Քրիստոսի համբարձման տօն. «ջանգիւլում» ջա՜ն, ջա՜ն

­Մա­րիա ­Մար­կո­սեան-­Տա­մա­տեան

­Զա­տի­կից յե­տոյ՝ Ք­րիս­տո­սի ­Յա­րու­թեան 40րդ­ օ­րը, ­Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան ե­կե­ղե­ցին նշում է ­Տի­րոջ ­Համ­բարձ­ման տօ­նը. «Եւ Ին­քը­Տէր ­Յի­սուս, նրանց հետ խօ­սե­լուց յե­տոյ, դէ­պի եր­կինք վե­րա­ցաւ եւ նստեց ­Հօր աջ կող­մը» (­Մարկ. 16:19)։ Ս. ­Մար­կոս եւ Ս. ­Ղու­կաս ա­ւե­տա­րա­նիչ­նե­րը, ինչ­պէս նաեւ՝ «­Գործք Ա­ռա­քե­լոց»ը, վկա­յում է Ք­րիս­տո­սի համ­բարձ­ման մա­սին։ 40 օր մնա­լով երկ­րի վրայ՝ Ք­րիս­տո­սը ե­րե­ւում է ա­ռա­քեալ­նե­րին ու հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րին եւ իր վար­դա­պե­տու­թիւնն է ու­սու­ցա­նում նրանց։ ­Հան­դիպ­ման վեր­ջին օ­րը պատ­գամ­ներ է տա­լիս, օրհ­նում է ա­ռա­քեալ­նե­րին եւ՝ համ­բարձ­ւում եր­կինք: ­Ջան­գիւ­լում («գիւլ» նշա­նա­կում է վարդ, ծա­ղիկ), ա­հա այս­պէս է կոչ­ւում ժո­ղովր­դի կող­մից սի­րո­ւած տօ­նե­րից եւս մէ­կը։ Ա­ւան­դոյթ դար­ձած՝ այն ու­ղեկց­ւում է նաեւ ժո­ղովր­դա­կան հան­դի­սու­թիւն­նե­րով։
­Հա­յաս­տա­նում մին­չեւ այ­սօր նշում են թէ ­մե­ծե­րը՛, թէ փոք­րե­րը. տար­բեր շրջան­նե­րում իւ­րո­վի:
Ե­րի­տա­սարդ աղ­ջիկ­նե­րը, հարս­նե­րը եւ տղա­ներն են հնա­մեայ այս տօ­նի հիմ­նա­կան մաս­նա­կից­նե­րը։ ­Ծի­սա­կար­գի ա­ռանց­քում ա­մուս­նա­նալ պատ­րաս­տո­ւող աղ­ջիկ­ներն են, թէեւ իւ­րա­քան­չիւրն իր դերն ու­նի «­Ջան­գիւ­լու­մի» կազ­մա­կերպ­ման մէջ։
­Տօ­նը շար­ժա­կան է եւ նշւում է ­Հինգ­շաբ­թի։ ­Չո­րեք­շաբ­թի ծաղ­կա­քա­ղի եւ ջուր գո­ղա­նա­լու օրն է. եօթ տե­սա­կի ծաղ­կից՝ ծա­ղիկ­ներ, եօթ աղ­բիւ­րից՝ ջուր եւ եօ­թը քար են հա­ւա­քում, ա­պա սա­փո­րի մէջ ամ­փո­փե­լով՝ վի­ճակ են գցում։
­Յու­սա­լով, որ ­Համ­բարձ­ման երկն­քի աստ­ղերն ի­րենց բախ­տը ցոյց կը տան՝ սա­փո­րը դնում են բաց երկն­քի տակ։
Երկն­քի աստ­ղե­րը թող ցո­լան, ա­նու­շիկ ցո­լան,
Ա­ղօթ­րան բա­ցո­ւի, լու­սը բա­ցո­ւի, ճա­կա­տիս գի­րը տան…
­Տօ­նա­կա­տա­րու­թեան բուն օ­րը՝ Հինգ­շաբ­թի ա­ռա­ւօ­տեան, ջրով լի կժե­րի մէջ գցում են ծա­ղիկ­նե­րի տե­րեւ­ներ եւ աղ­ջիկ­նե­րին պատ­կա­նող զա­նա­զան ի­րեր: ­Դե­ռա­հաս մի աղջ­կայ հար­սի հա­գուստ են հագց­նում եւ շրջում են տնէ­ տուն, ծաղ­կեփն­ջեր են նո­ւի­րում եւ «­Ջան­գիւ­լում» եր­գե­լով՝ գովք են ա­սում տան փոք­րին, որ­պէս գեր­դաս­տա­նի շա­րու­նա­կող.
­Գո­վենք, գո­վենք, ում գո­վենք, ջան ծա­ղիկ, ջան, ջան:
­Մեր «­Դա­ւի­թին» մենք գո­վենք, ջան վի­ճակ, ջան, ջան:
«­Դա­ւի­թը» նստի թա­գա­ւոր, ջան ծա­ղիկ, ջան, ջան:
­Գե­ղով ա­սենք բախ­տա­ւոր, ջան վի­ճակ, ջան, ջան:
­Հաց, ձու կամ գու­մար են նո­ւի­րա­բե­րում տան­տէ­րե­րը այ­ցե­լու­նե­րին, որ­պէս ե­րախ­տա­գի­տու­թիւն։
­Նո­ւի­րա­բե­րո­ւած կա­թով պատ­րաս­տում են տօ­նի գլխա­ւոր ծի­սա­կան ու­տես­տը՝ կաթ­նա­պու­րը, ո­րից յե­տոյ հիւ­րա­սի­րու­թիւն է տե­ղի ու­նե­նում։ ­Տօնն ա­ւարտ­ւում է վի­ճակ հա­նե­լու ծի­սա­խա­ղով. ում պատ­կա­նում է կժից դուրս բե­րո­ւած ա­ռա­ջին ի­րը, նրան մօ­տա­լուտ ա­մուս­նու­թիւն է սպաս­ւում: ­Սա­փո­րից հա­նում են միւս ի­րե­րը եւ տէ­րե­րին խրատ­ներ ու բա­րե­մաղ­թանք­ներ են բաշ­խում: ­Գի­տակ­ցե­լով տօ­նի խոր­հուր­դը՝ ու­րա­խա­լի է, որ վեր­ջին տա­րի­նե­րին, յատ­կա­պէս ե­րի­տա­սարդ­նե­րի շրջա­նում, ցան­կու­թիւն կայ հայ­կա­կան ազ­գա­յին եւ ե­կե­ղե­ցա­կան տօ­նե­րը ա­ւե­լի մեծ շու­քով նշե­լու։