Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας
Η τουρκική εισβολή του 1974 υπήρξε αναμφίβολα το πιο βίαιο γεγονός που άλλαξε τη ζωή στην ιστορία της Κύπρου από την οθωμανική κατάκτηση της Κύπρου το 1570. Στις 20 Ιουλίου 1974, στις 05:30, η Τουρκία εξαπέλυσε την πρώτη φάση της εισβολής της. Μέχρι την πρώτη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, στις 22 Ιουλίου, είχε καταληφθεί μια περιοχή περίπου 153 km². Πριν το μελάνι στεγνώσει, οι Τούρκοι συνέχισαν να προελαύνουν: στις 30 Ιουλίου, όταν υπογράφτηκε η Διακήρυξη της Γενεύης, είχαν αρπάξει περίπου 337 km². Μέχρι τις 8 Αυγούστου, όταν ξεκίνησε η Διάσκεψη της Γενεύης, είχε καταληφθεί μια συνολική έκταση 364 km². Ο πρώτος γύρος της εισβολής είχε ως αποτέλεσμα 32.000 πρόσφυγες, 1.000 εγκλωβισμένους, 29 χωριά, 2 αγροτικούς Δήμους, την Κερύνεια, τη μισή Λευκωσία, πολυάριθμους νεκρούς και τραυματίες, αιχμάλωτους, βιασμούς, καταστροφές, λεηλασίες, απώλεια εργασίας και πόρων…
Ύστερα από μια σύντομη παύση, στις 04:35 της 14ης Αυγούστου 1974, η Τουρκία εξαπέλυσε τη δεύτερη της εισβολή, η οποία διάρκεσε μέχρι τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός της 16ης Αυγούστου 1974. Μέχρι τότε, μια περιοχή περίπου 3.095 km² είχε καταληφθεί, η οποία — προσθέτοντας σε ό,τι είχαν καταλάβει οι Τούρκοι νωρίτερα — περιλάμβανε τμήματα της Αμμοχώστου και της Λευκωσίας, 8 αγροτικούς Δήμους, καθώς και 173 χωριά. Την επόμενη κιόλας μέρα, οι Τούρκοι άρχισαν να παραβιάζουν την εκεχειρία στην οποία οι ίδιοι είχαν συμφωνήσει: μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου 1974, μια συνολική έκταση 3.241,68 km² (35,04% της Κύπρου) είχε καταληφθεί, προσθέτοντας περισσότερα τμήματα της Αμμοχώστου και 15 χωριά. Δημιουργήθηκε μια νεκρή ζώνη μεταξύ των θέσεων των δυνάμεων κατοχής και της Εθνικής Φρουράς, συνολικού μήκους περίπου 180,5 km, καλύπτοντας έκταση περίπου 242,23 km² (που αντιστοιχεί στο 2,62% της Κύπρου), περιβάλλοντας 10 Δήμους και χωριά.
Η τουρκική εισβολή επέφερε βαρύ πλήγμα στην Κύπρο: περίπου 210.000 πρόσφυγες*, 20.000 εγκλωβισμένοι (εκ των οποίων 2.200 Μαρωνιτοκύπριοι), 2.130 αγνοούμενοι (εκ των οποίων 1.543 Ε/Κ), περίπου 2.500-3.000 νεκροί, 2.467 Ε/Κ αιχμάλωτοι πολέμου, 3.199 Τ/Κ αιχμάλωτοι, 188 χωριά, 8 Δήμοι, 2 πόλεις, εκατοντάδες πληγωμένοι, τραυματίες και ανάπηροι, βιασμοί, κακουχίες, βασανιστήρια, καταστροφές, λεηλασίες και ιεροσυλίες, απώλεια εργασίας, οικίας, πόρων και πολιτιστικών τεχνουργημάτων…
Αμέσως μετά το τέλος των τουρκικών στρατιωτικών επιχειρήσεων, ξεκίνησε μια άνευ προηγουμένου συστηματική διαδικασία εκτουρκισμού και εξισλαμισμού: αυτή τη στιγμή, υπάρχουν περίπου 35-40.000 Τούρκοι στρατιώτες· πάνω από 160.000 παράνομοι Τούρκοι, Κούρδοι και Αλεβίτες έποικοι έχουν μεταφερθεί από την Τουρκία· έχουν αλλάξει τα ονόματα 179 οικισμών, χωριών και Δήμων, καθώς και 21.000 τοπωνύμια και οδωνύμια· τουλάχιστον 77 εκκλησίες έχουν μετατραπεί σε τζαμιά και έχουν κτιστεί τουλάχιστον 87 νέα τζαμιά· δεκάδες τουρκικά μνημεία έχουν ανεγερθεί· έχουν δημιουργηθεί οι δύο προκλητικές σημαίες στον Πενταδάκτυλο, και το 1983 αυτοανακηρύχθηκε η ούτω καλούμενη «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» (ΤΔΒΚ)», ένα ψευδοκράτος που αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία.
Σχεδόν μισόν αιώνα αργότερα, εξακολουθούν να υπάρχουν 975 αγνοούμενοι από το 1974 (775 Ε/Κ και 200 Τ/Κ), περίπου 300 εγκλωβισμένοι Ελληνοκύπριοι σε τρία (3) χωριά στην Καρπασία και 50 εγκλωβισμένοι Μαρωνιτοκύπριοι σε δύο (2) χωριά· τέλος, από το 2019, περίπου 285 Μαρωνιτοκύπριοι και 60 Ελληνοκύπριοι έχουν επανεγκατασταθεί σε τέσσερα (4) κατεχόμενα χωριά.
*. Η κατανομή αυτών των προσφύγων ανά εθνοτική ομάδα ήταν η εξής: 162.500 Ελληνοκύπριοι, 300-350 Αρμενοκύπριοι, 2.200 Μαρωνιτοκύπριοι, 100 Λατινοκύπριοι και 100-150 Βρετανοί και άλλοι, καθώς και 45.000 Τουρκοκύπριοι.
katoomba@cytanet.com.cy
