նե­րու ընտ­րու­թեան մէջ։ ­Բայց պէտք չէ ան­տե­սել նաեւ մեր հա­մայն­քի ան­դամ­նե­րուն մե­ծա­մաս­նու­թեան կրա­ւո­րա­կան կե­ցո­ւած­քը։ ­Կար­ծէք վեր­ջերս բա­րե­փո­խում մը կը զգա­ցո­ւի այս գծով։ ­Բայց ներ­կա­յիս լուրջ խնդիր է՝ մնա՞լ ­Թուր­քիա, թէ՞ մեկ­նիլ (­Թուր­քիոյ քա­ղա­քա­կան կա­ցու­թեան հե­տե­ւան­քով)։ ­Քայլ մը՝ ո­րուն կրնան դի­մել ա­նոնք, ո­րոնք պայ­ման­նե­րը ու­նին հե­ռա­նա­լու այս երկ­րէն։ ­Հե­տե­ւա­բար, կա­մաց-կա­մաց, ե­թէ ­Թուր­քիան կա­րե­նայ շունչ մը առ­նել, մենք ալ պի­տի ու­նե­նանք կա­րե­լիու­թիւ­նը վե­րա­նո­րո­գե­լու մեր հաս­տա­տու­թիւն­նե­րը»։

***

Ան­շուշտ կա­րե­լի է տա­կա­ւին եր­կար «զրու­ցել» ­Թուր­քիոյ հա­յոց կեան­քին ու կեն­սա­կեր­պին, հայ կի­նե­րու մտա­ծե­լա­կեր­պին եւ այլ հար­ցե­րու մա­սին, բայց հոս վերջ կը գտնէ մեր հե­ռա­կայ զրոյ­ցը ­Սե­լի­նա ­Տո­ղա­նի հետ, որ այն­քան պատ­րաս­տա­կամ եւ ան­մի­ջա­կան գտնո­ւե­ցաւ՝ հա­կա­ռակ իր շատ բազ­մազ­բաղ ա­ռօ­րեա­յին, ո­րուն հա­մար ալ կը յայտ­նեմ իմ ան­կեղծ շնոր­հա­կա­լու­թիւնս՝ մաղ­թե­լով ի­րեն, որ շա­րու­նա­կէ կի­նե­րու ի­րա­ւունք­նե­րուն պաշտ­պան մնալ եւ աշ­խա­տիլ, որ ո­րո­շում­ներ առ­նող մա­կար­դակ­նե­րու վրայ ի­րենց տե­ղը ու­նե­նան կի­նե­րը եւ ե­րի­տա­սարդ նոր սե­րուն­դի ան­դամ­նե­րը։