100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή-
100 χρόνια ζωής της αρμενικής κοινότητας ξάνθης
Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 31 Αυγούστου η εκδήλωση που διοργανώθηκε από την Αρμενική Κοινότητα Ξάνθης σε συνεργασία με την “Φιλοπρόοδο Ένωση Ξάνθης” για τα 100 χρόνια ζωής της Αρμενικής Κοινότητας Ξάνθης, στα πλαίσια των εκδηλώσεων μνήμης για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή, στην κατάμεστη αυλή του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης.
Την εκδήλωση προλόγισε ο πρόεδρος της Αρμενικής Κοινότητας Ξάνθης κ. Τακβόρ Καραογλανιάν ο οποίος αναφέρθηκε στην ανάγκη των πρώτων Αρμενίων προσφύγων που έφτασαν στην πόλη μας μαζί με τους Έλληνες πρόσφυγες το 1922, να δημιουργήσουν εκκλησία και σχολείο για να μπορέσουν να συνεχίσουν τις θρησκευτικές λατρευτικές τους ανάγκες και να μάθουν στα παιδιά τους την αρμενική γλώσσα. Συνέχισε λέγοντας ότι «εμείς οι Αρμένιοι της τρίτης γενιάς τιμάμε την αρμενική καταγωγή μας βάζοντας ένα λιθαράκι στο πολυπολιτισμικό μωσαϊκό της πόλης μας με την πολιτιστική μας παρουσία.
Στη συνέχεια η κ. Γαρυφαλλιά Θεοδωρίδου, Δρ Λαογραφίας, διδάσκουσα στο Δ.Π.Θράκης, παρουσίασε στοιχεία από την έρευνα που έχει ξεκινήσει εδώ και 2 χρόνια στα αρχεία της Αρμενικής Κοινότητας Ξάνθης, η οποία έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και πρόκειται να εκδοθεί σε βιβλίο και να παρουσιαστεί ολοκληρωμένο μέσα στο 2023. Το φωτογραφικό και αρχειακό υλικό οργανώθηκε, τεκμηριώθηκε και ψηφιοποιήθηκε από την κ. Θεοδωρίδου, η οποία παρουσίασε εικόνες από την ζωή της Κοινότητας, τη συμμετοχή της στα πολιτιστικά και κοινωνικά δρώμενα της περιοχής και την ένταξη της στην τοπική κοινωνία, διατηρώντας παράλληλα την εθνική της ταυτότητα, τις παραδόσεις, τη γλώσσα, την θρησκευτική πίστη.
Παρόντες στην εκδήλωση ο αναπληρωτής του Μητροπολίτη των Ορθοδόξων Αρμενίων Ελλάδας Αρχιμανδρίτης Οβανές Σαγντετζιάν, ο πρωτοσύγγελος της Ι.Μ.Ξάνθης Αρχιμανδρίτης π. Σωφρόνιος Γκουτζίνης, ο επίτιμος πρόξενος της Δημοκρατίας της Αρμενίας στην Ελλάδα κ. Σαρκίς Δανγκαζιάν, ο Δήμαρχος Ξάνθης κ. Μανώλης Τσέπελης, Δημοτικοί και Περιφερειακοί Σύμβουλοι, η Γ.Γ. του Δήμου Ξάνθης και πλήθος Ξανθιωτών που ήρθαν να τιμήσουν με την παρουσία τους την κοινή διαδρομή των δύο λαών, Ελλήνων και Αρμενίων, μετά το 1922 και να αναδείξουν τη συλλογική μνήμη όχι μόνο των προσφύγων αλλά και του συνόλου της Ελληνικής κοινωνίας.Η εκδήλωση τελείωσε μελωδικά με την Χασμίκ Μπεκλαριάν και την Χριψιμέ Ντανιελιάν που ζωντάνεψαν τον μοναδικό χώρο της αυλής του Λαογραφικού Μουσείου Ξάνθης, με τις υπέροχες φωνές τους, με αρμενικά και ελληνικά τραγούδια. Μαζί τους και ο Μιχάλης Χατζόπουλος και ο Τάσος Αβραμίδης που αναφέρθηκαν στις στενές σχέσεις τους με τους Αρμένιους από την παιδική τους ηλικία.
Παρατίθεται παρακάτω ένα απόσπασμα από την ομιλία της κ. Γαρυφαλλιάς Θεοδωρίδου:
(…) Τα αρχεία βρίθουν από αποδείξεις μικροποσών για κεριά και λαδόχαρτο, γραμμένα καλλιγραφικά τα έσοδα και τα έξοδα, τα ελάχιστα. Και μαζί με αυτά ο ανελέητος αγώνας για την επιβίωση της Κοινότητας, τη συντήρηση του σχολείου και της εκκλησίας. Τα οικονομικά στενά. Ο αγώνας να εξευρεθούν οι πόροι για το σχολείο (ώστε τα παιδιά να συνεχίσουν να μαθαίνουν να γράφουν και να διαβάζουν αρμενικά) είναι συνεχής και η συζήτηση προέχει στην εβδομαδιαία κυριακάτικη συνέλευση της Κοινότητας. Τα μαθητικά συσσίτια μπαίνουν σε εφαρμογή για να ανακουφίσουν τη φτώχεια των μαθητών. Οι τοπικοί αρμένηδες νοικοκυραίοι, επτά τον αριθμό άτομα, αναλαμβάνουν τα έξοδα φτωχών μαθητών για τη διάρκεια μιας σχολικής χρονιάς. Το αποθεματικό ελάχιστο κι αυτό, κάθε χρόνο οι εκκλήσεις, ο αγώνας να κρατηθεί το σχολείο ανοιχτό…
Και τα καταφέρνουν. Tο επιβεβαιώνει η ετήσια αναμνηστική φωτογραφία της λήξης του σχολικού έτους: οι απόφοιτοι με τα απολυτήρια στα χέρια, μαθήτριες με καλοσιδερωμένες ποδιές και φρεσκοπλυμμένους γιακάδες, μαθητές με «επίσημα» παιδικά ρούχα, «παντελόνια γκολφ», σακάκια, βερμούδες, πουκάμισα, όλα τεκμήρια της αστικής ενδυμασίας του μεσοπολέμου, μαρτυρικά ότι οι αρμένιοι πρόσφυγες ρίζωσαν ξανά στον νέο τόπο και ζουν ως νοικοκύρηδες· ανάμεσά τους οι δάσκαλοι με τα ελάχιστα μέσα να μεταλαμπαδεύουν έως το 1947 τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους.
Το επιβεβαιώνουν η αναμνηστική φωτογραφία του 1958, την ημέρα που ο αρχιεπίσκοπος Αϊβαζιάν επισκέπτεται για πρώτη φορά την Αρμενική Κοινότητα της Ξάνθης και γύρω του στέκεται σύσσωμος ο πυρήνας της ιστορικής αρμενοσύνης της πόλης, τα «πρόσωπα» τα οικεία σε όλους μας, καθώς μεγαλώσαμε μαζί τους· και εκείνη η φωτογραφία της εκδρομής στον Τεκέ, τον Δεκαπενταύγουστο, εκεί στην αυγή της δεκαετίας του ’60, στην οποία δεμένοι με τους δεσμούς της Κοινότητας γυναίκες, άνδρες και παιδιά, ανάμεικτοι επισκέπτες Κομοτηναίοι και Καβαλιώτες – φιλοξενούμενοι συγγενείς και φίλοι, ποζάρουν καθισμένοι κυκλικά και αγκαλιάζουν με τη στάση του σώματος τούς ηλικιωμένους της, τους καθισμένους στη μέση της ομήγυρης, σε περίοπτη θέση: μνήμη, σεβασμός για εκείνους που υπέφεραν. Και «το φωτογραφικό κλικ» τής συγκεκριμένης χρονικής στιγμής να απαθανατίζει ες αεί το ίχνος τους: είναι τα πρόσωπα που ζήσαν τη Μικρασιατική Καταστροφή, χρόνια τώρα «αναχωρήσαντες» από τον μάταιο τούτο κόσμο, αφήσαντες ωστόσο πίσω τους τον καρπό του τελεσφόρου καθημερινού αγώνα τους, πού είναι ποιος άλλος; ο ριζωμός στον νέο τόπο, η ζωή που προχωρά μπροστά…
Γαρυφαλλιά Γ. Θεοδωρίδου
Δρ Λαογραφίας,
Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια και Διδάσκουσα στο ΔΠΘράκης
