ԱՆԻ ԼԻՊԱՐԻՏԵԱՆ — «Sputnik Արմենիա»
Հայկական Անի քաղաքն այժմ գտնւում է ժամանակակից Թուրքիայի տարածքում: Համանուն թագաւորութեան մայրաքաղաքն այսօր, ցաւօք, աւելի շուտ յայտնի է ոչ թէ իր պատմութեամբ, այլ՝ աւերակներով: Հայերն այդպէս էլ ասում են՝ Անիի աւերակները:
Անի քաղաքի ու նրա շրջակայքի եռաչափ մոդել(model)աւորմամբ հայկական պատմական եւ մշակութային յուշարձանների եռաչափ (3D) մոդելաւորող, վերակազմող Պարգեւ Ֆրանգեանն ու իր գործընկերները սկսեցին զբաղուել դեռ տասը տարի առաջ: «Sputnik Արմենիա»ին տուած հարցազրոյցում, Ֆրանգեանը պատմեց վիրտուալ (virtual ) վերաստեղծման աշխատանքի նրբութիւնների, ինչպէս նաեւ գործընթացից ստացած իր տպաւորութիւնների մասին:
«Ես ու գործընկերներս 15 տարի առաջ սկսեցինք քննարկել եռաչափ մոդելաւորման գաղափարը եւ 10 տարի առաջ սկսեցինք այն իրագործել: Այդ ընթացքում մեզ յաջողուեց վիրտուալ կերպով վերականգնել շուրջ 20 հայկական եկեղեցի: Հիմնականում մենք զբաղւում ենք այն պատմական յուշարձաններով, որոնք գտնւում են Հայաստանից դուրս»,- նշեց Ֆրանգեանը:
Դիզայները (designer) պատմեց, որ հայ մասնագէտների մի խումբ աշխատում է կամուրջների, եկեղեցիների, պալատների, քարաւանատների եւ այն ամէնի վերականգնման վրայ, ինչը պատմամշակութային ժառանգութիւն է համարւում: 2009թ. թիմը (խմբակազմը) սկսել է Անի քաղաքի վիրտուալ վերականգնումը: Սկզբում ուշարդութեան կենտրոնում հիմնականում այն եկեղեցիներն էին, որոնց մասին շատ է խօսւում, եւ դրանք աւելի յայտնի են, քան միւսները — Մայր Տաճարը, որի եռաչափ վերականգնումը դեռ ընթացքում է, Ամենափրկիչ եկեղեցին, Կուսանաց եկեղեցին, Գագկաշէնը, Բազմախորանը եւ ոչ միայն:
«Այժմ մենք վերականգնում ենք նաեւ այն եկեղեցիները, որոնք ամբողջովին գետնին են հաւասարուել: Սակայն մեր հիմնական նպատակը՝ ստանալն է Անի քաղաքի եւ նրա շրջակայքի ամբողջական պատկերը»,- նշեց մեր զրուցակիցը: Ֆրանգեանի խօսքով՝ նախքան աշխատանքները սկսելը, ինչպէս նաեւ՝ դրանց ընթացքում, մի շարք նիւթեր են հետազօտուել, ուսումնասիրուել է պատմութիւնը, հասկանալու համար, թէ ինչպիսի՞ն է եղել հայկական այդ քաղաքը մի քանի հարիւրամեակ առաջ:
Մասնագէտները աշխատում են ԺԱ.-Ի. դարի պատմական հետազօտութիւնների եւ արդէն իսկ պատրաստի գծագրերի հիման վրայ, ինչպէս նաեւ՝ այն ժամանակաշրջանի ճարտարապետութեան առանձնայատկութեան, երբ կառուցւում էր եկեղեցին:
Ինչպէս նշում է մոդելաւորողը, վիրտուալ վերականգնած բոլոր պատմամշակութային օբյեկտները (առարկաները) 60-100 տոկոսով նման են բնօրինակին: «Հատուկենտ տարրեր են լինում կամ նրբութիւններ, որոնք մենք չենք կարողանում վերականգնել: Սակայն իւրաքանչիւր դարաշրջան տարբերւում է ճարտարապետութեան բացառիկութեամբ, ինչն էլ օգնում է մեզ աշխատանքի ժամանակ վերականգնելու ամենամանր տարրերն ու դրանց ճիշդ նմանակն ստեղծելու»,- ասաց Ֆրանգեանը: Նրա խօսքով՝ Թուրքիայում բազմիցս փորձեր են արուել՝ իրենց տեսանկիւնից ներկայացնելու հայկական պատմամշակութային կոթողները: Դա տարբեր նկատառումներով էր արւում, այդ թւում նաեւ նրա համար, որ ցանկանում էին «վերցնել» հայկական հետքը:
Պատասխանելով այն հարցին, թէ արդեօք հնարաւո՞ր է Ֆրանգեանի եւ իր գործընկերների պատրաստի աշխատանքներով հետագայում վերականգնուեն Անիում գտնուող եկեղեցիները կամ քաղաքը, նա պատասխանեց, որ այդ հարցով պէտք է իրաւասու մարդիկ զբաղուեն: «Մենք պարզապէս պահպանում ենք պատմամշակութային ժառանգութիւնը մեր ձեւով: Անի քաղաքը միջնադարի բարձրագոյն քաղաքակրթութեան խորհրդանիշն է, ինչպէս նաեւ՝ հայ ճարտարապետութեան բնօրրանը: Այդ քաղաքը եղել է եկեղեցիների մայրաքաղաք, պատահական չեն ասում, որ «Անին 1001 եկեղեցիների քաղաք է»: Իհարկէ, սա չափազանցուած է, քանի որ քաղաքում կայ շուրջ 50 եկեղեցի», ասաց դիզայները:
Ֆրանգեանը նաեւ յաւելեց, որ աշխատանքի ընթացքում ամենատպաւորիչն այն է, երբ որեւէ նորութիւն ես գտնում այս կամ այն շէնքի, կառոյցի ու շինութեան հետ կապուած: Երբեմն նաեւ գեղարուեստական գրականութիւն են ընթերցում եւ ուրախանում, եթէ կարեւոր ու նոր որեւէ տեղեկութիւն են գտնում: Ֆրանգեանի խօսքով՝ դա բնակելի դղեակ է, որը տարբերւում է իր հարուստ զարդանախշերով եւ ճոխ շքամուտքով:
https://armeniasputnik.am/armenia/20170121/6137101/ani-hayastan-yekexeci.html
