Փետուրէ բերդը (Աւանդութիւն)

ՍՕՍ ՎԱՆԻ

Ա.

Ա­նոր գան­ձա­րան­նե­րը բեռ­նա­ւո­րո­ւած էին ոս­կիով ու ար­ծա­թով, գոյնզ­գոյն ու թան­կա­գին քա­րե­րով:
Ա­նոր մար­մա­րա­շէն պա­լա­տը՝ ին­կած բլու­րին կա­նաչ կո­պին տակ, կը նմա­նէր սրբա­զան տա­ճա­րի մը՝ խորհր­դա­բոյր ու ա­ւան­դաս­քօղ: ­Շուր­ջը՝ ծա­ռե՜ր, ու նո­րէ՜ն ծա­ռեր:
Նռ­նե­նի­նե­րը, ա­րե­ւի պէս լիա­գունդ ու կար­միր, ա­նոնց պտուղ­նե­րը կ’օ­րօ­րո­ւէին թռչուն­նե­րու եր­գին չա­փո­վը: ­Տան­ձե­նի­նե­րը՝ ի­րենց ջրուտ ու քաղցր պտուղ­նե­րը, ոս­կե­ղէն ուռ­նա­կի մը փայ­լո­վը կը խաղց­նէին ա­րե­ւուն դէմ:
Ու­ռի­նե­րը կը փսփսա­յին շատ­րո­ւան­նե­րու ցրցքնած ջու­րին մա՜նր կա­թիլ­նե­րուն՝ մտեր­մօ­րէն ու սի­րա­կա­նի մը սրտին տա­քո­վը: ­Տուղ­տի ծա­ղիկ­նե­րը, շու­շան­ներն ու մա­նու­շակ­նե­րը, գի­նար­բուք­ներն ու կա­կաչ­նե­րը ի­րենց սկի­հի նմա­նող բա­ժակ­նե­րը վե՜ր կը բարձ­րաց­նէին, զա­նոնք լեց­նե­լով ա­րե­ւով ու կեան­քով:
­Մուշկ ու յամ­պար կը հո­տէին ա­մէն կողմ: ­Պա­լա­տին շուրջ ու ծա­ռաս­տա­նին մէջ, կը յոր­դէ՜ր բազ­մա­հա­զար սո­խակ­նե­րու հա­մեր­գը, մերթ մեղմ ու խա­ղաղ, Ա­րա­գա­ծէն Այ­րա­րա­տեան դաշ­տին վրա­յէն սա­հող զե­փիւ­ռին պէս, մերթ ալ յու­զուած ու բազ­մախ­ռով՝ երբ հա­մեր­գը ե­րաժշ­տա­կան ա­րուես­տո­վը կը բար­դա­նա՜ր, կ­‘ու­ռէ՜ր չզսպո­ւած սի­րոյ մը քմայ­քէն:
Այն ա­տեն,- երբ առ­տու էր, ու դիւ­թա­կան՝ եր­կիրն ու եր­կին­քը — հա­մեր­գը կը ջեր­մա­նա՜ր, կը հիւ­սո­ւէ՜ր ու կը թնճու­կո­ւէր, կազ­մե­լով խոր­հուրդ եւ հրա­պու­րանք, ա­պա կը պայ­թէր մրգաս­տա­նին վրայ, զայն կը լեց­նէր ձայ­նի ա­լիք­նե­րով, խա­զի ու շեշ­տի ցաւցնող հծծիւ­նով…:
Ջ­րա­ւա­զան­նե­րուն մէջ լո­ղա­ցող բա­դե­րը կը դադ­րէին լո­ղա­լէ, ի­րենց շուն­չը կը բռնէին, վասն զի, սո­խակ­նե­րու հա­մեր­գին հետ՝ սի­րոյ ջեր­մու­թիւ­նը կը հո­սէր, կը կար­կա­մեց­նէ՜ր ա­սունն ու ա­նա­սու­նը…:
­Պա­լատն ալ կը լռէր…:

Բ.

­Հի՜ն դա­րե­րու մէջ ապ­րող նա­հա­պետ թա­գա­ւոր մըն էր պա­լա­տին տէ­րը. հրա­շա­զա՜ն ի­մաս­տու­թիւն­նե­րու գան­ձե­րո­վը հա­րուստ, մո­գու­թեան պէս­պի­սուն հա­ւա­տա­լիք­նե­րը հո­գիին մէջ՝ հայ­րօ­րէն եւ ար­դա­րու­թեամբ կը կա­ռա­վա­րէր եր­կի­րը…:
Եր­ջա­նիկ էր թա­գա­ւո­րը, եւ եր­ջա­նի՜կ էր ժո­ղո­վուր­դը: Ա­ւա­զա­կու­թիւնն ու կո­ղո­պու­տը ան­ծա­նօթ էին ա­նոր ըն­դար­ձակ երկ­րին սահ­ման­նե­րուն մէջ: ­Կե­ղե­քող­ներ ու կե­ղե­քո­ւող­ներ, տի­րա­պե­տող­ներ ու տի­րա­պե­տո­ւող­ներ չկա­յին, ա­մէն մարդ կ’աշ­խա­տէր ու կը վա­յե­լէր իր քրտին­քին ար­դիւն­քը…:
­Մէ­կուն սու­գը կը վա­րա­կէր ա­մէն­քը. բերկ­րու­թիւ­նը ըն­հան­րա­կան էր, պա­լա­տէն կ­‘եր­կա­րէր մին­չեւ հիւ­ղակ: Աս­տո­ւա­ծաշ­նորհ այս երկ­րին մէջ, եր­բե՛ք պա­տե­րազմ չե­ղաւ, եւ ա­րիւն չթա­փե­ցաւ որ­քան ա­տեն որ ապ­րե­ցաւ այս թա­գա­ւո­րը:
Եր­կի­րը զո­ւարթ էր, ու հե­քիա­թի մը ջեր­մու­թիւ­նովը:
Ան­գամ մը միայն դէպք մը քիչ մնա­ցեր էր որ զար­նէր այս դրախտ եր­կի­րը, եւ ա­րա­տա­ւո­րէր նա­հա­պետ ար­քա­յին այն­քան օրհ­նեալ համ­բա­ւը…: Ա­նի­կա կին մը ու­նէր: Ա­նոր աչ­քե­րը սի­րոյ հրա­վառ ջա­հեր էին, ո­րոնք կրնա­յին ա­ռա­ջին հան­դի­պող մար­դուն սիր­տը խռո­վել եւ ան­կէ դուրս բե­րել ցան­կու­թիւն­նե­րուն ա­մե­նէն կրա­կոտ­նե­րը, ա­մե­նէն ան­զուսպ­նե­րը:
­Թա­գու­հիի մա­զե­րուն մէ­ջէն կը բարձ­րա­նար սի­րոյ վա­յել­քին խեն­թեց­նող գո­լը: Գլ­խուն շուրջ՝ հեշ­տան­քի գոյնզ­գոյն թի­թեռ­նիկ­ներ կը թռո­ւը­ռա­յին: ­Բե­րա­նը դեռ նոր ճեղ­քած եւ իր կար­մի­րը հա­զիւ ցոյց տո­ւած՝ վար­դի կո­կո­նին կը նմա­նէր: ­Քի­թը ճա­ռա­գայթ­նե­րէ հիւ­սո­ւած ըլ­լար կար­ծես, որ կը ճղէր եր­կու գե­ղահ­րաշ այ­տե­րը: ­Կուրծ­քին պա­ռե­կը՝ մար­մա­րի գոյ­նով ու ո­ղորկ՝ ա­նոր պէս, հան­ճա­րեղ ա­րո­ւես­տա­գէ­տի մը բա­նո­ւած, կա­թին եր­կու թա­փան­ցիկ պար­կե­րը ­Բիւ­րակ­նեան լեռ­նե­րէն բե­րո­ւած կա­րա­գին նման փայ­լուն ու բու­րում­նա­լից…:
­Թա­գա­ւորն ու թա­գու­հին զի­րար շա՛տ կը սի­րէին, մէ­կը ի­մաս­տուն էր, եւ միւ­սը՝ գե­ղե­ցիկ:
Եր­ջա­նիկ էին…:

Գ.

Դժ­բախտ օր մը, բաղ­ձանք­նե­րու եւ ան­հատ­նում ցան­կու­թիւն­նե­րու ո­գին, ­Սա­տա­նա­յի կեր­պա­րան­քով մտաւ թա­գու­հիի սիր­տը, խռո­վեց ու բոր­բո­քեց ա­նոր մէջ հին ու նոր բո­լոր իղ­ձե­րը, ը­սաւ.

­Կի՜ն, միշտ կին, ին­չո՞ւ կ’ու­րա­նաս ինք­զինքդ, ո՛վ վա­յել­քի գե­ղեց­կա­նոյշ եւ հեշ­տա­բո՜յր ծա­ղիկ, դուն երկ­րիս վրայ ա­մե­նէն հզօր աս­տո­ւա­ծու­հին ես, մա­հո­ւան ու կեան­քի տի­րա­պե­տու­թեան բա­ցար­ձակ ու­ժո­վը: ­Սէր ու գե­ղեց­կու­թիւն, ան­թե­րի՜ կա­տա­րե­լու­թիւն, ու­զէ՛ ինչ որ կը փա­փա­քիս, պի­տի տրո­ւի քե­զի…: Եր­ջան­կու­թեան ոս­կե­ղէն գաղտ­նիքն ես, յա­ւի­տե­նա­կա՜ն հեշ­տան­քը ու ցան­կու­թիւն, ու­զէ՛, ու­զէ՛…:
­Թա­գու­հին յանձ­նո­ւե­ցաւ պատ­րան­քին: Ին­կաւ բան­դա­գու­շան­քի պատ­կե­րա­զարդ թփուտ­քը: ­Հոն՝ լսեց իր փա­փաք­նե­րը ու­ռեց­նող բա­ռեր, իր ե­սը շո­յող խօս­քեր, գի­նով­ցաւ, հա­կա­ռակ ա­նոր որ ա­մէն ինչ ու­նէր, աշ­խար­հի ա­մե­նէն գե­ղե­ցիկ եւ հա­րուստ կինն էր, ինք­զին­քը խեղճ ու դժբախտ գտաւ, ա­նի­րա­ւո­ւած ու նկուն կար­ծեց, տրտնջաց ու լա­ցաւ…:
­Յե­տոյ ը­սաւ ­Բաղ­ձանք­նե­րու Ո­գիին.

— Ո՛վ ո­գի, ես հի­մա կին եմ, բո­լոր կի­նե­րու պէս, բա­րի՜ ըլ­լայ գա­լուստդ եւ օրհ­նեա՜լ քու ա­նու­նը, բա­ցատ­րէ՛ ին­ծի կեան­քի նո­րօ­րի­նակ վա­յելք­նե­րը, ո­րոնց ես ան­ծա­նօթ մնա­ցած եմ, ցու­ցո՛ւր ին­ծի այն ճամ­բան՝ որ զիս պի­տի տա­նի դէ­պի գե­րա­գոյն ապ­րու­մը, ը­րէ՛ որ ին­ծի մութ մնա­ցած կեան­քը վա­յե­լեմ թել առ թել, մաս­նիկ առ մաս­նիկ, ու ես յա­գե­նամ այն­պէս՝ ինչ­պէս ամ­րան անձ­րեւ չտե­սած ար­տը կը յա­գե­նայ ու կը տլխի (թրջուի), խխում ըլ­լալ, մե՜ղմ ու հան­դարտ տե­ղա­ցող անձ­րեւ­նե­րէն: Ես հի­մա կը զգամ որ ապ­րու­միս ու վա­յելք­նե­րուս մէջ բա­ցաս­տան­ներ կան, ա­նոնք չեն կազ­մեր շա­րու­նա­կա­կան շղթա­յա­ւո­րում մը, ա­նոնք փայ­տի վրայ ան­ցո­ւած ու ի­րար­մէ հե­ռու մնա­ցած գնդիկ­նե­րու կը նմա­նին, զա­նոնք ի­րա­րու մօ­տե­ցո՛ւր, հո­գիս լե­ցո՛ւր վա­յել­քին բազ­մա­զա­նու­թեամ­բը, ես կը մեր­ժեմ ճանչ­նալ ան­մար­մին կամ վե­րա­ցա­կան եր­ջան­կու­թիւ­նը, հե­տե­ւա­բար կ­’ար­հա­մար­հեմ կրօ­նա­կան թանձր ա­ռաս­պել­նե­րու մէջ լող ե­կող երկ­նա­յին ան­մահ­նե­րու կար­ծե­ցեալ յա­ւի­տե­նա­կան կեանքն ու ապ­րու­մը: Ա­հա՛ ես՝ իբ­րեւ նիւթ, ու կը սի­րեմ նիւ­թը՝ նիւ­թով եւ նիւ­թին մէջ. այ­սինքն՝ շօ­շա­փե­լի եւ ծանր­կեկ ի­րա­կա­նու­թիւ­նը, յա­գե­ցո՛ւր զիս տե­սա­նե­լի ու զգա­լի հա­ճոյ­քով, ես ծա­ռադ պի­տի ըլ­լամ, յե­տին ստրուկդ:

­-Լա՛ւ, ո՛վ կին, թա­գա­ւոր-ա­մու­սի­նէդ պա­հան­ջէ որ քե­զի հա­մար թռչուն­նե­րու գոյնզ­գոյն փե­տուր­նե­րէ բերդ մը շի­նէ, հոն պի­տի տես­նես ու վա­յե­լես երկ­րա­յին բո­լոր հա­ճոյք­նե­րը, յա­րեց ­Սա­տա­նան:

-­Փե­տու­րէ բե՞րդ մը:

-Ա­յո՛, հոն պի­տի լսես ե­րաժշ­տու­թիւն մը՝ որ երկ­րա­ւոր մար­դուն ա­կան­ջը եր­բեք լսած չէ, փե­տու­րէ բեր­դին մէջ պի­տի վա­յե­լես քե­զի ան­ծա­նօթ ա­րեւ­նե­րու քաղց­րու­թիւ­նը: Այն­տեղ՝ զե­փիւռ­նե­րը բա­նաս­տե­ղու­թեան մը նեկ­տա­րը պի­տի մատ­ռուա­կեն քե­զի, եւ կեան­քը պի­տի ծաղ­կի մէջդ ա­ւե­լի՜ հզօր ու ա­ւե­լի՜ հա­ճե­լի:

-Այս բո­լո­րը ին­ծի պի­տի տայ փե­տու­րէ բե՞ր­դը:

-Ա­յո՛, ո՛վ գե­ղեց­կու­հի, փե­տու­րէ բե՜ր­դը…:

Դ.

­Թա­գու­հին հի­ւան­դա­ցաւ:
­Հի­ւան­դու­թիւ­նը մա­հո­ւան դե­ղին ժան­գո­վը զար­կաւ ա­նոր դէմ­քին անն­ման ա­ղո­ւո­րու­թիւ­նը:
­Մար­մի­նը հո­ղի գոյն ա­ռաւ:
­Պա­լա­տը սգա­ւո­րո­ւե­ցաւ, խռո­վե­ցաւ ու լա­ցաւ: Տխրե­ցաւ բա­րի թա­գա­ւո­րը: Բ­ժիշկ ու դեղ: Վ­հուկ ու կա­խարդ: Խ­նամք ու հո­գա­տա­րու­թիւն, ողբ ու կոծ:
Ի զո՛ւր ան­ցաւ ա­մէն ինչ:
­Թա­գա­ւո­րը դառ­նօ­րէն լա­ցաւ, կուրծ­քը ծե­ծեց ու հե­կե­կաց:
­Թա­գու­հին ը­սաւ.

-Ո՛վ իմ ար­քաս, ի զո՛ւր կու լաս ու կը հե­կե­կաս, բժիշկ ու դեղ մի՛ փնտռեր հոն՝ ուր ա­նոնք պէտք չեն, պա­րապ են նաեւ լացդ ու կոծդ, իմ հի­ւան­դու­թեանս բժիշ­կը ես եմ միա՛յն, ու­րիշ ոչ ոք:

-Ը­սէ՛ ին­ծի՝ ինչ որ գի­տես, եւ կամ՝ ինչ որ կը փա­փա­քիս, պատ­րաստ եմ քե­զի հա­մար զո­հե­լու թա­գա­ւո­րու­թիւնս, հարս­տու­թիւնս ու կեանքս:
­Թա­գու­հին՝ շշնջեց.

-Ին­ծի հա­մար թռչուն­նե­րու գոյնզ­գոյն փե­տուր­նե­րէ բերդ մը շի­նէ՛, զիս ա­նոր մէջ բնա­կե­ցո՛ւր, այն ա­տեն ես կ’ա­ռող­ջա­նամ, ա­ռա­ջո­ւը­նէ ա­ւե­լի գե­ղե­ցիկ եւ ու­րախ կ­’ըլ­լամ…:

­-Փե­տու­րէ բե՜րդ…:

-Ա­յո՛, թռչուն­նե­րու փե­տուր­նե­րէն շի­նո­ւած բերդ մը:

-­Մար­մա­րէ, գոյնզ­գոյն քա­րե­րէ բերդ մը կը շինուի, պղին­ձէ եր­կաթ, ար­ծա­թէ ու ոս­կիէ բեր­դեր ալ գու­ցէ կրնան շի­նո­ւիլ, բայց՝ փե­տու­րէ բե՜ր­դը… ո՞վ կրնայ ե­րե­ւա­կա­յել. զայն շի­նող վար­պե­տը ո՞ւր է, թա­գու­հիս…:

­-Փե­տու­րէ բեր­դը կ’ու­զեմ, ու դուն պի­տի շի­նես զայն, ես ա­նոր մէջ պի­տի բնա­կիմ, պի­տի վա­յե­լեմ նոր աշ­խարհ եւ նոր կեանք, ե­թէոչ՝ կը մեռ­նիմ ես. դուն զիս պի­տի կորսնց­նես…:
­Թա­գա­ւո­րը ին­կաւ մտմտու­քի ու տրտմու­թեան մէջ: ­Փե­տու­րը ծան­րու­թիւն չէր, ո՛չ ալ հաս­տա­տուն կամ դի­մաց­կուն, չէր կրնար ա­գու­ցո­ւիլ, հիւ­սո­ւիլ, գա­մո­ւիլ, փակ­ցո­ւիլ, ըլ­լալ պատ ու պա­րիսպ, եր­դիք ու տա­նիք, քիւ ու պատշ­գամ, սիւն ու աշ­տա­րակ, դուռ ու սեմ, ե­թէ հրաշ­քով մը շի­նո­ւած ալ ըլ­լար, պի­տի չդի­մա­նար հո­վին, ձիւ­նին, անձ­րե­ւին, եւ հրդե­հին…: Օ՛, ան­կա­րե­լի էր…: ­Փե­տու­րէ բերդ մը չէր կրնար շի­նո­ւիլ…:
Ու­րեմն, փե­տու­րէ բեր­դը ե­րե­ւա­կա­յա­կան է, եւ իր կնոջ մտքին պատ­րանք­նե­րու ար­դիւնք: ­Զա­ռան­ցան­քէ մը կու գայ ա­նի­կա, կամ՝ կնո­ջա­կան ցնո­րա­կան ցան­կու­թե­նէ մը. բայց ե­թէ պահ մը ըն­դու­նո­ւի որ փե­տուր­նե­րէ բերդ մը կրնայ շի­նո­ւիլ, որ­քա՜ն թռչուն­ներ, ու քա­նի՜ տա­րիէն պի­տի որ­սա­ցո­ւէին… գի­տէր որ ա­սի­կա ան­կա­րե­լի էր, բայց ո­րով­հե­տեւ ու­զո­ղը թա­գու­հին էր, ու զա­նի­կա շատ կը սի­րէր, պէտք էր ա­նոր կամ­քը կա­տա­րել՝ զին­քը մա­հո­ւան ճի­րան­նե­րէն ա­զա­տե­լու հա­մար…:
Ու թա­գա­ւո­րը հրա­մա­յեց իր ժո­ղո­վուր­դին, որ ա­մէն մարդ, կին ու այր մարդ, մեծ ու պզտիկ գոր­ծը ձգէ, որ­սորդ դառ­նայ, լեռ­ներ ու դաշ­տեր իյ­նայ, թռչուն որ­սայ ու փե­տուր­նե­րը պա­լատ բե­րէ, թա­գու­հիին հա­մար՝ այդ բե­րո­ւած թռչուն­նե­րու փե­տուր­նե­րէն բերդ մը պի­տի շի­նո­ւէր…:
­Ժո­ղո­վուր­դը լսեց ու խնդաց: ­Բայց քա­նի որ շատ կը սի­րէր իր թա­գա­ւո­րը, սի­րա­յօ­ժար ձգեց իր աշ­խա­տան­քը: ­Լեռ­ներ ու ձո­րեր, բլուր­ներ ու հո­վիտ­ներ, ա­մէն տեղ՝ լե­ցո­ւե­ցան որ­սորդ­նե­րով: ­Ճիչ ու կանչ: ­Նե­տի սու­լոց, սու­րի չըխք-չըխք, զէն­քի պայ­թիւն, գո­ռում-գո­չում…:
Այդ ա­տեն­նե­րը, ջղջի­կը թռչուն էր. բո­լոր թռչուն­նե­րու պէս փե­տուր­ներ ու­նէր. գլխուն վրայ՝ գոյնզ­գոյն փե­տուր­նե­րէ փնջիկ մը կար… կուրծ­քին փե­տուր­նե­րը մո­գա­կան դաշ­տան­կա­րի մը պատ­րան­քը կու տա­յին, իսկ պո­չին փետ­րա­փուն­ջը ծիա­ծա­նի եօթ գոյ­նե­րը ու­նէր: Այն ժա­մա­նակ՝ ջղջի­կը ա­մե­նէն շատ սի­րո­ւած ու փնտռո­ւած թռչունն էր՝ իր ու­նե­ցած փե­տուր­նե­րուն հա­մար: ­Հա­զուա­գիւտ էր:
­Շա՜տ թռչուն­ներ որ­սա­ցո­ւե­ցան ողջ կամ մե­ռած: ­Փե­տու­րէ բեր­դը պի­տի շի­նո­ւէր, թա­գու­հին ա­ղէկ­ցած էր: Ար­քա­յա­կան ա­մո­լը կը հսկէր շի­նու­թեան աշ­խա­տանք­նե­րուն: ­Կան­չո­ւած էին երկ­րին բո­լոր վար­պետ­նե­րը…:
­Ծե­րուկ որ­սորդ մը մօ­տե­ցաւ թա­գու­հիին եւ ա­նոր յանձնեց ողջ բռնո­ւած ջղջիկ մը: Հ­րա­շա­լի՜ էին փե­տուր­նե­րը…: ­Թա­գու­հին շո­յեց փե­տուր­նե­րը, ա­նոնց վրայ նա­յե­ցաւ եր­կար ու զար­մա­ցած…:

-Այս թռչու­նին փե­տուր­նե­րը շա՛տ գե­ղե­ցիկ են, ես՝ սի­րե­ցի զա­նոնք, ա­սոնց­մով պէտք է զար­դա­րել բեր­դին ճա­կա­տը, ը­սաւ թա­գու­հին ու սկսաւ փետ­տել թռչու­նին փե­տուր­նե­րը:
­Փե­տուր­նե­րու պատ­ճա­ռած ցա­ւէն ջղջի­կին մոր­թը թրթռաց. ցա­ւին տագ­նա­պէն բռնո­ւե­ցաւ մար­մի­նը: ­Ցա­ւը ա­րիւ­նի ճամ­բա­յով հա­սաւ հո­գիին…:
­Թա­գու­հին կը փետ­տէր: Ջղ­ջի­կը կը ճչար ու կու լար:
­Թա­գու­հին վեր­ջին փե­տու­րը կը փետ­տէր՝ երբ ջղջի­կը սաս­տիկ ցա­ւէն զայ­րա­ցաւ, թա­գու­հիին նա­յե­ցաւ ա­տե­լու­թեամբ ու յու­զում­նա­լից…:
Եւ ի՜նչ հրաշք: Ջղ­ջի­կը մար­դու պէս խօ­սե­ցաւ…:

­-Թա­գու­հի՛, դուն որ եր­ջա­նիկ ես, ու­նիս ա­մէն ինչ, պա­լատ եւ իշ­խա­նու­թիւն, գանձ եւ հարս­տու­թիւն, դեռ չես կշտա­ցած թա­գա­ւո­րա­կան փար­թամ կեան­քի ա­մե­նէն ճոխ վա­յելք­նե­րէն, հի­մա ե­լեր ես, կը փնտռես նոր ապ­րում­ներ:
(­Թա­գո­ւին այս ա­նօ­րի­նակ ե­ղե­լու­թեան առ­ջեւ ապ­շե­ցաւ. ջղջիկ-թռչուն մը ինչ­պէ՞ս կրնար մար­դու պէս խօ­սիլ, մա­նա­ւանդ շեշ­տով ու ո­գե­ւո­րու­թեամբ խօ­սիլ):

­-Թա­գու­հի՜, ցան­կա­սէր հո­գիդ ա­նօ­թի է եւ փա­փաք­նե­րուդ ով­կիա­նը ան­յա­տակ…: ­Մեզ տան­ջե­լով, մեզ տգեղցնե­լով՝ կը ցան­կաս հիւ­սել ա­նօ­րի­նակ եր­ջան­կու­թիւն մը…: Ա­նար­դար է ու­զածդ, ա­մօթ՝ քու ը­րածդ…: Ու­րիշ­նե­րու դժբախ­տու­թեան մէջ իր եր­ջան­կու­թիւ­նը փնտռո­ղը մարդ չէ…:
(Թռ­չուն մը, ջղջի­կը՝ թա­գու­հիին ա­փին մէջ, կը թրթռար ու կը թփրտար, կը տապլտ­կէր ու կը թա­ւա­լէր: ­Թա­գու­հին՝ քար կտրած, կը շա­րու­նա­կէր մտիկ ը­նել ու մտա­ծել):

­-Տե՛ս, ե՛ս ալ քե­զի պէս կին եմ ու մայր, քու բո­լոր զգա­ցում­նե­րով ու փա­փաք­նե­րով: Ա­մօ՜թ քե­զի: ­Կին մ­՝ես, բայց չկրցար հասկ­նալ կնոջ մը հո­գե­կան ու մարմ­նա­կան ցա­ւը…: Ես՝ ա­հա՛ մերկ եմ…, վասն­զի դուն փետ­տե­ցիր փե­տուր­ներս, ին­չո՞վ պի­տի ծած­կեմ իմ ա­մօթս, ո՛վ ա­նա­մօթ…:
­Թա­գու­հին սարս­ռաց, վար ձգեց ան­փե­տուր ջղջի­կը: ­Մէկ ա­կըն­թար­թի մէջ իր հո­գիէն ներս փուլ ե­կաւ փե­տու­րէ բեր­դին պատ­րան­քը: Զղ­ջաց ու լա­ցաւ…:
­Ծանր ե­կած էին ջղջի­կին խօս­քե­րը:
­Վա­զեց ին­կաւ թա­գա­ւո­րին գիր­կը, լա­ցաւ ու զղջաց: ­Կեր­կե­րուն ձայ­նով ը­սաւ.

­-Թա­գա­ւո՛ր, թո՛ղ կանգ առ­նէ թռչուն­նե­րու ջար­դը, ա՛լ փե­տու­րէ բերդ չե՛մ ու­զեր, որ­սորդ­նե­րը թո՛ղ լքեն սարն ու ձո­րը, բլուրն ու դաշ­տը…, վե­րա­դառ­նան ի­րենց տու­նե­րը, սկսին աշ­խա­տանքն ու եր­գը, հար­սա­նիքն ու պա­րը: Եր­ջան­կու­թի՜ւն: Ու խա­ղա­ղու­թի՜ւն թող ըլ­լայ: ­Մեր երկ­րի սահ­ման­նե­րուն մէջ ա­զատ թո՛ղ ըլ­լան ա­մէ­նազ­գի թռչուն­նե­րը, բոյն շի­նեն, թուխ­սի նստին, եր­գե­լով ա­ճին ու բազ­մա­նան…:
­Թա­գու­հիի փա­փա­քը կա­տա­րո­ւե­ցաւ, բայց այն օ­րէն ետ­քը՝ ջղջիկ­նե­րը ան­փե­տուր մնա­ցին, մոր­թեր­նին սեւ­ցաւ ա­մօ­թին ցա­ւէն, ե­ղան տգեղ ու տխուր… ա­ռանց ձայ­նի ու եր­գի…: Ա­սոնց հա­մար է որ ցե­րեկ­նե­րը կը պա­հո­ւը­տին մութ ու ա­մա­յի տե­ղե­րը, ու գի­շեր­նե­րը միայն դուրս կ’ել­լեն…: