ՄԻՀՐԱՆ ՔԻՒՐՏՕՂԼԵԱՆ

­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նա­չու­մը ա­ռա­ջին քայլն է այն դժո­ւար մագլ­ցու­մին, որ հայ դա­տի պա­հան­ջա­տի­րա­կան բազ­մա­հուն պայ­քարն է եւ որ բնա­կա­նա­բար կը պա­հան­ջէ հա­մազ­գա­յին մաս­նակ­ցու­թիւն, սե­րունդ­նե­րու ներգ­րա­ւո­ւա­ծու­թիւն, լա­րո­ւած ու­ժա­կա­նու­թիւն եւ մա­նա­ւանդ՝ պե­տա­կան մա­կար­դա­կի քա­ղա­քա­կան ու դի­ւա­նա­գի­տա­կան մի­ջոց­ներ…:
Ա­ւե­լորդ է ը­սել սա­կայն, թէ այս ա­ռու­մով, հպան­ցիկ հա­յեացք մը միայն հա­յաշ­խար­հի պար­զած ներ­կա­յի կա­ցու­թեան վրայ պի­տի հաս­տա­տէ, որ ­Հա­յաս­տա­նի թէ սփիւռ­քի մէջ 24 Ապ­րի­լի 106-րդ ­տա­րե­լի­ցը կը թե­ւա­կո­խենք ող­բեր­գա­կա­նօ­րէն տխուր պայ­ման­նե­րու մէջ:
Ս­փիւռ­քի մի­ջի­նա­րե­ւե­լեան հայ­րե­նա­մերձ թե­ւի յու­սա­տու ու կազ­մա­կերպ հա­յա­գա­ղութ­նե­րը, յատ­կա­պէս տնտե­սա­կան ու այլ ա­ռում­նե­րով, են­թար­կո­ւած են ծանր ճնշում­նե­րու, ո­րոնք վտանգ են ա­նոնց կազ­մա­կեր­պո­ւա­ծու­թեան, նաեւ ադ մի­ջա­վայ­րե­րէն ար­տա­գաղ­թի հա­ւա­նա­կան հոսք մը կը սպառ­նայ հա­յու­թեան հա­մա­խումբ կեան­քին:
Եւ­րո­պա­կան եր­կիր­նե­րու մէջ թէ ա­մե­րի­կեան ցա­մա­քա­մա­սե­րու վրայ մեր նո­րա­հաս սե­րունդ­նե­րը կը շա­րու­նա­կեն «ար­տա­գաղ­թել» հայ կեան­քէ, հայ լե­զո­ւէ, ազ­գա­յին մտա­ծո­ղու­թե­նէ: Այս ա­հա­զան­գը եր­կար ժա­մա­նա­կէ կը տրո­ւի ար­դէն: 100-ա­մեա­կը պահ մը բա­րե­րար ներ­գոր­ծու­թիւն ու­նե­ցաւ, սե­րուն­դին յի­շե­ցուց ազ­գա­յին ար­մատ­ներն ու ազ­գին պա­հան­ջա­տի­րու­թիւ­նը, բայց այդ­քան միայն: Ատ­կէ ան­դին, յա­տուկ ջանք չե­ղաւ, որ այդ սե­րուն­դը իր ար­մա­տին կա­պո­ւած մնայ: Ե­րի­տա­սարդ­նե­րու այն փոքր կո­րի­զը, որ կու­սակ­ցու­թեանց, ե­կե­ղեց­ւոյ կամ մշա­կու­թա­յին աշ­խու­ժու­թեանց ճամ­բով ներգ­րա­ւո­ւած է գա­ղու­թա­յին գոր­ծօն­նե­րուն, ա­հա տա­րիէ մը ա­ւե­լի, այս ա­նի­ծեալ վա­րա­կին ու հաս­տա­տո­ւած ար­գելք­նե­րուն հե­տե­ւան­քով ան­շար­ժու­թեան մատ­նո­ւած է եւ զրկո­ւած՝ հա­մա­խումբ կեան­քի հա­յա­շունչ մթնո­լոր­տէն: ­Չենք գի­տեր, թէ որ­քան պի­տի տե­ւէ այս կա­ցու­թիւ­նը, ինչ­պէս նաեւ չենք ալ գի­տեր, թէ վա­րա­կի չքա­ցու­մէն եւ կա­ցու­թեան բնա­կա­նո­նա­ցու­մէն ետք ինչ վի­ճակ պի­տի պար­զէ սփիւռ­քեան հա­յօ­ճախ­նե­րու կեան­քը՝ ընդ­հան­րա­պէս..:
Ինչ կը վե­րա­բե­րի հայ կեան­քի մէջ գոր­ծող ե­րեք կու­սակ­ցու­թեանց, ո­րոնք սփիւռ­քի վե­րա­կա­ռուց­ման կռո­ւան­նե­րը եւ մեր պա­հան­ջա­տի­րու­թեան մղում տո­ւող շար­ժիչ­նե­րը կը նկա­տո­ւին, ա­նոնց­մէ մին՝ ա­ռա­ջա­տար, միւս­ներն ալ ար­ժա­նա­ւոր դիր­քե­րէ եր­կար տա­րի­ներ աշ­խա­տան­քի լծո­ւե­լէ, ցե­ղաս­պա­նո­ւած հա­յու­թեան մնա­ցոր­դա­ցին գաղ­թա­կան ու ան­դի­մա­գիծ բազ­մու­թիւ­նը ազ­գա­յին դի­մա­գի­ծով պա­հան­ջա­տէր ու կազ­մա­կերպ հա­մայնք­նե­րու վե­րա­ծե­լէ ետք, այ­սօր յոգ­նաս­պառ կը թո­ւին ըլ­լալ եւ ներ­քին վէ­ճե­րով կլա­նո­ւած՝ կար­ծես այ­լեւս չու­նին այն նե­րու­ժը, ան­ցեա­լի ար­ժա­նա­ւո­րու­թեամբ եւ ար­դիւ­նա­ւո­րու­թեամբ կա­րե­նալ ըն­դա­ռա­ջե­լու հա­մար ազ­գին առ­ջեւ ցցո­ւած մեծ մար­տահ­րա­ւէր­նե­րուն:
Իսկ ­Հա­յաս­տանն ալ, վե­րան­կա­խաց­ման սկզբնա­կան շրջա­նի հպար­տա­ռիթ յաղ­թա­նա­կէն ետք, շուրջ ե­րես­նա­մեակ մը ա­հա ինքն իր վրայ կը գա­լա­րո­ւի՝ հետզ­հե­տէ սաստ­կա­ցող թա­փով: ­Ծանր ու ա­նո­րոշ հե­տե­ւանք­նե­րով այդ գա­լա­րու­մը ան­հա­կակշ­ռե­լի դար­ձած է այ­սօր, յատ­կա­պէս դառ­նա­ղէտ պար­տու­թե­նէն ետք: Եր­կիր մը, ո­րու քա­ղա­քա­ցի­նե­րէն ստո­ւար մաս մը դա­ւա­ճան կը հա­մա­րէ ու­րիշ ստո­ւար մաս մը…:
­Թե­րեւս հասկ­նա­լի ըլ­լայ սփիւռ­քի յոգ­նա­ծու­թիւ­նը: ­Վեր­ջին հա­շո­ւով, ո­չին­չէն գա­ղութ­ներ կազ­մա­կեր­պե­լու եւ զա­նոնք պա­հե­լու էա­պէս դժո­ւար ու մա­շեց­նող գոր­ծին զու­գա­հեռ, դիւ­րին չէ տաս­նա­մեակ­ներ շա­րու­նակ զո­րա­կո­չի արթ­նա­վի­ճա­կի մէջ գտնո­ւիլ՝ ա­մէն պա­տեհ ու ան­պա­տեհ ա­ռի­թի, յա­ճախ նաեւ ա­ռիթ­ներ ստեղ­ծե­լով հե­տա­մուտ ըլ­լալ, որ հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը դա­տա­պար­տո­ւի ու հայ դա­տի պա­հան­ջա­տի­րու­թիւ­նը այժ­մէա­կա­նա­նայ:
­Յա­մե­նայն­դէպս, հա­կա­ռակ վե­րի մատ­նան­շում­նե­րուն, սփիւռ­քը իր բազ­մա­շերտ դրո­ւած­քով ու կա­րո­ղա­կա­նու­թեամբ, կը ներ­կա­յաց­նէ ոչ ար­հա­մար­հե­լի ու­ժա­կա­նու­թիւն մը, որ ար­դիւնք է տի­տա­նեան ճի­գե­րու: ­Բայց ան ին­զինք ար­ժե­ւո­րե­լու հա­մար պէտ­քը ու­նի հայ­րե­նի­քի յե­նա­րա­նին:
­Սա­կայն նոյ­նը կա­րե­լի չէ ը­սել ­Հա­յաս­տա­նի հա­մար, որ անմ­խի­թար, ու­ժա­քամ ե­ղա­ծի պատ­կեր մը ու­նի: Ան ի վի­ճա­կի չէ ոչ տա­րա­ծաշր­ջա­նը ա­պա­կա­յու­նաց­նող ազ­դակ դառ­նա­լու, ոչ ալ ինք­զինք պաշտ­պա­նե­լու եւ իր սահ­ման­նե­րուն տի­րու­թիւ­նը ը­նե­լու: ­Վե­րան­կա­խա­ցու­մի ե­րե­սուն տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին, ի­րե­րա­յա­ջորդ գրե­թէ միա­հե­ծան իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը ու­ժով ու խար­դա­ւա­նան­քով ան­կա­րե­լի դար­ձու­ցին երկ­րի քա­ղա­քա­կան դաշ­տի յստա­կա­ցու­մը, ինչ որ այն­քան կա­րե­ւոր է ժո­ղովր­դա­վար վար­չա­կար­գի կա­յաց­ման, ար­դիւ­նա­ւոր­ման, ինչ­պէս նաեւ հա­մա­կար­գը նոր տար­րե­րով թար­մաց­նե­լու հա­մար: ­Նոյ­նիսկ ան­փա­ռու­նակ պար­տու­թե­նէն ետք, փո­խա­նակ նոր դէմ­քե­րով թար­մա­նա­լու քա­ղա­քա­կան հրա­պա­րա­կը, հոն կը շա­րու­նա­կեն տի­րա­կան շրջա­գա­յիլ ա­նուն­նե­րը հի­նե­րու, ինչ­պէս նաեւ ա­նու­նը պար­տու­թեան խա­րա­նով խայ­տա­ռա­կո­ւած գոր­ծող վար­չա­պե­տին, ո­րոնց բո­լորն ալ քիչ-շատ, այս­պէս կամ այն­պէս պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թեան բա­ժին ու­նին այ­սօ­րո­ւան տխուր կա­ցու­թեան հա­մար…: Եւ հի­մա, մօ­տա­լուտ ընտ­րու­թիւն­նե­րու նա­խա­շե­մին, առ­նո­ւազն քսա­նէ ա­ւե­լի բազ­մու­թիւն մը խայ­տաբ­ղէտ կու­սակ­ցու­թիւն­ներ մէջ­տեղ ե­լած են, ո­րոնք կը յա­ւակ­նին ա­ռան­ձինն կամ վի­ժո­ւածք դա­շինք­նե­րով մաս­նակ­ցիլ ընտ­րու­թիւն­նե­րուն յու­սա­լով, որ կ­‘օգ­տո­ւին քա­ղա­քա­ցի­նե­րու շո­ւար վի­ճա­կէն եւ Ազ­գա­յին ժո­ղո­վի ա­թոռ­նե­րուն կը բազ­մին…:
Ա­հա մեր ներ­կայ ի­րա­վի­ճա­կին խտա­ցած պատ­կե­րը՝ սփիւռ­քէն ­Հա­յաս­տան, չհա­շո­ւած տա­կա­ւին խայ­տա­ռակ պար­տու­թիւ­նը, ամ­բողջ սե­րուն­դի մը ու հայ­րե­նա­կան հո­ղե­րու ա­հա­ւոր կո­րուս­տը, ազ­գո­վին մեր կրած հո­գե­բա­րո­յա­կան խո­րունկ վնա­սո­ւած­քը, իշ­խա­նու­թեանց թափթ­փա­ծու­թիւ­նը, ա­պաշ­նոր­հու­թիւ­նը: Ի­րա­վի­ճակ մը, որ բե­մա­կան հռե­տո­րա­բա­նու­թե­նէ ու ո­գե­վառ խօս­քե­րէ ան­դին, ան­յե­տաձ­գե­լի կը դարձ­նէ մեր ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թեանց վե­րա­նա­յու­մը, մշա­կու­մը ազ­գա­յին ռազ­մա­վա­րու­թեան, ո­րու մար­տա­վա­րա­կան բո­վան­դա­կու­թիւ­նը ճշդե­լու նա­խա­պայ­մա­նը ինք­նա­ճա­նա­չումն է, սե­փա­կան տկա­րու­թիւն­նե­րուն դար­մա­նումն է, ու­նե­ցած ու­ժիդ ու կա­րե­լիու­թիւն­նե­րուդ ճշգրիտ գնա­հա­տումն է եւ ան­շուշտ՝ թշնա­միիդ ճա­նա­չո­ղու­թիւ­նը:
­Հա­մաթր­քու­թիւ­նը հա­սած է մեր դռնե­րուն եւ մենք մի­նակ ենք: ­Մէկ կող­մը ա­րեւ­մուտքն է, որ ­Հա­մա­թու­րա­նա­կա­նու­թեան գա­ղա­փա­րը ե­թէ յղա­ցո­ղը չէր, առ­նո­ւազն զայն քա­ջա­լե­րողն է՝ «հիւ­սի­սի արջ»ին` ­Ռու­սիոյ դի­մաց: Իսկ միւ­սը՝ ռազ­մա­վա­րա­կան մեր գոր­ծըն­կեր-դաշ­նա­կիցն է, ո­րուն «գոր­ծըն­կե­րու­թիւ­նը» նո­րերս «ճա­շա­կե­ցինք»…: ­Քա­նիցս ը­սո­ւած-գրո­ւած է, թէ քա­ղա­քա­կան-ռազ­մա­վա­րա­կան հա­շիւ­նե­րու մէջ բա­րե­կամ­ներ ու թշնա­մի­ներ չկան, այլ կան կեն­սա­կան շա­հեր: Այս հա­շո­ւար­կով է, որ կ­՚ա­ռաջ­նոր­դո­ւին պե­տու­թիւն­նե­րը, նաեւ պե­տա­կան այ­րե­րը, յա­ճախ նոյ­նիսկ ներ­քին ճա­կա­տի վրայ՝ իշ­խա­նու­թեան պայ­քա­րին մէջ:
Այ­սօ­րո­ւան մեր պար­զած պատ­կե­րը կը նմա­նի յոր­ձա­նուտ գե­տի վրայ վտան­գո­ւած լաս­տի, ո­րուն ու­ղե­ւոր­նե­րը փո­խա­նակ ի­րենց ու­ժե­րը միաց­նե­լու եւ ա­պա­հով ափ հաս­նե­լէ ետք յան­ցա­ւոր­ներ բա­ցա­յայ­տե­լու եւ հա­շիւ­ներ մաք­րե­լու, կ­’ան­տե­սեն վտան­գը եւ ի­րա­րու դէմ սուր կը ճօ­ճեն: Կ­՚ան­գի­տա­նան, որ լաս­տը յանձ­նո­ւած է յոր­ձանք­նե­րու քմայ­քին եւ պա­հը ստի­պո­ղա­բար կը պա­հան­ջէ, որ գէթ առ­ժա­մա­բար դադ­րեց­նեն հա­կա­մար­տու­թիւ­նը, ձեր­բա­զա­տո­ւին զի­րենք գա­լա­րող ա­տե­լու­թեան ճի­րան­նե­րէն եւ հա­մախմ­բեն փրկո­ւե­լու ճի­գե­րը:
­Հայ կեան­քի ներ­կայ փու­լին, մեր ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թեանց մէջ հիմ­նա­կա­նօ­րէն ԱՌԱՋՆԱՀԵՐԹԸ պէտք է կազ­մէ հա­մազ­գա­յին զօ­րա­շար­ժը՝ ի գին ա­մէն ին­չի ազ­գա­յին պե­տա­կա­նու­թեան պահ­պա­նու­մին, ա­նոր վե­րապ­րու­մին, ամ­րապն­դու­մին ու զար­գա­ցու­մին հա­մար:
Ա­ռանց պե­տա­կա­նու­թեան կա­րե­լի չէ ի­րա­գոր­ծել ազ­գա­յին ոչ մէկ ծրա­գիր: Ան է մեր լի­նե­լու­թեան ե­րաշ­խի­քը: Ա­ռանց ա­նոր ազ­գը կը դառ­նայ ան­կողմ­նա­ցոյց ու ան­հե­ռան­կար հա­ւա­քա­կա­նու­թիւն մը՝ աշ­խար­հի հո­վե­րուն յանձ­նո­ւած:
­Պատ­մա­կան պա­հը կը թե­լադ­րէ հա­մազ­գա­յին միաս­նու­թիւն եւ ի­րա­տե­սու­թիւն: ­Կը պա­հան­ջէ նո­րո­վի նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­ներ՝ ազ­գի բա­րո­յա­կա­նը վե­րա­կանգ­նե­լու եւ այ­սօ­րո­ւան ի­րա­վի­ճա­կը յե­ղաշր­ջե­լու հա­մար:
­Չա­փա­զան­ցու­թի՞ւն կայ ար­դեօք ներ­կա­յա­ցո­ւած պատ­կե­րա­ցում­նե­րուն մէջ:

ՅԱՐԱԿԻՑ ՅՕԴՈՒԱԾՆԵՐԱՒԵԼԻ ՇԱՏ ՀԵՂԻՆԱԿԻ