14 ­Մա­յի­սի այս օ­րը, 26 տա­րի ա­ռաջ, «­Հա­յաս­տան» ­Հա­մա­հայ­կա­կան ­Հիմ­նադ­րա­մը իր ա­ռա­ջին քայ­լը նե­տեց՝ աշ­խար­հաս­փիւռ հայ ժո­ղո­վուր­դի հա­մազ­գա­յին ու ներ­կա­յա­ցուց­չա­կան անդ­րա­նիկ կա­ռոյ­ցը դառ­նա­լու հո­րի­զոն բա­ցող ճամ­բուն վրայ։
1992ի մա­յի­սեան այդ օ­րը, վե­րան­կա­խա­ցեալ ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թեան մայ­րա­քա­ղաք Ե­րե­ւա­նի մէջ, հան­դի­սա­ւո­րա­պէս բա­ցու­մը կա­տա­րո­ւե­ցաւ նո­րաս­տեղծ «­Հա­յաս­տան» ­Հա­մա­հայ­կա­կան ­Հիմ­նադ­րա­մի նո­րա­կազմ ­Հո­գա­բար­ձում­նե­րու ­Խոր­հուր­դի ա­ռա­ջին լիա­կա­տար նիս­տին։
­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թիւ­նը ­Հոկ­տեմ­բեր 1991ին նոր վե­րա­կանգ­նած էր իր կոր­սո­ւած, այ­լեւ խոր­տա­կո­ւած ան­կա­խու­թիւնն ու ա­զա­տու­թիւ­նը, եւ քա­նի մը ա­միս ետք՝ 1992ի ­Մարտ 3ին, Հ.Հ. անդ­րա­նիկ նա­խա­գահ ­Լե­ւոն ­Տէր­Պետ­րո­սեա­նի պաշ­տօ­նա­կան հրա­մա­նագ­րով՝ կեան­քի կո­չո­ւե­ցաւ «­Հա­յաս­տան» ­Հա­մա­հայ­կա­կան ­Հիմ­նադ­րա­մը։ Հ.Հ.Հ.ի կազ­մու­թեան պե­տա­կան ո­րո­շու­մը միս ու ոս­կոր ստա­ցաւ 14 ­Մա­յիս 1992ին, երբ ­Հիմ­նադ­րա­մի ղե­կա­վար մար­մի­նը՝ ­Հո­գա­բար­ձու­նե­րու ­Խոր­հուր­դը գու­մա­րեց իր անդ­րա­նիկ նիս­տը։
Այդ­պէ՛ս ծնունդ ա­ռաւ հա­մա­հայ­կա­կան կեդ­րո­նա­կան կա­ռոյ­ցի մը ստեղծ­ման գա­ղա­փա­րին մե­րօ­րեայ յա­ջո՛ղ նա­խա­ձեռ­նու­թիւ­նը։
­Պատ­մա­կան փաստ է, որ հայ­րե­նի­քին, երկ­րի հա­յու­թեան եւ հա­յոց ազ­գա­յին պե­տա­կա­նու­թեան օգ­նու­թեան փու­թա­լու գա­ղա­փա­րը միշտ ալ վառ ե­ղած է աշ­խար­հաս­փիւռ հա­յու­թեան կեան­քին մէջ։ ­Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խու­թեան ու հա­յոց ազ­գա­յին պե­տա­կա­նու­թեան կերտ­ման օ­րե­րուն իսկ, 1919 թո­ւա­կա­նին, ­Մեծ Ե­ղեռ­նէն վե­րապ­րած ա­րեւմ­տա­հայ քա­ղա­քա­կան միտ­քը իր մէջ բա­ւա­րար ուժ գտաւ, որ­պէս­զի ­Պոլ­սոյ մէջ նա­խա­ձեռ­նէր ­Հա­յաս­տա­նի օգ­նու­թեան հա­մա­հայ­կա­կան կա­ռոյց մը ստեղ­ծե­լու քայ­լին։
Եւ այդ քայ­լին ան­վե­րա­պա­հօ­րէն եւ ան­մի­ջա­պէս ըն­դա­ռա­ջեց ու տէր կանգ­նե­ցաւ ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թեան ա­տե­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը։
Իսկ ­Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խու­թեան կոր­ծա­նու­մէն ետք, խորհր­դա­յին­նե­րը ա­ռա­ւե­լա­գոյնս չա­րա­շա­հել փոր­ձե­ցին մեր ժո­ղո­վուր­դին ազ­գա­յին-հայ­րե­նա­սի­րա­կան այդ վառ ապ­րում­նե­րը… ­Հա­յաս­տա­նի օգ­նու­թեան հաս­նե­լու նշա­նա­բա­նին տակ, ­Կար­միր Ե­րե­ւա­նը հե­տա­մուտ դար­ձաւ, սփիւռ­քեան ա­նուա­նա­կան կա­ռոյց­նե­րու սեր­մա­նու­մով, խորհր­դա­յին հա­մայ­նա­վա­րու­թեան ազ­դե­ցու­թիւ­նը աշ­խար­հով մէկ տա­րա­ծե­լու այ­լա­սե­րիչ նպա­տա­կին ի­րա­կա­նաց­ման…
«­Հա­յաս­տա­նի Օգ­նու­թեան ­Կո­մի­տէ» եւ «­Հայ­րե­նի­քի Օգ­նու­թեան ­Ֆոնտ» ա­նուն­նե­րու տակ, խորհր­դա­յին­նե­րուն կող­մէ կեան­քի կո­չո­ւած այդ «հա­մա­հայ­կա­կան կա­ռոյց­նե­րու» դառն ու տխուր պատ­մու­թեան, այ­լեւ ազ­գը պա­ռակ­տող ա­նոնց գոր­ծու­նէու­թեան անդ­րա­դառ­նա­լու ա­ռի­թը չէ սա­կայն այ­սօր։
Այ­սօր տա­րե­դարձն է մեր ժա­մա­նակ­նե­րուն ազ­գա­յին միաս­նա­կա­նու­թեամբ կա­յա­ցած «­Հա­յաս­տան» ­Հա­մա­հայ­կա­կան ­Հիմ­նադ­րա­մին, ո­րուն յո­բե­լեա­նը հպար­տու­թեամբ ող­ջու­նե­լու ար­դար ի­րա­ւուն­քը ու­նի ողջ հա­յու­թիւ­նը։
Ան­շուշտ այն­քան ալ հե­զա­սահ չե­ղաւ «­Հա­յաս­տան» ­Հա­մա­հայ­կա­կան ­Հիմ­նադ­րա­մի նո­ւա­ճած ու­ղին։
Ընդ­հա­կա­ռակն՝ հար­թո­ւե­ցաւ ծանր փոր­ձու­թիւն­ներ յաղ­թա­հա­րե­լու եւ քա­ղա­քա­կան խո­չըն­դոտ­ներ վնա­սա­զեր­ծե­լու գնով։
­Մեր սե­րունդ­նե­րու ազ­գա­յին յի­շո­ղու­թեան մէջ տա­կա­ւին կը յա­մե­նան վե­րապ­րուկ­նե­րը քա­ղա­քա­կան ու գա­ղա­փա­րա­կան պա­ռակտ­ման այն հեղ­ձու­ցիչ մթնո­լոր­տին, որ սկզբնա­կան տա­րի­նե­րուն, յատ­կա­պէս մին­չեւ ­Լե­ւոն ­Տէր-­Պետ­րո­սեա­նի նա­խա­գա­հա­կան պաշ­տօ­նէն հրա­ժա­րու­մը, հե­տե­ւե­ցաւ «­Հա­յաս­տան» ­Հա­մա­հայ­կա­կան ­Հիմ­նադ­րա­մի քայ­լե­րուն։
­Վե­րան­կա­խա­ցեալ ­Հա­յաս­տա­նի նա­խա­գա­հա­կան ա­ռա­ջին իշ­խա­նու­թիւ­նը փաս­տօ­րէն խորհր­դա­յին­նե­րուն օ­րի­նա­կով ինք եւս փոր­ձեց եւ հե­տե­ւո­ղա­կան ճիգ թա­փեց, որ­պէս­զի «քա­ղա­քա­կա­նաց­նէ» ու սե­փա­կան իշ­խա­նու­թեան հա­շիւ­նե­րուն ծա­ռա­յեց­նէ հա­մազ­գա­յին այն­քա՜ն կեն­սա­կան այս կա­ռոյ­ցը եւս…
Ա­ւե­լի՛ն. ­Հա­յաս­տա­նի նա­խա­գա­հա­կան անդ­րա­նիկ իշ­խա­նու­թեանց օ­րով՝ Հ.Հ.Հ.ն ­գործ­նա­պէս վե­րա­ծո­ւե­ցաւ Ս­փիւռ­քը հա­կակշ­ռի տակ առ­նե­լու, այ­լեւ հա­կա­դաշ­նակ­ցա­կան ներշնչու­մով ձեռ­նար­կո­ւած ոտնձ­գու­թեանց «զէնք»ի, ինչ որ իր կար­գին պատ­ճառ դար­ձաւ, որ­պէս­զի ընդ­հան­րա­պէս Ս­փիւռ­քի տա­րած­քին հա­յօ­ճախ­նե­րը վե­րա­պա­հու­թեամբ մօ­տե­նան ­Հիմ­նադ­րա­մի տե­ղա­կան մար­մին­ներ ա­ռա­ջաց­նե­լու եւ տա­րե­կան հան­գա­նա­կու­թեան գոր­ծը ա­մէ­նուր ի­րա­կա­նաց­նե­լու ծրա­գիր­նե­րուն։
­Քա­ղա­քա­կան այդ պա­ռակ­տիչ դե­րա­կա­տա­րու­թիւ­նը շեշ­տե­լու ծա­ռա­յե­ցին նաեւ ­Հիմ­նադ­րա­մի սկզբնա­կան ղե­կա­վա­րու­թեան գոր­ծած նիւ­թա­կան չա­րա­շա­հում­նե­րը՝ հան­գա­նա­կո­ւած նուի­րա­տո­ւու­թեանց ըստ կամս եւ ի սպաս անձ­նա­կան իւ­րա­ցում­նե­րու մսխում­նե­րը…
Ա­մէն պա­րա­գա­յի, 1998էն աս­դին մեր ժո­ղո­վուր­դը կա­րե­ւոր ճամ­բայ կտրեց «­Հա­յաս­տան» ­Հա­մա­հայ­կա­կան ­Հիմ­նադ­րա­մը իր կո­չու­մին բարձ­րու­թեան ար­ժա­նաց­նե­լու ուղ­ղու­թեամբ։ Եւ այ­սօր հպար­տու­թեամբ կը նշենք 26ա­մեա­կը «­Հա­յաս­տան» ­Հա­մա­հայ­կա­կան ­Հիմ­նադ­րա­մի ազ­գա­նո­ւէր գոր­ծու­նէու­թեան։
Ա­ւե­լի մօ­տէն ծա­նօ­թա­նա­լու հա­մար Հ.Հ.Հ.ի կա­ռոյ­ցին, կ­’ար­ժէ նկա­տի ու­նե­նալ, որ ըստ հիմ­նադ­րա­մի կա­նո­նադ­րու­թեան՝ Հ.Հ.Հ.ի բարձ­րա­գոյն ղե­կա­վար մար­մի­նը ­Հո­գա­բար­ձու­նե­րու ­Խոր­հուրդն է, ո­րուն նա­խա­գա­հը ի պաշ­տօ­նէ Հ.Հ. նա­խա­գահն է։ ­Խոր­հուր­դը կը բաղ­կաց­նեն Ա­մե­նայն ­Հա­յոց ­Կա­թո­ղի­կո­սը, ­Մե­ծի ­Տանն ­Կի­լի­կիոյ ­Կա­թո­ղի­կո­սը, ­Հայ ­Կա­թո­ղի­կէ Ե­կե­ղեց­ւոյ ­Պատ­րիարք-­Կա­թո­ղի­կո­սը, ­Հայ Ա­ւե­տա­րա­նա­կան Ե­կե­ղեց­ւոյ հա­մաշ­խար­հա­յին ցան­ցին ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը, Լ.Ղ.Հ. նա­խա­գա­հը, Հ.Հ. եւ Լ.Ղ.Հ. վար­չա­պետ­նե­րը, Հ.Հ. ­Սահ­մա­նադ­րա­կան ­Դա­տա­րա­նի, Ազ­գա­յին ­Ժո­ղո­վի եւ ­Կեդ­րո­նա­կան Դ­րա­մա­տան նա­խա­գահ­նե­րը, Հ.Հ. նա­խա­րար­ներ, հա­մա­հայ­կա­կան ե­րեք կու­սակ­ցու­թեանց՝ ­Հայ ­Յե­ղա­փո­խա­կան ­Դաշ­նակ­ցու­թեան, ­Ռամ­կա­վար Ա­զա­տա­կան ­Կու­սակ­ցու­թեան եւ ­Սո­ցիալ-­Դե­մոկ­րատ Հն­չա­կեան ­Կու­սակ­ցու­թեան լիա­զօ­րած ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը, Հ.Օ.Մ.ի, Հ.Բ.Ը.Մ.ի եւ Ա­մե­րի­կա­յի ­Հայ­կա­կան ­Հա­մա­գու­մա­րի պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը, սփիւռ­քա­հայ ճանչ­ցո­ւած բա­րե­րար­ներ ու գոր­ծիչ­ներ՝ ­Հա­յաս­տա­նէն, Ար­ցա­խէն եւ Ս­փիւռ­քէն։
­Հիմ­նադ­րա­մի աշ­խա­տանք­նե­րուն աշ­խոյժ մաս­նակ­ցու­թիւն կը բե­րեն եւ մեծ ներդ­րում ու­նին Հ.Հ.Հ.ի շուրջ 25 տե­ղա­կան մար­մին­նե­րը, ո­րոնք ներ­կա­յիս կը գոր­ծեն աշ­խար­հի 22 եր­կիր­նե­րու մէջ.- ­Միա­ցեալ ­Նա­հանգ­ներ (­Լոս Ան­ճե­լըս եւ ­Նիւ Եորք), Ֆ­րան­սա, ­Քա­նա­տա (­Թո­րոն­թօ եւ ­Մոն­րէալ), ­Մեծն Բ­րի­տա­նիա, ­Գեր­մա­նիա, ­Հո­լան­տա, ­Զո­ւի­ցե­րիա, Աւստ­րիա, ­Շո­ւէտ, ­Լի­բա­նան, Աւստ­րա­լիա, Պ­րա­զի­լիա, Ար­ժան­թին (­Պո­ւէ­նոս Այ­րէս եւ ­Քոր­տո­պա), ­Յու­նաս­տան, ­Կիպ­րոս, ­Սու­րիա, Ու­րու­կո­ւէյ, ­Ռու­մա­նիա, ­Ռու­սաս­տա­նի ­Դաշ­նու­թիւն, Ի­րան, Ի­տա­լիա եւ ­Քո­ւէյթ։
­Հիմ­նադ­րա­մը իր 26 տա­րի­նե­րու գո­յու­թեան ըն­թաց­քին ի­րա­գոր­ծած է այն­պի­սի կա­րե­ւոր ծրա­գիր­ներ, ինչ­պի­սիք են ճամ­բա­նե­րու, ջրազտ­ման եւ ջրա­մա­տա­կա­րար­ման հա­մա­կարգ­նե­րու, բնա­կան կա­զա­տար­նե­րու կա­ռու­ցու­մը («­Գո­րիս- Ս­տե­փա­նա­կերտ», Ար­ցա­խի մէջ՝ «­Հիւ­սիս-­Հա­րաւ» ինք­նա­շար­ժի եր­թե­ւե­կու­թեան մայ­րու­ղի­նե­րը եւ այլն)։ ­Հիմ­նադ­րա­մի ջան­քե­րով են կա­ռու­ցո­ւած եւ վե­րա­կա­ռու­ցո­ւած նաեւ շարք մը դպրոց­ներ, ման­կա­պար­տէզ­ներ, ա­ռող­ջա­պա­հա­կան հաս­տա­տու­թիւն­ներ, մար­զա­կան եւ մշա­կու­թա­յին կեդ­րոն­ներ։ ­Հիմ­նադ­րա­մը ի­րա­կա­նա­ցու­ցած է նաեւ 85է ա­ւե­լի կրթա­կան, մշա­կու­թա­յին եւ գի­տա­կան ծրա­գիր­ներ։ ­Հիմ­նադ­րա­մի ի­րա­գոր­ծած բո­լոր հայ­րե­նա­նո­ւէր ծրա­գիր­նե­րը նպաս­տած են հայ­րե­նի­քի մէջ գո­յու­թիւն ու­նե­ցող ա­ռաջ­նա­յին խնդիր­նե­րու լուծ­ման՝ նպաս­տե­լով հա­սա­րակ քա­ղա­քա­ցի­նե­րու մօտ առ­կայ հիմ­նադ­րա­մի ծրա­գիր­նե­րուն ան­մի­ջա­կան մաս­նակ­ցու­թիւն բե­րե­լու ցան­կու­թեան։
­Հիմ­նադ­րա­մի տա­րե­կան մի­ջո­ցա­ռում­նե­րու ցան­կին վրայ կա­րե­ւո­րա­գոյն տե­ղը կը զբա­ղեց­նէ տա­րե­կան հե­ռուս­տա­մա­րա­թո­նը, որ կը հե­ռար­ձա­կո­ւի ­Լոս Ան­ճե­լը­սէն։ ­Հե­ռուս­տա­մա­րա­թո­նը կ­’ամ­բող­ջաց­նէ տա­րո­ւան ըն­թաց­քին ­Հա­յաս­տա­նի, Ար­ցա­խի եւ Ս­փիւռ­քի մէջ հա­ւա­քո­ւած գու­մարն­րը՝ զա­նոնք ուղ­ղե­լով դէ­պի ­Հո­գա­բար­ձու­նե­րու ­Խոր­հուր­դին կող­մէ մշա­կո­ւած նոր ծրա­գիր­նե­րու ի­րա­գոր­ծու­մը։
­Հիմ­նադ­րա­մը ար­դէն թե­ւա­կո­խած է նոր փուլ, ուր հա­մա­հայ­կա­կան իր ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը լիար­ժէք եւ ամ­բող­ջա­կան դարձ­նե­լու ճամ­բուն վրայ, ան լայն բա­ցած է իր գոր­ծու­նէու­թեան աշ­խար­հագ­րա­կան կար­կի­նը, նե­րա­ռած է նաեւ սփիւռ­քեան գօ­տիի այն հա­յօ­ճախ­նե­րը եւ կա­ռոյց­նե­րը, ո­րոնք ծանր տագ­նապ կը դի­մագ­րա­ւեն ի­րենց հա­յա­պահ­պան­ման եւ ազ­գա­կերտ­ման գոր­ծու­նէու­թեան ըն­թաց­քին։