­Հիւ­սիա­յին ­Յու­նաս­տա­նի մէջ հա­յու­թեան ներ­կա­յու­թիւ­նը պատ­մա­կան բազ­մե­րես հանգ­րո­ւան­ներ ար­ձա­նագրած է վեր­ջին հա­րիւր եւ ա­ւե­լի եր­կար տա­րի­նե­րուն ըն­թաց­քին։ ­Հայ­կա­կան կազ­մա­կերպ կեան­քը այս գա­ղութ­նե­րէն ներս պայ­մա­նա­ւո­րո­ւած ե­ղած է միշտ հայ­կա­կան վար­ժա­րան­նե­րու առ­կա­յու­թեամբ, եւ ա­նոնց շուրջ հա­մախմ­բո­ւող ե­ռան­դուն ե­րի­տա­սարդ սե­րուն­դի մը խիստ ջան­քե­րով։
Ք­սան­թիի մէջ ­Մա­կե­դո­նիոյ եւ Թ­րա­կիոյ ­Հայ Գ­թու­թեան ­Խա­չի «Ա­րաքս» մաս­նա­ճիւ­ղի ջան­քե­րուն շնոր­հիւ ­պա­հո­ւող միօ­րեայ վար­ժա­րա­նը՝ իր իւ­րա­յա­տուկ տե­ղը ու­նի ­Յու­նաս­տա­նի մէջ գոր­ծող հայ­կա­կան վար­ժա­րան­նե­րուն կար­գին։ ­Շա­բա­թա­կան դրու­թեամբ գոր­ծող, յան­ձինս ե­րի­տա­սարդ ու­սուց­չու­հի ­Սո­նա ­Մու­սա­յէ­լեա­նի եւ ­Հայ Գ­թու­թեան ­Խա­չի վար­չա­կան ըն­կե­րու­հի­նե­րուն՝ շրջա­նի «Կա­րօ ­Մո­րա­լեան» ա­կում­բէն ներս կը գոր­ծէ վար­ժա­րա­նը, որ կը հա­մախմ­բէ Ք­սան­թիի եւ շրջա­կայ­քի մէջ բնա­կող պա­տա­նի­նե­րու ստո­ւար թիւ մը։ Ա­նոնք ­Կի­րա­կի օ­րե­րը կը հա­մախմ­բո­ւին, հայ­կա­կան լե­զուն, պատ­մու­թիւնն ու մշա­կոյ­թը ու­սում­նա­սի­րե­լու եւ հայ­կա­կան շուն­չով դաս­տիա­րա­կո­ւե­լու հա­մար։
­Դիւ­րին չէ ու­սուց­չու­հիին աշ­խա­տան­քը, ո­րով­հե­տեւ դա­սա­րա­նը կը հա­մախմբէ տար­բեր տա­րի­քի պա­տա­նի­ներ, ո­րոնք շա­բա­թը ան­գամ մը հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նը կ­‘ու­նե­նան հա­յե­րէն լե­զո­ւով ար­տա­յայ­տո­ւե­լու, գրել-կար­դա­լու, մինչ ա­ւե­լի փոք­րիկ պա­տա­նի­նե­րը գծագ­րու­թիւն­նե­րով եւ խա­ղե­րով կը սկսին սիր­վիլ հա­յե­րէ­նը։
­Դա­սե­րու պա­հե­րուն զու­գա­հեռ այլ աշ­խա­տանք­ներ ալ կը կա­տա­րո­ւին փոք­րե­րուն հա­մար։ Ան­ցեալ շաբ­թու ըն­թաց­քին փոր­ձա­ռու նկար­չու­հի մը իր գի­տե­լիք­նե­րը կը փո­խան­ցէր այն պա­տա­նի­նե­րուն, ո­րոնք յա­ւե­լեալ ձիրք ու տա­ղանդ կը ցու­ցա­բե­րեն նկար­չու­թեան գաղտ­նիք­նե­րուն հան­դէպ։ ­Վար­ժա­րա­նի սա­նե­րը մաս­նակ­ցու­թիւն կը բե­րեն նաեւ գա­ղու­թա­յին կեան­քին, ի­րենց եր­գե­րով, թա­տե­րա­կան­նե­րով եւ ար­տա­սա­նու­թիւն­նե­րով ճո­խաց­նե­լով տօ­նա­կան հան­դէս­նե­րը։
Ք­սան­թիի փոք­րա­թիւ բայց պատ­մա­կան հա­րուստ ան­ցեալ ու­նե­ցող գա­ղու­թը, յա­ջո­ղած է հայ­կա­կան իր շուն­չը պա­հել՝ շնոր­հիւ կազ­մա­կերպ միու­թե­նա­կան կեան­քին մաս­նակ­ցող հայ­րե­նա­կից­նե­րուն։
Ա­նոնց մեծ մա­սը հայ­կա­կան վար­ժա­րա­նը ա­ւար­տած սա­ներն են, ո­րոնք ջերմ զգա­ցում­ներ կը շա­րու­նա­կեն տա­ծել ի­րենց դպրո­ցին հան­դէպ։
­Բա­րի ու յա­ջող ու­սում­նա­կան տա­րեշր­ջան կը մաղ­թենք Ք­սան­թիի միօ­րեայ դպրո­ցին։