Κουήν Μινασιάν
Στα μέσα Μαρτίου 2025 μαθητές και μαθήτριες του αρμενικού ιστορικού Λυκείου «Γκετροναγκάν» της Πόλης επισκέφτηκαν την Αθήνα, προσκεκλημένοι σε διεθνές μαθητικό συνέδριο. Εκτός από τους καθηγητές τους, τους συνόδευε και ο πρόεδρος του συλλόγου αποφοίτων της φημισμένης αυτής σχολής, ο πολυπράγμων φίλος μας Μικιρδίτς Αρτζιβιάν, ο οποίος όντας συνεργάτης και συνιδρυτής του μειονοτικού περιοδικού «Φάρος», μας έφερε από την Πόλη τους τρείς -ιστορικής αξίας και βαρύτητας- τεράστιους τόμους των ομώνυμων εκδόσεων, τους οποίους μας χάρισε.
Ο πρώτος τόμος «Η Ιστορία των Αρμενικών Εκπαιδευτικών και Μορφωτικών Ιδρυμάτων της Κωνσταντινούπολης» είχε ήδη δημοσιευθεί πριν από κάμποσα χρόνια, μετά από την πολυετή και ενδελεχή έρευνα του Κεβόρκ Μπ. Αγκοπιάν, κατά την οποία ο συγγραφέας είχε αναλυτικότατα παρουσιάσει και ζωντανέψει την ιστορία των 170 σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπως και τα μορφωτικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα στη διάρκεια των αιώνων παρουσίας των Αρμενίων στην Πόλη. Εννιά χρόνια μετά, με το νέο δίτομο εκδοτικό του πόνημα ο ίδιος συγγραφέας φέρνει στο φως την ιστορία των εκπαιδευτικών και μορφωτικών ιδρυμάτων στις επαρχίες όλης της έκτασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η μελέτη ξεκινά από τα προχριστιανικά χρόνια της Ιστορικής Αρμενίας, έπειτα στη Βυζαντινή περίοδο και καταλήγει στην αναλυτική καταγραφή τους κατά την Οθωμανική περίοδο.
Η καταπληκτική και κοπιώδης αυτή εργασία, πλουσιότατη σε πηγές και φωτογραφίες, αποκαλύπτει ότι από το 1790 ως το 1915 λειτουργούσαν πλέον των 1.000 σχολείων, όπου έλαβαν μόρφωση πάνω από 120.000 αρμενάκια, κορίτσια και αγόρια, ότι δίδαξαν περί του 5.000 δάσκαλοι και δασκάλες, ότι παρά τα κατά καιρούς τεράστια εμπόδια οι αρμενικές κοινότητες και τα μέλη τους έδιναν μεγάλη βαρύτητα στην μόρφωση των παιδιών τους. Όμως συνάμα πολύ σημαντική είναι η ανάδειξη του πόσο πολυπληθής και δραστήρια ήταν η παρουσία των Αρμενίων ως το 1915.
Βάζοντας τους αριθμούς να μιλήσουν: Σήμερα η αρμενική διασπορά, σκορπισμένη σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, αριθμεί συνολικά περί τα 240 σχολεία, ενώ όσων αφορά την Κωνσταντινούπολη, από τα 170 σχολεία πριν το 1915, σήμερα λειτουργούν μόνο 17 από αυτά.
Το πολυετές και πολύτομο έργο του Κεβόρκ Μπ. Αγκοπιάν πραγματικά είναι εξαιρετικό και αξίζει πολλών συγχαρητηρίων. Τα βιβλία αυτά έρχονται να πλουτίσουν τις γνώσεις μας για το παρελθόν και σίγουρα θα είναι με πολλούς τρόπους χρήσιμοι στους ερευνητές. Μάλιστα μάθαμε ότι έπεται συνέχεια, αφού ετοιμάζονται και οι επόμενοι 2 τόμοι για το θέμα αυτό.
