Κερόπ Εκιζιάν
«Ήταν η πρώτη φορά που πήγαινα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Μόλις είχε λευτερωθεί το Λατσίν και θα μπορούσαμε να πάμε οδικώς. Μπήκαμε σ’ ένα Γεράζ, αρμένικης κατασκευής σαράβαλο φορτηγάκι. Εγώ, ο Μιχάλης και δυο ντόπιοι γιατροί που ενετάλησαν να μας συνοδέψουν, μιας και όλες οι προσπάθειες των αρμοδίων να μας αποτρέψουν, απέτυχαν. Μπήκε και μια αλαβάστρινη, πορσελάνινη, κοπελίτσα. Νόμισα πως ήταν νοσοκόμα. Σε λίγο κατάλαβα ότι ήταν η γυναίκα του ενός εκ των δύο γιατρών.
Κατάλαβα ακόμη με τα τσάτρα-πάτρα αγγλικά του γιατρού, πως ήσαν νιόπαντροι. Νοστάρμαστοι είναι, είπα στον Μιχάλη. Με κοίταξε παράξενα. Κινήσαμε προς τις αποθήκες φαρμακευτικού υλικού για να φορτώσουμε και να απέλθει το κοράσιον. Καθ΄ οδόν κάτι έλεγε στον σύζυγό της στην γλώσσα τους. Εγώ, από ένστικτο, διαίσθηση και από το ύφος τους, κατάλαβα ότι του έλεγε πως εγκυμονούσε. Σηκώθηκε αυτός και την αγκάλιασε τρυφερά. Συγκινήθηκα και τρόμαξα. Λέγω, -Χριστέ μου, εμάς μας δέρνει η τρέλα μας να λευτερώσουμε τους υπόδουλους, αυτό το κοριτσάκι και το μωρό του σε τί φταίνε;
Την πόλη θέριζε η πείνα.
Αρκετές εβδομάδες αργότερα, καταφέραμε να επιστρέψουμε με ένα άλλο σαράβαλο, ελικόπτερο. Ουγατίρ στα Αρμένικα. Ήταν η πρώτη λέξη που έμαθα γιατί μόνο μ’ αυτό θα μπορούσαμε να βγούμε από το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Φθάνοντας, πήγαμε στο σπίτι του γιατρού. Η κοπελιά είχε βρει τρία αυγά. Πρώτα έπαιξε στο πιάνο με τα μαγικά της δάκτυλα μια σονάτα. Ύστερα τηγάνισε τα αυγά για να φάμε οι τρεις μας, μπαρουτοκαπνισμένοι και λιμασμένοι. Για τυχαίο λόγο μπήκα στην κουζίνα. Μέσα στο τηγάνι είχε κόψει ένα μικρό κομμάτι από το κάθε αυγό για να ταΐσει τo μωράκι της.
Δεν έφαγα το αυγό μου. Προφασίστηκα στομαχόπονο.
Κάπως έτσι, εκείνο τον καιρό, άρχισε να κυοφορείται αυτό το βιβλίο. Οι εφτά σφραγίδες, και κυρίως η έβδομη.
Ή μάλλον λίγο νωρίτερα, γύρω στο 1960, όταν ο Πατέρας μου κατέβηκε από το βουνό και ενώ ήμουν ακόμη μικρό παιδάκι, με δίδαξε πως η Ένωση δεν μπορεί να γίνει γιατί οι εγγλέζοι δεν μας αφήνουν να εφαρμόσουμε την Αρχή της Αυτοδιάθεσης των Λαών».
* * *
Με αυτά τα λόγια, γεμάτα συγκίνηση και πάθος, μια πολύτιμη φίλη του αρμενικού λαού, η Ελένη Θεοχάρους, αναφέρεται στη νέα ποιητική συλλογή της με τίτλο «Η έβδομη σφραγίδα», που εκδόθηκε το 2024 από τις εκδόσεις Ερατώ. Ένα όμορφο και καλαίσθητο βιβλίο, που τα ποιήματα του ταξιδεύουν τον αναγνώστη στη σμιλεμένη πέτρα της ελληνικής γης και στους απότομους βράχους του Αρτσάχ.
Η γιατρός Ελένη Θεοχάρους έζησε τον απελευθερωτικό αγώνα του γενναίων κατοίκων του Γαραπάγ, – ο Μαύρος Κήπος – όπως τον αποκαλεί στους στοίχους της, και τον παρομοιάζει με την Μάνα, μ’ εκείνη τη απέριττη ομορφιά και τη γαλήνη της ψυχής της, που μαύρισε ολότελα από τον χαμό της πατρίδας.
Μέσα από τα ποιήματα της αναδύεται ο πόνος της απώλειας, η αναμονή του θανάτου, «…και η Μητέρα πανέτοιμη περίμενε τον Αρχάγγελο κάθε στιγμή, κάθε λεπτό, από τα χρόνια της σκλαβιάς και της εξέγερσης…».
Θρηνεί τον θάνατο της μάνας γης, διότι μάνα γη για την ποιήτρια ήταν τα χαμένα χώματα της Κύπρου, αλλά και το Αρτσάχ, δύο μάνες – η ίδια μάνα-, που η οδύνη του χαμού αποτυπώνεται με πόνο στις λέξεις της, «…Χάσαμε την Μάνα, τα βουνά μας, τα αρώματα της ταπεινής ζωής μας».
Είναι γνώριμα τα βουνά και τα αρώματα εκείνης της περιπετειώδους ζωής που έζησε τόσο έντονα ως γιατρός στην πρώτη γραμμή του πολέμου, προσπαθώντας να δώσει ζωή στους τραυματισμένους μαχητές της ελευθερίας. Και τώρα, τα ίδια τραύματα έχουν χαραχτεί στην ψυχή της, αυτήν που άφησε πίσω, στους βράχους της απροσπέλαστης γης, «φλερτάροντας ξανά με τη ζωή», για να ξαναφτιάξει τον Κήπο της, διότι αυτό προστάζει η μάνα, «Αν μείνει μόνο λίγο φως από τα κουφάρια των αστεριών, μια μουριά, ένα κλήμα ή έστω μια σταγόνα κρασί, και η θωριά σου μέσα στη ζωγραφιά, θα ξαναφτιάξουμε τον Μαύρο Κήπο μας, είπες».
Το ποιητικό πόνημα της Ελένης Θεοχάρους, είναι μια ωδή προς την ομορφιά της ελληνικής και της αρμενικής γης, μέσα από τα μάτια της ψυχής της ποιήτριας, μια κατάθεση ζωής και βωβού πόνου για τόπους ίδιους και συνάμα διαφορετικούς, αφήνοντας μία-μία όλες τις σφραγίδες, μέχρι και την έβδομη.
Μαχήτρια της ζωής η ίδια, μέσα από τα ποιήματά της αντηχεί η φωνή του μαχητή και ό όρκος της επιστροφής.
«Εμείς μόνοι, επάνω σε ατίθασα βουνά,
με μαύρα άτια, εμείς και τα βουνά μας,
θα πολεμάμε μέσα σε δάση που αιμορραγούν,
που μυρίζουν άγριες φράουλες
και τα στολίζουν μανουσάκια,
φοράνε νοτισμένο χόρτο για να επενδύουν
τον θάνατο,
εμείς θα υψώνουμε το σπαθί μας
για όποιον είναι σκλαβωμένος».
* * *
Την Τετάρτη, 12 Μαρτίου, στη Στέγη της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε παρουσίαση της ποιητικής συλλογής «Η έβδομη σφραγίδα» με ομιλίες από τον πνευματικό κόσμο, που εξήραν το ανθρωπιστικό και λογοτεχνικό έργο της ιατρού και ποιήτριας Ελένης Θεοχάρους, ρίχνοντας άπλετο φως πάνω στα φλογερά μηνύματα που αναβλύζουν μέσα από τους στοίχους του βιβλίου της. Εκπρόσωποι της αρμενικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης και της Αρμενικής Εθνικής Επιτροπής τίμησαν με την παρουσία τους την διαχρονική φίλη του αρμενικού λαού.
