ՄԻՆՍԱՐ

­Հի­մա ծուռ նստինք շի­տակ խօ­սինք…
­Ժա­նօն, — (կնուն­քի ա­նու­նով ­Յով­հան­նէս), — շփա­ցած մեծ­ցած էր…
­Հայ­րը նիւ­թա­կան շատ լաւ մա­կար­դակ մը ու­նե­նա­լով, հա­զիւ թէ իր մէկ­հա­տի­կը իր­մէ բան մը պա­հան­ջեր, ա­ռանց ա­ռար­կու­թեան ան­մի­ջա­պէս կ’ի­րա­գոր­ծէր…
­Մայ­րը կ­’ը­սէր…

­Ժա­նօն զոյգ մը կօ­շիկ պէտք ու­նի…
­Հայ­րը ան­մի­ջա­պէս կ­՚եր­թար, եւ ոչ թէ մէկ, այլ՝ եր­կու զոյգ կօ­շիկ կը բե­րէր ­Ժա­նո­յին…
­Մայ­րը կ­՚ը­սէր..

­Ժա­նօն ճեր­մակ շա­պիկ մը պէտք ու­նի…
Ար­դէն խօս­քը չվեր­ջա­ցու­ցած, հայ­րը կ­՚եր­թար եւ եր­կու հատ ճեր­մակ շա­պիկ կը բե­րէր…
­Մայ­րը կ­՚ը­սէր…

­Ժա­նօն պէտք է ան­պայ­ման օ­տար լե­զու մը սոր­վի, մարդս ի՞նչ է ա­ռանց օ­տար լե­զո­ւի մը…

Ո՞ւր գիտ­նամ կնիկ… դուն ը­սէ նա­յիմ, ի՞նչ է…

­Պա­րապ տա­կառ մըն է…

Ու­րեմն ­Ժա­նոս լե­ցուն տա­կառ ըլ­լայ ը­սե­լէն, ես ի­րեն ոչ թէ մէկ, այլ ե­րեք լե­զու պի­տի սոր­վեց­նեմ…
Խն­դի­րը ան­մի­ջա­պէս կար­գադ­րո­ւե­ցաւ…
­Ժա­նօն սկսաւ սոր­վիլ՝ անգ­լե­րէն, Ֆ­րան­սե­րէն եւ ի­տա­լե­րէն…
Ա­սան­կով ու­րեմն տա­րի­նե­րը ան­ցան, եւ ­Ժա­նօն ե­ղաւ… կա­տա­րեալ «մէ­սի­յէ» ­Ժա­նօ մը…
­Վա­յե­լուչ, ազ­նիւ, «սա­վո­ւար վի­վըր»է հասկ­ցող, գի­տա­կից ու բազ­մա­լե­զու ե­րի­տա­սարդ մը, սա­կայն… չա­փա­զանց ան­մե­ղու­նակ եւ ծոյլ…
­Հօ­րը-մօ­րը մա­հէն ետք, ըն­տա­նե­կան լման հարս­տու­թիւ­նը ա­րագ մը, ե­ռա­ցող ջու­րի նման գնաց՝ «շո­գիա­ցաւ»…
­Սաս­տիկ ծոյլ ըլ­լա­լուն, աշ­խա­տան­քը բնաւ չէր սի­րեր, ու շռայ­լօ­րէն կը ծախ­սէր ի­րեն կտա­կո­ւած ծնո­ղա­կան հսկայ հարս­տու­թիւ­նը, ու­տե­լով, խմե­լով, եւ ան­վերջ զո­ւար­ճա­նա­լով…
Ա­ման եղ­բայր… մարդս մէկ ան­գամ կ­՚ապ­րի…
Օ­րին մէ­կը, երբ ըստ իր սո­վո­րու­թեան, դրա­մա­տուն այ­ցե­լած էր դար­ձեալ դրամ «քա­շե­լու» հա­մար, տնօ­րէ­նը ը­սաւ…

«­Մէ­սի­յէ» ­Ժա­նօ, ցաւ ի սիրտ ձե­զի պէտք է տե­ղե­կաց­նեմ, որ դժբախ­տա­բար մեր դրա­մա­տան մէջ պա­հես­տի դրո­ւած ձեր պա­պե­նա­կան հարս­տու­թիւ­նը… վեր­ջա­ցաւ: Ու­րեմն այ­սօ­րո­ւը­նէ սկսեալ, դժբախ­տա­բար պի­տի չկա­րե­նանք ան­գամ մը եւս ի­րա­րու հետ գոր­ծակ­ցիլ…
­Ժա­նօն, դրա­մա­տան տնօ­րէ­նին շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նե­լով մեկ­նե­ցաւ, ու սրճա­րան մը մտնե­լով՝ ֆրան­սա­կան սուրճ մը ապսպ­րեց: Երբ սուր­ճը բե­րին, սի­կա­րէթ մըն ալ վա­ռեց, ու սկսաւ լրջօ­րէն մտա­ծել իր առ­նե­լիք յա­ջորդ քայ­լե­րուն մա­սին…
Որ­պէս ա­ռա­ջին քայլ… ծա­խո­ւե­ցաւ հօ­րե­նա­կան խա­նու­թը: — (­Գոր­ծը… ու ան­շուշտ հո­ղա­մասն ալ…):
Ս­տա­ցած գու­մա­րով ապ­րե­ցաւ մօ­տա­ւո­րա­պէս… եր­կու տա­րի: — (­Փա­շա­յի նման…):
­Յա­ջոր­դա­բար ծա­խո­ւե­ցան…
1.- ­Բո­լոր միւս հո­ղա­մա­սե­րը: — (Եր­կու տա­րի եւս ար­քա­յա­կան կեանք…):
2.- ­Մօր ոս­կե­ղէն­նե­րը: — (­Վեց ա­միս եւս թա­գա­ւո­րա­կան կեանք…):
3.- ­Տու­նին կահ-կա­րա­սի­նե­րը: — (­Չորս ա­միս եւս իշ­խա­նա­կան կեանք…):
4.- ­Նոյ­նինքն հօ­րե­նա­կան տու­նը: — (Ա­մա­՜ա­՜ա՜ն դուք ալ, այս­քան մարդ վարձ­քով կ­՚ապ­րին կոր, ի՞նչ պի­տի ըլ­լայ որ…: — (­Մէկ տա­րի եւս ազ­նո­ւա­կան կեանք…):
Իր ստա­ցած բո­լոր գու­մար­նե­րուն «շո­գիա­ցու­մէն» ետք… սկսան ծա­խո­ւիլ… ա) ինք­նա­շար­ժը, բ) սուղ­նոց հա­գուստ­նե­րը, գ) կօ­շիկ­նե­րը, եւ վեր­ջա­պէս՝ դ)… ինչ որ կրնար ի­րեն ա­ռանց աշ­խա­տան­քի, ո­րոշ հա­սոյթ մը ա­պա­հո­վել: — (Ու­թը ա­միս եւս փա­ռա­ւոր կեանք…):
Ի­րեն զգու­շաց­նող­նե­րուն կը պա­տաս­խա­նէր…
-Եղ­բայր… դրա­մը ծախ­սե­լու հա­մար ստեղ­ծո­ւած է… ա­նակ չէ՞… մի­թէ հե­տեր­նի՞ս պի­տի տա­նինք…
Կ­՚ը­սեն որ պատ­րաստ դրա­մը, ջու­րի նման մատ­նե­րուդ մէ­ջէն կը սա­հի-կ­՚եր­թայ…
Այժմ մեր «մէ­սի­յէ» ­Ժա­նօն, աղ­քատ ­Ղա­զա­րո­սի նման, բո­լո­րին կող­մէն մոռ­ցո­ւած, — (ի՞նչ զար­մա­նա­լի բան է, հա­զիւ թէ մար­դու մը դրա­մը վեր­ջա­նայ, կը վեր­ջա­նան նաեւ իր ան­ցեա­լի բո­լոր բա­րե­կա­մու­թիւն­նե­րը), — հա­րուստ­նե­րուն կող­մէ այն վա­խով, որ յան­կարծ ի­րենց­մէ դրամ չու­զէ, աղ­քատ­նե­րուն կող­մէ, կար­ծես տե­սակ մը իր­մէ վրէժ լու­ծե­լու հա­մար, նստած էր իր թա­ղին սրճա­րա­նին «խար­խուլ» ա­թոռ­նե­րէն մէ­կուն, խոր ու սեւ խոր­հուրդ­նե­րու մէջ թա­ղո­ւած, եւ իր ա­պա­գան կը մտա­ծէր, երբ յան­կարծ ի­րեն մօ­տե­ցաւ «ա­ռաւ-բա­խաւ ­Սա­գօ»ն, — (ծօ ա­սի բան­տէն ե՞րբ դուրս ե­լաւ), — որ կար­ծես զգա­լով ­Ժա­նո­յին վատ կա­ցու­թիւ­նը, հար­ցուց…

­Բա­րեւ ­Ժա­նօ, քե­զի սուրճ մը կրնա՞մ հրամց­նել, հետդ խօ­սե­լիք ու­նիմ…

­Սի­րով, շնոր­հա­կալ եմ… — (մօտ մէկ շա­բաթ, սուրճ մը նոյ­նիսկ չէր խմած):

­Սի­կա­րէթ մըն ալ կը վա­ռե՞ս…
Այս վի­ճա­կին ոչ թէ սի­կա­րէթ… կա­ղամ­բի տե­րեւ հրամց­նէին ի­րեն պի­տի ծխէր… յու­զո­ւած ը­սաւ…

Աս­տո­ւած թող քե­զի եր­կա՜ր կեանք տայ…

Մ­տիկ ը­րէ ­Ժա­նօ, քու մա­սիդ ես բա­ւա­կան մտա­ծե­ցի, եւ ո­րո­շե­ցի քե­զի գործ մը ա­ռա­ջար­կել…

­Գո՞րծ մը… այ­սինքն պէտք է որ աշ­խա­տի՞մ…

Բ­նաւ եր­բեք…: ­Դուն ֆրան­սե­րէն կը խօ­սի՞ս, ա­նանկ չէ՞…

Ա­յո, կը խօ­սիմ…

Ու­րեմն ես վստա­հե­լի ան­ձի մը պէտ­քու­թիւ­նը ու­նիմ, որ ա­մի­սը մէկ-եր­կու ան­գամ ­Զո­ւի­ցե­րիա ճամ­բոր­դէ, ու կար­գադ­րէ հոն­տե­ղի գոր­ծերս: ­Տա­լիք ամ­սա­կանս բա­ւա­կան բարձր է, ու վստահ որ քե­զի պի­տի ա­պա­հո­վէ ար­ժա­նա­վա­յել կեանք մը:

Ը­նե­լիք գործս օ­րի­նա­ւո՞ր է, — (հար­ցուց ­Ժա­նօն, որ ­Սա­գո­յին ինչ ըլ­լա­լը շատ լաւ գի­տէր):

Ան­շո՛ւշտ… թէ՛ օ­րի­նա­ւոր է, եւ թէ՛ ալ պար­կեշտ է…

Այ­սի՞նքն, ը­սէ նա­յիմ, ի՞նչ պի­տի ը­նեմ…

Ա­մի­սը եր­կու ան­գամ ես քե­զի պա­յու­սակ մը պի­տի տամ, դուն ալ այդ պա­յու­սա­կը պի­տի տա­նիս տաս ­Զո­ւի­ցե­րիա­ցի գոր­ծա­կի­ցիս: Ինքն ալ քե­զի պա­յու­սակ մը պի­տի տայ, որ պի­տի բե­րես տաս ին­ծի… Ե­ղած-չե­ղա­ծը աս է…

Ա­ղէ՜կ… այդ պա­յու­սա­կը ին­չո՞ւ դուն չես տա­նիր կոր…

­Շի­տա­կը ես օ­դա­նա­ւով ճամ­բոր­դե­լը, հէչ չեմ սի­րեր… կը վախ­նամ… ձգէ որ ֆրան­սե­րէն ալ չեմ գի­տեր… գոր­ծըն­կերս ալ միայն ֆրան­սե­րէն կը խօ­սի…
­Կար­ծես թէ ­Ժա­նօն տա­կա­ւին բո­լո­րո­վին չէր հա­մո­զո­ւած…

Եր­դում կ­՚ը­նե՞ս որ ը­նե­լիք գործս օ­րի­նա­ւոր է…

Կ­՚ը­նեմ… եր­կու ձեռ­քովս ալ…

­Տա­նե­լիք պա­յու­սա­կիս մէ՞­ջը ինչ կայ…

­Վեր­ջին նո­րա­ձե­ւու­թեան վե­րա­բե­րեալ, կնո­ջա­կան հա­գուստ­նե­րու օ­րի­նակ­ներ, ո­րոնք չեմ ու­զեր որ մրցա­կից­նե­րուս ձեռ­քը հաս­նին… ու­րե՞մն… ի՞նչ կ­’ը­սես… հա­մա­ձա՞յն ես…
­Ժա­նօն հա­մա­ձայ­նե­ցաւ, եւ ո­րո­շո­ւած օ­րը օ­դա­կա­յան ժա­մա­նեց: ­Մաք­սա­կան քննու­թեան ժա­մա­նակ, մաք­սա­պե­տը հար­ցուց…

­Յայ­տա­րա­րե­լիք ո­րե­ւէ բան ու­նի՞ք պա­րոն…

­Միայն նո­րա­ձեւ հա­գուստ­ներ ու­նիմ, խնդրեմ պա­յու­սակս քննե­ցէք, — ը­սաւ ­Ժա­նօն:

Ո­չինչ, ո­չինչ, հարկ չկայ… կրնաք անց­նիլ, — ը­սաւ մաք­սա­պե­տը:

«­Ժա­մէ՛», ան­կա­րե­լի՛ է, բա­ցար­ձա՛­կա­պէս կը մեր­ժեմ այս ձե­ւով անց­նի­լը, ես օ­րի­նա­ւոր ու պար­կեշտ քա­ղա­քա­ցի մըն եմ, եւ կը պա­հան­ջեմ որ ման­րա­մաս­նօ­րէն, ան­մի­ջա­պէս պա­յու­սակս քննէք…
Ը­սե­լը, եւ ա­րագ մը հա­գուստ­նե­րու օ­րի­նակ­նե­րով լե­ցուն պա­յու­սա­կը բա­նա­լը մէկ ե­ղաւ:
­Մաք­սա­պե­տը, խնդի­րը չեր­կա­րե­լու նպա­տա­կով, ա­րա­գօ­րէն քննեց պա­յու­սա­կը, ա­պա գո­ցեց, ու բա­րի ճամ­բոր­դու­թիւն մաղ­թե­լով, ­Ժա­նո­յէն խնդրեց որ օ­դա­նաւ բարձ­րա­նայ…


­Զո­ւի­ցե­րիա ու­նե­ցած գոր­ծը վեր­ջաց­նե­լով, եւ հոն ի­րեն տրո­ւած եւ նոյն­պէս հա­գուստ­նե­րու օ­րի­նակ­նե­րով լե­ցո­ւած պա­յու­սա­կը առ­նե­լով, ­Ժա­նօն բռնեց վե­րա­դար­ձի ճամ­բան:
­Մաք­սա­տան մէջ բախ­տի բեր­մամբ, հան­դի­պե­ցաւ նոյն մաք­սա­պե­տին, որ ի­րեն ճանչ­նա­լով, փոր­ձեց ա­ռանց քննու­թեան, ի­րեն ա­րագ մը անց­նել…
Ի՞նչ ե­ղեր է ե­ղեր… ո՞վ պի­տի անց­նի ա­ռանց քննու­թեան… ­Ժա­նօ՞ն մը…
Ո՛չ, ո՛չ, ո՛չ, եւ ան­գամ մը եւս ո՛չ…
­Մաք­սա­պե­տէն քննու­թիւն պա­հան­ջեց, ու ո­րե­ւէ ա­ռար­կու­թիւն չվերց­նե­լով, ան­մի­ջա­պէս բա­ցաւ պա­յու­սա­կը…
­Մաք­սա­պե­տը, հա­գուստ­նե­րով լե­ցուն պա­յու­սա­կին ա­րագ նա­յո­ւածք մը նե­տե­լէ ետք, գո­ցեց, եւ վե­րա­դար­ցուց ­Ժա­նո­յին:
Ա­ման Աս­տո­ւած, դո՞ւն ես մը ե­ղեր պա­յու­սա­կը գո­ցո­ղը…
­Կար­ծես ար­ժա­նա­պա­տո­ւու­թիւ­նը վի­րա­ւո­րած ըլ­լա­յին, կաս-կար­միր ե­ղած, ­Ժա­նօն պա­յու­սա­կը նո­րէն բա­ցաւ, եւ մաք­սա­պե­տէն պա­հան­ջեց որ ման­րա­մաս­նօ­րէն քննէ…
­Մաք­սա­պե­տը կէս ջղայ­նա­ցաց, պա­յու­սա­կը կրկին գո­ցե­լու փորձ մը ը­րաւ…
Ի զո՜ւր…
­Ժա­նօն չձգեց, ու ա­սան­կով… մէ­կը բա­նա­լով, միւ­սը գո­ցե­լով, մէ­կը այս կող­մէն քա­շե­լով, միւ­սը միւս կող­մէն քա­շե­լով, չես գի­տեր ինչ­պէ՞ս ե­ղաւ, ու պա­յու­սա­կը գե­տին իյ­նա­լով… բա­ցո­ւե­ցաւ երկ­րորդ, գաղտ­նի յա­տակ մը…
­Յա­տակ մը սա­կայն որ լե­ցո­ւած էր… զո­ւի­ցե­րիա­կան սուղ­նոց եւ ո­րա­կա­ւոր ժա­մա­ցոյց­նե­րով…


Նս­տած բան­տին իր նեղ խու­ցին մէջ, ­Ժա­նօն գլու­խը կը պայ­թեց­նէր, սա­կայն չէր կրնար հասկ­նալ, թէ ինչ­պէ՞ս կ’ըլ­լայ եւ ի­րեն նման անձ մը, որ ու­սա­նած էր ա­մէ­նա­բարձր մա­կար­դա­կի քո­լէճ­նե­րուն մէջ, եւ սոր­ված լե­ցուն օ­տար լե­զու­ներ, խա­բո­ւած ըլ­լար անգ­րա­գէտ ­Սա­գո­յին կող­մէ…
­Խեղ­ճը չէր կրնար անդ­րա­դառ­նալ, որ ­Սա­գո­յին նման մար­դիկ, կ­՚ա­շա­կեր­տեն կեան­քի փոր­ձա­ռու­թեան ա­մէ­նա­բարձր մա­կար­դա­կի դպրո­ցին մէջ, ուր եւ կ՚ու­սա­նին… խա­բէու­թեան հա­մաշ­խար­հա­յին լե­զուն…

06/04/2020
minsar55@gmail.com