Հայկ Փրիսթ. Ողիմպիական մրցումներու առաջին հայ մետալակիրը

ժագ Տամատեան

­Հա­յաս­տա­նը կը մաս­նակ­ցի ­Փա­րի­զի Ո­ղիմ­պիա­կան մրցում­նե­րուն 15 մար­զիկ­նե­րով, 7 մար­զա­ձե­ւե­րու, ըն­կա­լե­լով մե­տալ­ներ։ ­Հին ժա­մա­նակ­նե­րուն, ­Յու­նաս­տա­նի Օ­լիմ­պիա քա­ղա­քի մրցում­նե­րուն, եր­կու հայ թա­գա­ւոր­ներ դուրս ե­կան յաղ­թա­կան­ներ` Տր­դատ Գ. եւ ­Վա­րազ­դատ։ Ար­դի Ո­ղիմ­պիա­կան մրցում­նե­րուն ա­ռա­ջին հայ­կա­կան ներ­կա­յու­թիւ­նը ար­ձա­նագ­րո­ւած է 1912 թո­ւա­կա­նին Ս­թոք­հոլմ. Մկր­տիչ Մկ­րեան եւ ­Վահ­րամ ­Փա­փա­զեան, յոյն Ա­լե­քոս ­Մօու­լո­սի հետ, Օս­մա­նեան կայս­րու­թեան պա­տո­ւի­րա­կու­թեան միակ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներն էին։ 1920-ին` հա­յազ­գի ջրա­ցատ­կորդ ­Հայկ Փ­րիսթ կը դառ­նայ պրոն­զէ մե­տա­լա­կիր, Ա.Մ.Ն.-ի ազ­գա­յին խում­բով։
­Հայ­կը լոյս աշ­խարհ ե­կաւ 1896-ին Ֆ­րես­նօ` ­Գա­լի­ֆոր­նիա։ Իր ծնող­քը, ­Մա­մաս (­Մարք) եւ ­Հայ­կա­նուշ ­Քէ­շի­շեան­ներ, հա­սած էին Ա.Մ.Ն. իր  ծնուն­դէն ա­ռաջ փրկո­ւե­լով հա­մի­տեան ջար­դե­րէն։ ­Հո­գե­բա­նա­կան վա­խե­րու ստո­ւե­րին տակ կ­‘որ­դեգ­րեն «Փ­րիսթ» (­Քա­հա­նայ) մա­կա­նու­նը (թրքե­րէ­նով` «քէ­շիշ» նոյն­պէս կը նշա­նա­կէ «քա­հա­նայ»)։
Ա. ­Հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մին կը ծա­ռա­յէ Ա.Մ.Ն.-ի բա­նա­կի նա­ւաս­տիա­կան ու­ժե­րուն։ Այն­տեղ աոա­ջին ան­գամ յայտ­նի կ­‘ըլ­լայ իր տա­ղան­դը իբ­րեւ լու­ղորդ եւ ջրա­ցատ­կորդ։
­Զօ­րաց­րու­մէն ետք, հե­տե­ւե­լով հա­մա­պա­տաս­խան յոր­դո­րում­նե­րը, կը մաս­նակ­ցի ո­րա­կա­ւոր­ման խա­ղե­րուն, գրա­ւե­լով ա­ռա­ջին հո­րի­զո­նա­կա­նը։ Ա­տո­ւեր­բի Ո­ղիմ­պիա­կան մրցում­նե­րուն, ար­դա­րաց­նե­լով սպա­սում­նե­րը, կը դրսե­ւո­րէ իր բարձ­րո­րակ տա­ղան­դը նո­ւա­ճե­լով պրոն­զէ մե­տա­լը, 10 մեթ­րի աշ­տա­րա­կա­ցատ­կի մար­զա­ձե­ւին։
­Յա­ջոր­դա­բար զբա­ղո­ւե­ցաւ լա­րա­խա­ղա­ցու­թեամբ, գե­ղա­սա­հոր­դու­թեամբ եւ դե­րա­սա­նու­թեամբ։ ­Հան­դէս ե­կած է Պ­րոտ­ղո­ւէյ, ստանձ­նե­լով զա­ւեշ­տա­լի դե­րեր վո­տե­վիլ տե­սա­կի թա­տե­րա­խա­ղե­րու (յա­տուկ թե­թեւ թա­տե­րա­կան կա­տա­կեր­գու­թիւն)։ ­Համր շար­ժա­պատ­կե­րի` յա­ճախ կը մաս­նակ­ցէր իբ­րեւ «keystone kop», խնդա­լիք սխալ­ներ գոր­ծող ոս­տի­կան։ ­Նաեւ նկա­րա­հա­նո­ւած է 25 ժա­պա­ւէն­նե­րու, ­Չար­լի ­Չաբ­լի­նի եւ ­Հա­րոլտ ­Լոյ­տի կող­քին։
1997-ին Ա.Մ.Ն.-ի Ո­ղիմ­պիա­կան յանձ­նա­խում­բի կող­մէ կազ­մա­կեր­պո­ւած ճաշ­կե­րոյ­թին` 101 տա­րե­կան հա­սա­կի ­Հայկ Փ­րիսթ կը ստա­նայ հրա­ւի­րա­գիր, իբ­րեւ ա­մէ­նէն տա­րեց մե­տա­լա­կի­րը։ Այն­տեղ կը բա­ցա­յայ­տո­ւի ա­ռեղ­ծո­ւած մը, կա­պո­ւած ա­ռա­ջին ո­ղիմ­պիա­կան դրօ­շա­կին ան­հե­տաց­ման. 5 օ­ղակ­նե­րը կրող խորհր­դա­նի­շը ա­ռա­ջին ան­գամ լոյս տե­սաւ` Ատ­վերբ։
«Այս հար­ցով ես կրնամ օգ­նել ձե­զի», նշեց հա­յազ­գի պա­տո­ւոյ հիւ­րը։ «Դ­րօ­շա­կը կը գտնո­ւի ճամպ­րու­կիս մէջ»։
­Փակ­ման ա­րա­րո­ղու­թե­նէն ետք, խա­ղըն­կե­րոջ մը խրա­խու­սան­քով, մագլ­ցե­լով ձո­ղին վրայ տա­րաւ դրօ­շա­կը իբր յու­շա­նուէր, ա­ռանց գիտ­նա­լու իր ար­ժէ­քը։
«­Շատ բա­րե­կամ­ներ տե­սած են։ Այդ­պի­սի հար­ցով, ան­կա­րե­լի է դառ­նա­յի ե­սա­սէր», շեշ­տեց։
­Պատ­մա­կան դրօ­շա­կը յանձ­նո­ւե­ցաւ անվնաս, յա­տուկ ա­րա­րո­ղու­թեամբ մը, որ կա­տա­րո­ւե­ցաւ ­Սիտ­նէ­յի Ո­ղիմ­պիա­կան մրցում­նե­րուն ըն­թաց­քին, 2000 թո­ւա­կա­նին. ­Խո­ւան Ան­թո­նիօ ­Սա­մա­րանք, ­Մի­ջազ­գա­յին Ո­ղիմ­պիա­կան յանձ­նա­խում­բի ­Նա­խա­գահ, ան­ձամբ պար­գե­ւատ­րեց հա­յազ­գի մար­զի­կին։
­Հայկ Փ­րիսթ, բնա­կան լաւ վի­ճա­կի մէջ, վախ­ճա­նե­ցաւ յա­ջորդ տա­րին` ­Նիւ ­Ճեր­սէյ։ ­Ցայ­սօր Ո­ղիմ­պիա­կան մրցում­նե­րուն պատ­մու­թեան ա­մե­նա­տա­րեց մե­տա­լա­կիրն է։