ԱՆԻ ԼԻՊԱՐԻՏԵԱՆ — «Sputnik Ար­մե­նիա»

­Հայ­կա­կան Ա­նի քա­ղաքն այժմ գտնւում է ժա­մա­նա­կա­կից ­Թուր­քիա­յի տա­րած­քում: ­Հա­մա­նուն թա­գա­ւո­րու­թեան մայ­րա­քա­ղաքն այ­սօր, ցա­ւօք, ա­ւե­լի շուտ յայտ­նի է ոչ թէ իր պատ­մու­թեամբ, այլ՝ ա­ւե­րակ­նե­րով: ­Հա­յերն այդ­պէս էլ ա­սում են՝ Ա­նիի ա­ւե­րակ­նե­րը:
Ա­նի քա­ղա­քի ու նրա շրջա­կայ­քի ե­ռա­չափ մո­դել(model)ա­ւոր­մամբ հայ­կա­կան պատ­մա­կան եւ մշա­կու­թա­յին յու­շար­ձան­նե­րի ե­ռա­չափ (3D) մո­դե­լա­ւո­րող, վե­րա­կազ­մող ­Պար­գեւ Ֆ­րան­գեանն ու իր գոր­ծըն­կեր­նե­րը սկսե­ցին զբա­ղո­ւել դեռ տա­սը տա­րի ա­ռաջ: «Sputnik Ար­մե­նիա»ին տո­ւած հար­ցազ­րոյ­ցում, Ֆ­րան­գեա­նը պատ­մեց վիր­տո­ւալ (virtual ) վե­րաս­տեղծ­ման աշ­խա­տան­քի նրբու­թիւն­նե­րի, ինչ­պէս նաեւ գոր­ծըն­թա­ցից ստա­ցած իր տպա­ւո­րու­թիւն­նե­րի մա­սին:
«Ես ու գոր­ծըն­կեր­ներս 15 տա­րի ա­ռաջ սկսե­ցինք քննար­կել ե­ռա­չափ մո­դե­լա­ւոր­ման գա­ղա­փա­րը եւ 10 տա­րի ա­ռաջ սկսե­ցինք այն ի­րա­գոր­ծել: Այդ ըն­թաց­քում մեզ յա­ջո­ղո­ւեց վիր­տո­ւալ կեր­պով վե­րա­կանգ­նել շուրջ 20 հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցի: ­Հիմ­նա­կա­նում մենք զբաղ­ւում ենք այն պատ­մա­կան յու­շար­ձան­նե­րով, ո­րոնք գտնւում են ­Հա­յաս­տա­նից դուրս»,- նշեց Ֆ­րան­գեա­նը:
­Դի­զայ­նե­րը (designer) պատ­մեց, որ հայ մաս­նա­գէտ­նե­րի մի խումբ աշ­խա­տում է կա­մուրջ­նե­րի, ե­կե­ղե­ցի­նե­րի, պա­լատ­նե­րի, քա­րա­ւա­նատ­նե­րի եւ այն ա­մէ­նի վե­րա­կանգն­ման վրայ, ին­չը պատ­մամ­շա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թիւն է հա­մար­ւում: 2009թ. թի­մը (խմբա­կազ­մը) սկսել է Ա­նի քա­ղա­քի վիր­տո­ւալ վե­րա­կանգ­նու­մը: Սկզ­բում ու­շար­դու­թեան կենտ­րո­նում հիմ­նա­կա­նում այն ե­կե­ղե­ցի­ներն էին, ո­րոնց մա­սին շատ է խօս­ւում, եւ դրանք ա­ւե­լի յայտ­նի են, քան միւս­նե­րը — ­Մայր ­Տա­ճա­րը, ո­րի ե­ռա­չափ վե­րա­կանգ­նու­մը դեռ ըն­թաց­քում է, Ա­մե­նափր­կիչ ե­կե­ղե­ցին, ­Կու­սա­նաց ե­կե­ղե­ցին, ­Գագ­կա­շէ­նը, ­Բազ­մա­խո­րա­նը եւ ոչ միայն:
«Այժմ մենք վե­րա­կանգ­նում ենք նաեւ այն ե­կե­ղե­ցի­նե­րը, ո­րոնք ամ­բող­ջո­վին գետ­նին են հա­ւա­սա­րո­ւել: ­Սա­կայն մեր հիմ­նա­կան նպա­տա­կը՝ ստա­նալն է Ա­նի քա­ղա­քի եւ նրա շրջա­կայ­քի ամ­բող­ջա­կան պատ­կե­րը»,- նշեց մեր զրու­ցա­կի­ցը: Ֆ­րան­գեա­նի խօս­քով՝ նախ­քան աշ­խա­տանք­նե­րը սկսե­լը, ինչ­պէս նաեւ՝ դրանց ըն­թաց­քում, մի շարք նիւ­թեր են հե­տա­զօ­տո­ւել, ու­սում­նա­սի­րո­ւել է պատ­մու­թիւ­նը, հաս­կա­նա­լու հա­մար, թէ ինչ­պի­սի՞ն է ե­ղել հայ­կա­կան այդ քա­ղա­քը մի քա­նի հա­րիւ­րա­մեակ ա­ռաջ:
­Մաս­նա­գէտ­նե­րը աշ­խա­տում են ԺԱ.-Ի. դա­րի պատ­մա­կան հե­տա­զօ­տու­թիւն­նե­րի եւ ար­դէն իսկ պատ­րաս­տի գծագ­րե­րի հի­ման վրայ, ինչ­պէս նաեւ՝ այն ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի ճար­տա­րա­պե­տու­թեան ա­ռանձ­նա­յատ­կու­թեան, երբ կա­ռուց­ւում էր ե­կե­ղե­ցին:
Ինչ­պէս նշում է մո­դե­լա­ւո­րո­ղը, վիր­տո­ւալ վե­րա­կանգ­նած բո­լոր պատ­մամ­շա­կու­թա­յին օբ­յեկտ­նե­րը (ա­ռար­կա­նե­րը) 60-100 տո­կո­սով նման են բնօ­րի­նա­կին: «­Հա­տու­կենտ տար­րեր են լի­նում կամ նրբու­թիւն­ներ, ո­րոնք մենք չենք կա­րո­ղա­նում վե­րա­կանգ­նել: ­Սա­կայն իւ­րա­քան­չիւր դա­րաշր­ջան տար­բեր­ւում է ճար­տա­րա­պե­տու­թեան բա­ցա­ռի­կու­թեամբ, ինչն էլ օգ­նում է մեզ աշ­խա­տան­քի ժա­մա­նակ վե­րա­կանգ­նե­լու ա­մե­նա­մանր տար­րերն ու դրանց ճիշդ նմա­նակն ստեղ­ծե­լու»,- ա­սաց Ֆ­րան­գեա­նը: Ն­րա խօս­քով՝ ­Թուր­քիա­յում բազ­միցս փոր­ձեր են ա­րո­ւել՝ ի­րենց տե­սան­կիւ­նից ներ­կա­յաց­նե­լու հայ­կա­կան պատ­մամ­շա­կու­թա­յին կո­թող­նե­րը: ­Դա տար­բեր նկա­տա­ռում­նե­րով էր ար­ւում, այդ թւում նաեւ նրա հա­մար, որ ցան­կա­նում էին «վերց­նել» հայ­կա­կան հետ­քը:
­Պա­տաս­խա­նե­լով այն հար­ցին, թէ ար­դեօք հնա­րա­ւո՞ր է Ֆ­րան­գեա­նի եւ իր գոր­ծըն­կեր­նե­րի պատ­րաս­տի աշ­խա­տանք­նե­րով հե­տա­գա­յում վե­րա­կանգ­նո­ւեն Ա­նիում գտնո­ւող ե­կե­ղե­ցի­նե­րը կամ քա­ղա­քը, նա պա­տաս­խա­նեց, որ այդ հար­ցով պէտք է ի­րա­ւա­սու մար­դիկ զբա­ղո­ւեն: «­Մենք պար­զա­պէս պահ­պա­նում ենք պատ­մամ­շա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թիւ­նը մեր ձե­ւով: Ա­նի քա­ղա­քը միջ­նա­դա­րի բարձ­րա­գոյն քա­ղա­քակր­թու­թեան խորհր­դա­նիշն է, ինչ­պէս նաեւ՝ հայ ճար­տա­րա­պե­տու­թեան բնօր­րա­նը: Այդ քա­ղա­քը ե­ղել է ե­կե­ղե­ցի­նե­րի մայ­րա­քա­ղաք, պա­տա­հա­կան չեն ա­սում, որ «Ա­նին 1001 ե­կե­ղե­ցի­նե­րի քա­ղաք է»: Ի­հար­կէ, սա չա­փա­զան­ցո­ւած է, քա­նի որ քա­ղա­քում կայ շուրջ 50 ե­կե­ղե­ցի», ա­սաց դի­զայ­նե­րը:
Ֆ­րան­գեա­նը նաեւ յա­ւե­լեց, որ աշ­խա­տան­քի ըն­թաց­քում ա­մե­նատ­պա­ւո­րիչն այն է, երբ ո­րե­ւէ նո­րու­թիւն ես գտնում այս կամ այն շէն­քի, կա­ռոյ­ցի ու շի­նու­թեան հետ կա­պո­ւած: Եր­բեմն նաեւ գե­ղա­րո­ւես­տա­կան գրա­կա­նու­թիւն են ըն­թեր­ցում եւ ու­րա­խա­նում, ե­թէ կա­րե­ւոր ու նոր ո­րե­ւէ տե­ղե­կու­թիւն են գտնում: Ֆ­րան­գեա­նի խօս­քով՝ դա բնա­կե­լի դղեակ է, ո­րը տար­բեր­ւում է իր հա­րուստ զար­դա­նախ­շե­րով եւ ճոխ շքա­մուտ­քով:
https://armeniasputnik.am/armenia/20170121/6137101/ani-hayastan-yekexeci.html