180 հազար տարիներ առաջ արդէն Նէանտերթալի
մարդը հետախուզած է երկրին խորերը…
ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ-ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ — ԱԶԴԱԿ
Ֆրանսայի հարաւ-արեւմուտքը գտնուող Պրունիքելի քարայրին մէջ կատարուած ուսումնասիրութիւն մը կը փաստէ, թէ 180 հազար տարի առաջ արդէն մարդ արարածը հետախուզած էր ստորերկրեայ քարայրները: Ասիկա տարբեր լոյսի մը տակ կը դնէ Նէանտերթալի Մարդը, այս «նախնական» մարդը, որ այդքան ալ հեռու չէ իր Հոմօ-Սափիէն զարմիկէն:
Նախապատմական գծագրութիւններով ծածկուած Շովէի (Ֆրանսա) քարայրը մեզի ծանօթ ամէնէն հին ստորերկրեայ քարայրներն է, ուր կարելի է գտնել մարդուն հետքը:
36 հազար տարիներ առաջ կատարուած պատերուն վրայի այս գծագրութիւնները փաստն են մեր հեռաւոր նախահօր` Հոմօ-Սափիէնի մեծ տաղանդին: Անոնք ապրած են բարձրագոյն Փալէոլիթիքի շրջանին, այսինքն` 45-10 հազար տարիներ առաջ:
Սակայն այս նախապատմական շրջանը շատ նոր կը թուի, երբ մենք զայն կը բաղդատենք վերջերս գտնուած Պրունիքելի քարայրին հետ: Քարայրի մուտքէն 336 մեթր խոր գտնուած են 176.500 տարուան քարայրին սուր քարերով շինուած կառոյց մը: Ասիկա կը փաստէ, որ Շովէի քարայրի արուեստագէտներէն 140 հազար տարիներ առաջ մարդ արարածներ արդէն կը շրջէին ստորերկրեայ վայրերուն մէջ եւ անոր մէջ փոփոխութիւններ կը մտցնէին մեզի անծանօթ պատճառներով` մշակութային, կրօնական…
Ասոր կողքին պէտք է նշել նաեւ, որ արդի մարդը` Հոմօ-Սափիէնը Եւրոպա ժամանած է 40 հազար տարիներ առաջ: Հետեւաբար, ան Պրունիքելի քարայրին «կահաւորումը» կատարած չէ… այլ` անոր զարմիկը, Հոմօ-Նէանտերթալիսը` Նէանտերթալի Մարդը:
Շինարար եւ հետախոյզ «նախնական» մարդ մը
Նէանտերթալի Մարդը երկար ատեն «նախնական» համարուած է բաղդատմամբ մեր տեսակին` Հոմօ-Սափիէնին, որովհետեւ ան անհետացած է 28 հազար տարիներ առաջ, մինչ մենք տակաւին հոս ենք: Սակայն քանի մը տասնամեակէ ի վեր անոր նկատմամբ մեր տեսակէտը սկսած է փոխուիլ: Գիտութիւնը կամաց-կամաց նոր տեղեկութիւններ կը հայթայթէ մեզի անոր մասին: Մենք արդէն գիտէինք, թէ ան իր մեռեալները կը թաղէր եւ կրնար քարայրներու պատերուն վրայ փորագրել: Այսուհետեւ Պրունիքելի մէջ գտնուած կառոյցներուն շնորհիւ ան կ՛արժանանայ «մարդկութեան առաջին շինարար» տիտղոսին:
Քարայրին մէջ գտնուած կառոյցը կազմուած է քարայրին մէջը գտնուող եւ գետնէն բարձրացող սուր ժայռերէ: Անոնցմէ կոտրտուած 400 կտորներ զետեղուած են յատուկ ձեւով մը:
Անոնց բոլորին երկայնքը միւսին կը հասնի 112 մեթրի, իսկ ծանրութիւնը` մօտաւորապէս 2,2 թոնի: Այս քարերը շարուած են քով-քովի եւ վրայ-վրայի դրուած` քանի մը շարքերով: 1995 թուականին, քարայրը գտնուելէն հինգ տարի ետք, խումբ մը գիտնականներ կրցած են որոշել հոն գտնուած այրած ոսկորի կտորի մը տարիքը քարպոն 14ի միջոցով. «Առնուազն 47.600 տարիներ»: Այս թեքնիքը կարելիութիւնը չէր տար աւելի հին առարկաներու տարիքը որոշել:
2013 թուականին է, որ գիտնականներու ուրիշ խումբ մը կրցած է ուրիշ թեքնիք մը գործածելով ճշդել կառոյցին քարերուն ճիշդ տարիքը: Ասոր կողքին, այս ուսումնասիրութեան շնորհիւ, կարելի եղած է կազմել քարայրին մէջ գտնուած կրակի հետքերու քարտէս մը. անոնք լուսաւորումի կէտեր եղած են: Այս եղելութիւնը կը փաստէ, որ Նէանտերթալի մարդիկը կրակը կը գործածէին հետախուզելու համար ստորերկրեայ աշխարհը հոմօ-սափիէններէն շատ առաջ:
Դժբախտաբար ներկայիս մենք ոչ մէկ ձեւ ունինք բացատրելու համար, որ ինչի՞ կը ծառայէին Պրունիքէլի մէջ գտնուած այս իւրայատուկ կառոյցները. պաշտամունքի վա՞յր, ջուրի պահեստի յատուկ շրջա՞ն… Միակ հաստատումը, որ կրնանք ընել, այն է, թէ մեր տեսակին չպատկանող մարդ արարածներ զանոնք կազմած են կրակի լոյսին տակ, հեռաւոր անցեալին: Բոլոր այս տեղեկութիւնները կ՛ապացուցեն ընկերային կազմակերպուածութեան բարձր աստիճան մը, որ մենք չէինք սպասեր Նէանտերթալի Մարդէն, ոչ ալ` այդքան հեռու անցեալին…
