Տեսակէտ — ­Խօսքը կը պատկանի մտաւորական եւ քաղաքական աշխարհին

­Հա­յաս­տա­նի ղե­կա­վա­րին ու­նե­ցած շփում­նե­րը ­Միա­ցեալ ­Նա­հանգ­նե­րու շարք մը քա­ղա­քա­կան եւ հա­սա­րա­կա­գի­տա­կան շրջա­նակ­նե­րու հետ կա­րե­լի էր քա­ղա­քա­կան հե­տաքրք­րու­թիւն ստեղ­ծող ա­ռիթ­ներ ըլ­լա­յին եւ ա­նոնց­մէ օգ­տա­կար եզ­րա­կա­ցու­թիւն­ներ բխէին, ե­թէ տո­ւեալ այ­ցե­լու­թիւ­նը վար­չա­պե­տա­կան այ­լան­դա­կու­թիւն­նե­րու եւ ի­րար չբռնող յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րու բեմ չդառ­նար։
­Քա­ղա­քա­կան փոր­ձա­գէտ­նե­րու հա­մո­զումն է, թէ այ­ցե­լու­թեան ընդ­հա­նուր հա­շո­ւեկ­շի­ռը ակն­կա­լո­ւած ար­դիւն­քը չտո­ւաւ, հա­կա­ռակ իշ­խա­նա­կան կող­մի պնդում­նե­րուն եւ այդ այ­ցե­լու­թե­նէն հան­րա­յին կար­ծի­քին դրա­կան տպա­ւո­րու­թիւն հրամց­նե­լու ճի­գին։
­Պի­տի սպա­սո­ւէր, որ վար­չա­պե­տը, փո­խա­նակ ­Հա­յաս­տա­նի մէջ «ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան բա­րե­փո­խում­նե­րուն» մա­սին հրա­պա­րա­կա­յին շռայլ խօս­քեր ար­տա­սա­նե­լու օ­տար ունկն­դիր­նե­րուն առ­ջեւ, ծան­րու­թիւն տո­ւած ըլ­լար ներ­կա­յաց­նե­լու Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դի ցե­ղա­յին զտման ի­րա­կա­նու­թիւ­նը, ա­նոր հա­զա­րա­մեայ օր­րա­նէն ար­մա­տա­խիլ ըլ­լա­լու ող­բեր­գու­թիւ­նը եւ վե­րա­դար­ձի ի­րա­ւուն­քը, միա­ժա­մա­նակ դա­տա­պար­տե­լով եւ մատ­նա­ցոյց ը­նե­լով Ատր­պէյ­ճա­նի ցե­ղաս­պա­նա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը, ցու­ցա­բե­րած կրօ­նա­կան ան­հան­դուր­ժո­ղու­թիւ­նը եւ պա­տանդ տա­րո­ւած Ար­ցա­խի ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան ղե­կա­վա­րու­թեան կեղծ դա­տա­վա­րու­թիւ­նը։
Մ­նա­ցեալ պատ­կեր­նե­րը, ինչ­պի­սին էին երկ­րի փոխ­նա­խա­գա­հին հետ հան­դի­պու­մի տա­րօ­րի­նակ ժա­մադրու­թիւնն ու դի­ւա­նա­գի­տա­կան պատ­շաճ նրբու­թիւն­նե­րու բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը, յա­ւե­լեալ մեկ­նա­բա­նու­թեան կա­րի­քը չու­նին. ա­ւե­լին՝ քա­ղա­քա­կան կամ դի­ւա­նա­գի­տա­կան ա­ռա­ւե­լու­թեան ար­դիւնք չտո­ւին։
­Սա­կայն, այ­ցե­լու­թիւ­նը տգեղ ա­ռիթ մը եւս դար­ձաւ, որ­պէս­զի վար­չա­պե­տը, դար­ձեալ հայ հան­րու­թեան առ­ջեւ, շա­րու­նա­կէ ­Զո­ւի­ցե­րիոյ մէջ ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան մա­սին կա­տա­րած յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րու այ­լան­դա­կու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք ար­դէն բուռն դժգո­հու­թիւն յա­ռա­ջա­ցու­ցին հա­յու­թեան մէջ։ ­Հա­մո­զիչ չեն իր պա­ղա­տա­գին խօս­քե­րը, թէ նպա­տակ չու­նէր հար­ցա­կա­նի տակ առ­նել ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ի­րո­ղու­թիւ­նը, երբ մին­չեւ այ­սօր ի՛ր եւ պե­տա­կան այլ այ­րե­րու դիր­քո­րո­շում­նե­րը ցոյց կու տան ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ան­հեր­քե­լի փաս­տին դէմ ու­րա­ցու­մի նա­խանշան­ներ։
­Տա­կա­ւին, ­Հա­յաս­տա­նի թիւ մէկ իշ­խա­նա­ւո­րը, որ­պէս շա­րու­նա­կու­թիւն ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թե­նէն հրա­ժա­րե­լու իր փոր­ձին, այս ան­գամ պար­զեց նոր «տե­սու­թիւն» մը, ո­րուն թե­լե­րը կը հաս­նին մին­չեւ «ի­րա­կան» ­Հա­յաս­տա­նի ար­հես­տա­կան հա­կադ­րու­թեան մեր հո­ղա­յին եւ պատ­մամ­շա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թեան հետ։
Այ­լան­դա­կու­թիւն­նե­րու տա­րա­փին մէջ՝ ­Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցին տես­նել միայն որ­պէս սո­վո­րա­կան մարդ՝ սո­վո­րա­կան երկ­րի մը մէջ, վար­չա­պե­տը կը փոր­ձէ կտրել ­Հա­յաս­տա­նի ժո­ղո­վուր­դի պոր­տա­կա­պը իր պատ­մա­կան եւ ի­րա­ւա­կան ան­ցեա­լէն։ ­Տա­կա­ւին, վար­չա­պե­տը ոչ մէկ նշում ը­րաւ սփիւռ­քին մա­սին, որ­պէս ան­քակ­տե­լի օ­ղա­կը հա­յու­թեան յա­րա­տեւ­ման, այլ բա­ւա­կա­նա­ցաւ հայ մար­դը բնո­րո­շել միայն մեր հայ­րե­նի­քի ներ­կայ սահ­ման­նե­րու «սո­վո­րա­կան» կեն­ցա­ղի թիւր պատ­կե­րին մէջ։
­Մեր­ժե­լի են, ըստ ա­մե­նայ­նի, վար­չա­պե­տի տե­սա­բա­նա­կան հնարք­նե­րը։
­Պատ­մա­կան հարս­տու­թիւն ու­նե­ցող քա­ղա­քա­քա­կիրթ ոչ մէկ ազգ կա­րե­լի է իր ա­պա­գան բնո­րո­շել միայն սո­վո­րա­կան կեան­քի նեղ շրջա­գի­ծին մէջ, ա­ռանց ա­ռե­րե­սո­ւե­լու իր պատ­մա­կան ան­ցեա­լին, հո­գեմ­տա­ւոր ժա­ռան­գու­թեան, ազ­գա­յին սպա­սում­նե­րուն, հո­ղի ու­ժին ու ան­կէ բխող ար­ժէք­նե­րուն հետ։ Ա­ռանց ազ­գը բնո­րո­շող յատ­կա­նիշ­նե­րուն, կը դառ­նանք ցի­րու­ցան ցեղ, ո­րուն սո­վո­րա­կան ապ­րե­լա­կեր­պը կա­րի­քը չու­նի բնօր­րա­նի, ա­նոր պատ­մա­կան ա­կունք­նե­րուն կամ սե­փա­կան հո­ղի քա­շո­ղա­կա­նու­թեան։
­Հա­յաս­տա­նի եւ սփիւռ­քի մտա­ւո­րա­կան աշ­խար­հը պէտք չէ լուռ ու կրա­ւո­րա­կան կե­ցո­ւածք պա­հէ վար­չա­պե­տի այ­լան­դակ տե­սա­բա­նու­թիւն­նե­րուն դի­մաց։ Ե­թէ մեր ազ­գի ներ­կայ պատ­մա­քա­ղա­քա­կան հո­լո­վոյթ­նե­րը մեզ կը թե­լադ­րեն մտա­ծել ամ­բողջ հա­յու­թեան ա­պա­գայ ի­րա­կա­նու­թեան մա­սին, ա­նոնք լրջա­գոյն խնդիր­ներ են, ո­րոնք չեն կրնար են­թա­կայ դառ­նալ միայ­նակ իշ­խա­նա­ւո­րի մը կեղծ օ­րա­կար­գին ու ար­տա­ռոց յղացք­նե­րուն։
Մ­տա­ւո­րա­կան եւ քա­ղա­քա­կան աշ­խար­հը պար­տի ա­ռողջ բա­նա­վէ­ճի մը նա­խա­ձեռ­նար­կը ըլ­լալ, հա­շո­ւի առ­նե­լով հայ­րե­նի եւ սփիւռ­քեան կեն­սա­փոր­ձի բո­լոր գոր­ծօն­նե­րը։