Տօ­նական Հայաստան

ԺԱԳ ՏԱՄԱՏԵԱՆ

Ան­գամ մը եւս ­Հա­յաս­տա­նի հա­րա­զատ­նե­րը կան­չե­ցին մեզ, որ միաս­նա­բար փո­խենք տա­րին հայ­րե­նի­քին մէջ: Եր­կար մտա­ծե­լէ ետք, գե­րակշ­ռե­լով կա­րօ­տը, ո­րո­շե­ցինք ըն­դա­ռա­ջել ազ­նիւ հրա­ւէ­րին:
­Դեկ­տեմ­բեր 30ի կէ­սօ­րին ուղ­ղո­ւե­ցանք դէ­պի օ­դա­կա­յան: «Ա­զատ Օր»էն ար­դէն ի­մա­ցած էինք, որ նա­խորդ օ­րը ատր­պէյ­ճա­նա­կան բա­նա­կը փոր­ձեց, ­Տա­ւու­շի սահ­մա­նէն, ներ­խու­ժել ­Հա­յաս­տան՝ ստա­նա­լով ար­ժա­նի պա­տաս­խա­նը մեր ռազ­միկ­նե­րէն: ­Սա­կայն ե­րեք հայ ըն­տա­նիք­ներ եւս պի­տի չտօ­նեն այս օ­րե­րուն:
Ուք­րա­նիա՝ սպա­սե­լով օ­դա­նա­ւը դէ­պի Ե­րե­ւան, սրա­հին մէջ ա­մէ­նու­րեք կը լսո­ւի մեր մայ­րե­նին: ­Չեմ գի­տեր, ե­թէ պէտք է ու­րա­խա­նամ, որ շրջա­պա­տո­ւած եմ հայ­րե­նա­կից­նե­րով կամ տխրիմ, որ այս­քան շատ են պան­դուխտ հա­յե­րը:
Պտ­տե­լով ձիւ­նոտ ու սի­րուն զար­դա­րո­ւած մայ­րա­քա­ղա­քին մէջ՝ ա­ռա­ջին հա­յեաց­քէն իսկ, յայտ­նի են փո­փո­խու­թիւն­ներ, որ կը ցո­լաց­նեն «եւ­րո­պա­կա­նաց­ման» ուղ­ղու­թիւն մը: ­Նո­րաոճ եւ ան­շուք բազ­մա­յար­կա­նի շէն­քեր, ուր կը տե­ղա­կա­յո­ւին ծա­ռա­յու­թիւն­ներ, տպա­ւո­րիչ հիւ­րա­նոց­ներ եւ նոր ա­ռեւտ­րա­կան կեդ­րոն­ներ: «Mall»ե­րը ի­րենց գե­ղե­ցիկ խա­նութ­նե­րով, սրճա­րան­նե­րով, ճա­շա­րան­նե­րով, սու­փեր­մար­քէթ­նե­րով (հան­րա­խա­նութ­նե­րով) ու շար­ժա­պատ­կե­րի սրահ­նե­րով կ’ըն­դու­նին բազ­մա­թիւ յա­ճա­խորդ­ներ: Ան­շուշտ երբ թաք­սի նստո­ղը հասկ­ցո­ւի վա­րոր­դէն, որ սփիւռ­քա­հայ է, փո­խադր­ման ար­ժէ­քը հա­ւա­նա­բար ա­ւել­նայ… մի քիչ:
­Նոր ­Տա­րո­ւայ գի­շեր է: Ե­րե­ւան­ցին քա­նի մը օ­րո­ւան հա­մար մէկ­դի կը ձգէ իր կեն­ցա­ղա­յին ի­րա­վի­ճա­կի ծանր, եր­բեմն ալ դա­ժան, խնդի­րե­րը եւ կը պատ­րաս­տո­ւի սե­ղան դնե­լու ու հիւ­րեր ըն­դու­նե­լու: ­Հա­յաս­տա­նի մէջ տօ­նա­կան մթնո­լոր­տը կը տի­րէ մին­չեւ ­Յու­նուար 13, երբ կը նշո­ւի հա­յոց հին տո­մա­րով Ա­մա­նո­րը: Ազ­գա­կան­նե­րը եւ բա­րե­կամ­նե­րը կը կա­տա­րեն փո­խա­դարձ այ­ցե­լու­թիւն­ներ, մե­կու­սի կամ ըն­տա­նի­քով: ­Բայց ժա­մա­նա­կը ան­ցաւ եւ դեռ մա­զերս չեմ կտրած: ­Սա­կայն հար­ցը կը լու­ծո­ւի լաւ ըն­կե­րոջ մը բա­րե­խօ­սու­թեամբ:
­Վեր­ջա­պէս սպա­սո­ւած պա­հը կը հաս­նի: ­Տան մէջ ար­դէն հա­ւա­քո­ւած ենք ըն­տա­նե­կան ճոխ սե­ղա­նին շուրջ: ­Հե­ռա­տե­սի­լէն կը հնչէ «­Մեր ­Հայ­րե­նիք»ը: Ի­րար կը զար­նենք շամ­բայ­նով լի բա­ժակ­նե­րը ու կ’ել­լենք դուրս, որ դի­տենք հրա­վա­ռու­թիւ­նը, որ կը բարձ­րա­նայ Ե­րե­ւա­նի եր­կին­քին:
­Կա­ղանդ ­Պա­պան, օգ­տո­ւե­լով մեր կար­ճա­տեւ բա­ցա­կա­յու­թե­նէն, ­Տօ­նա­ծա­ռին տակ կը ձգէ նո­ւէր­ներ՝ մե­ծե­րու եւ փոք­րիկ­նե­րու հա­մար:
­Կա­ղան­դի սե­ղա­նին անհ­րա­ժեշտ են չոր միր­գե­րը, պտուղ­նե­րը եւ փու­ռի ե­փո­ւած խո­զի «պուտ»ը: «Ե­րե­ւա­նի սի­րուն աղ­ջիկ­ներ»ը, գե­ղա­նի հա­յու­հի­նե­րը, կը կա­տա­րեն ի­րենց լա­ւա­գոյ­նը, «մայ­րիկ­նե­րու» օգ­նու­թեամբ: Ու­տես­տե­ղէն­նե­րու տե­սա­կա­նի­նե­րը բազ­մա­թիւ են՝ պա­նիր­ներ, եր­շիկ­ներ, «սու­ճուխ», ա­պուխտ («պաստր­մա»), հա­ւով եւ նու­ռով աղ­ցան, «թուր­շու», ձի­թապ­տուղ, «տոլ­մա», կա­րա­գով կար­միր խա­ւեար, «գոթ­լեթ», «պլին­ջիկ» (ռու­սա­կան «սպրինկ րոլ»՝ «խյմայ»ով կամ պա­նի­րով), եր­բեմն ալ հնդկա­հաւ եւ ­Գա­ւա­ռի «քիւֆ­թա» (քա­րով ծե­ծո­ւած տա­ւա­րի միս): Գ­րե­թէ ան­պա­կաս է «իջ­լի քիւֆ­թա»ն: Այ­ցե­լու­թեան մը ըն­թաց­քին, գիւմ­րե­ցի ա­նու­շիկ տան­տի­կի­նը հրամց­նե­լով զայն, զգու­շա­ցուց մեզ.- «մի­ջու­կի մը մէջ կայ զէյ­թուն (ձի­թապ­տուղ): Ըստ ­Գիւմր­րի ա­ւան­դոյ­թին՝ բախտ է գտնո­ղին հա­մար»: Ա­նու­շե­ղէն­նե­րէն կա­րե­լի է նշել «բախ­լա­վա»ն, գա­թան, «նա­փո­լէոն»ը ե­ւայլն:
Ար­դէն ­Յու­նո­ւար 5ն­ է, կէ­սօ­րէ ետք: ­Խորհր­դա­յին տա­րի­նե­րու հա­կակ­րօ­նա­յին մթնո­լոր­տը կար­ծես թէ հե­ռա­ւոր ան­ցեալ մըն է: ­Հայ ժո­ղո­վուր­դը, միշտ բա­րե­պաշտ, խուռ­նե­րամ կ’ուղ­ղո­ւի դէ­պի ե­կե­ղե­ցի: ­Հաս­նե­լով ­Սուրբ Էջ­միա­ծին, վան­քի տա­րած­քին կա­րե­լի է նկա­տել նոր շի­նու­թիւն­ներ, շքեղ սրահ­ներ եւ խաչ­քար­ներ: ­Ձիւ­նը կը տե­ղայ եւ ցուրտ քա­մին ար­ցունք մը կը բե­րէ աչ­քիս:
Ա­մե­նայն ­Հա­յոց ­Գա­րե­գին Բ ­Կա­թո­ղի­կո­սը, մտնե­լով մայր տա­ճար, ձե­ռամբ կ’օրհ­նէ հա­ւա­տա­ցել­նե­րուն: ­Կը մա­տու­ցո­ւի ­Սուրբ եւ Ան­մահ ­Պա­տա­րագ երկ­սեռ երգ­չա­խում­բի հիաս­քանչ եր­գե­ցո­ղու­թեամբ: Ար­դեօք հրեշ­տակ­նե՞­րը ի­ջան եր­կին­քէն: Ա­ւար­տին՝ ­Վե­հա­փառ ­Հայ­րա­պե­տը ե­րեք ան­գամ կը բա­ցա­գան­չէ.- «Ք­րիս­տոս Ծ­նաւ եւ ­Յայտ­նե­ցաւ», ստա­նա­լու հա­մար ժո­ղո­վուր­դին պա­տաս­խա­նը. «Օրհ­նեալ է ­Յայտ­նու­թիւ­նը Ք­րիս­տո­սի»: Ա­պա՝ կը բաշ­խէ Ճ­րա­գա­լոյ­ցի «­Լոյս»ը, որ մար­դիկ տա­նին տուն ու պա­հեն: ­Մինչ այդ վան­քին ծա­ռե­րը լու­սա­ւո­րո­ւած են՝ զա­նա­զան գու­նա­ւո­րում­նե­րով:
­Սուրբ Ծ­նուն­դի ճա­շա­սե­ղա­նը կը պա­րու­նա­կէ եւս՝ բրինձ չա­մի­չով ու չոր միր­գե­րով եւ ձուկ՝ իշ­խան, Ա­րաքս գե­տի բե­լա­մոր կամ ու­րիշ: Տ­րա­մա­բա­նա­կան է ա­ռատ խմիչ­քի գո­յու­թիւ­նը՝ գի­նի, կո­նյակ եւ օ­ղի: ­Բա­ժա­կա­ճառ­նե­րուն կը յի­շա­տա­կո­ւին նաեւ «կեան­քէն բա­ցա­կա­նե­րը»: ­Յա­ջորդ օ­րը, ­Մե­ռե­լո­ցին, ա­նոնք ալ պի­տի ըն­դու­նին «այ­ցե­լու­ներ»:
Այս­պէս ալ հա­սաւ վեր­ջին օ­րը ին­ծի հա­մար: «­Հա­մա­լիր»ին կայ ման­կա­կան ներ­կա­յա­ցում: Ե­րե­կոն կ’ա­ւար­տի ­Կաս­կա­տի կո­կիկ սրճա­րա­նի մը մէջ, համ­տե­սե­լով «սբաս» (թա­նա­պուր):
­Մեկ­նե­լով՝ կը յի­շեմ նաեւ ազ­նիւ պա­րո­նի մը բա­ժա­կա­ճա­ռը. «­Հա­յը ետ ձգած է այդ մութ տա­րի­նե­րը: Այ­սօր թէեւ ու­նի մեծ դժո­ւա­րու­թիւն­ներ, կրնայ դար­ձեալ սե­ղան դնել եւ հիւր ըն­դու­նիլ: Ա­սի­կա յաղ­թա­նակ մըն է»:
2016ին տօ­նե­ցինք մեր եր­կու Ան­կախ ­Հան­րա­պե­տու­թիւն­նե­րուն 25ա­մեա­կը: ­Սա­կայն՝ ան­ցած տա­րին ցնցիչ էր հա­մայն հա­յու­թեան հա­մար: Ե­րա­նի թէ 2017ը ­Հա­յաս­տա­նի-Ար­ցա­խի-Ս­փիւռ­քի հա­մար ըլ­լայ խա­ղաղ եւ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան: