ՏԽՐՈՒՆԻ — ­Զա­ւէն ­Թո­քաթ­լեան

­Յու­նա­հայ գա­ղու­թի ան­ցեա­լի հա­րուստ մշա­կու­թա­յին կեան­քէն ներս, մաս­նա­ւո­րա­պէս ­Հա­մազ­գա­յի­նի երգ­չա­խում­բի ու թա­տե­րա­խում­բի գոր­ծու­նէու­թեան ընդ­մէ­ջէն սի­րո­ւած եւ յար­գո­ւած հայ­րե­նա­կից մը՝ ­Զա­ւէն ­Թո­քաթ­լեան, կեան­քէն հե­ռա­ցաւ յա­ռա­ջա­ցած տա­րի­քի մէջ։

­Հան­գու­ցեա­լը 50-ա­կան եւ 60-ա­կան թո­ւա­կան­նե­րուն շա­րու­նա­կա­կան ու լե­ցուն մաս­նակ­ցու­թիւն մը ու­նե­ցաւ ­Հա­մազ­գա­յի­նի երգ­չա­խում­բին, մեծ ե­րա­ժիշտ ­Յա­կոբ ­Փա­փա­զեա­նի ճպո­տին տակ, եւ իր խո­րունկ բամբ ձայ­նով հարս­տա­ցուց պա­սե­րու բա­ժի­նը, ինչ­պէս նաեւ խմբա­յին եր­գե­րուն մէջ մե­ներգ­նե­րու կա­տա­րո­ղու­թեամբ փայ­լե­ցուց այդ օ­րե­րու կեդ­րո­նա­կան ձեռ­նարկ­նե­րու գե­ղա­րո­ւես­տա­կան յայ­տա­գի­րը։ Ան նաեւ յա­տուկ սէր եւ հե­տաքրք­րու­թիւն կը ցու­ցա­բե­րէր դա­սա­կան, եւ ի մաս­նա­ւո­րի հայ­կա­կան դա­սա­կան ու սիմ­ֆո­նիք ե­րաժշ­տու­թեան հան­դէպ։

­Զա­ւէն ­Թո­քաթ­լեան ու­նէր նաեւ բե­մա­կան կա­րե­ւոր մաս­նակ­ցու­թիւն ­Հա­մազ­գա­յի­նի թա­տե­րա­խում­բի զա­նա­զան ներ­կա­յա­ցում­նե­րուն ըն­թաց­քին։ ­Յատ­կան­շա­կան ե­ղաւ իր դե­րը «­Չար­շը­լը Ար­թին ա­ղա» օ­փե­րե­թին մէջ որ­պէս տոքթ. ­Շա­ւարշ, ա­պա ցնցիչ մեկ­նա­բա­նու­թիւն մը հրամ­ցուց «­Կո­մի­տա­սը» թա­տե­րա­կան կտո­րին մէ­ջէն, յի­շե­լու հա­մար միայն մէկ քա­նին իր բազ­մա­թիւ մաս­նակ­ցու­թիւն­նե­րէն։

Ե­ղած էր ­Հա­մազ­գա­յի­նի մեր մեծ ըն­կե­րոջ՝ Ար­շա­ւիր ­Գա­զան­ճեա­նի սերտ գոր­ծա­կի­ցը, որ տաս­նա­մեակ­նե­րուն ըն­թաց­քին շա­րու­նա­կո­ւե­ցաւ որ­պէս խո­րունկ բա­րե­կա­մու­թիւն եւ յար­գանք ի­րար հան­դէպ։

Իր մշա­կու­թա­յին հե­տաքրք­րու­թիւն­նե­րէն ան­դին, ­Զա­ւէն ­Թո­քաթ­լեան ան­դամ էր Հ.Մ.Ը.Մ.-ի բնու­թե­նա­սէր­նե­րու խում­բին եւ հե­տե­ւո­ղա­կա­նօ­րէն մաս­նակ­ցած էր բո­լոր գոր­ծու­նէու­թեան։

Թր­քա­կան ար­հա­ւիր­քէն ա­զա­տած ըն­տա­նի­քի հինգ զա­ւակ­նե­րէն չոր­րոր­դը՝ ­Զա­ւէն ­Թո­քաթ­լեան ծնած էր ­Քեր­քի­րա կղզին, 1930-ին, ա­պա կա­նու­խէն փո­խադ­րո­ւած էր ­Գո­քի­նիա, ուր յա­ճա­խած էր տեղ­ւոյն հայ ա­ւե­տա­րա­նա­կան վար­ժա­րա­նը։ Ե­ղած էր նաեւ ա­ւե­տա­րա­նա­կան ե­կե­ղեց­ւոյ ե­րի­տա­սար­դաց խում­բի ան­դամ։ ­Կեան­քի բե­րու­մով ստի­պո­ւե­ցաւ աշ­խա­տիլ իր հօր մօտ, հա­կա­ռակ, որ ու­նե­ցած էր ու­սա­նե­լու զօ­րա­ւոր փա­փաք։ Ա­ւե­լի յե­տոյ, մտած էր կեան­քի աս­պա­րէզ եւ զար­գա­ցու­ցած էր գոր­ծա­րա­րա­կան եւ ա­ռեւտ­րա­կան յա­ջող ձեռ­նար­կու­թիւն­ներ։

Ա­մուս­նա­ցած եւ կազ­մած էր ըն­տա­նիք, բախ­տա­ւո­րո­ւած ըլ­լա­լով եր­կու զա­ւակ­նե­րով, ո­րոնց­մէ իր մեծ դուստ­րը՝ Ք­րիս­տին, ժա­ռան­գած ըլ­լա­լով իր հօր սէ­րը ե­րաժշ­տու­թեան հան­դէպ, դաշ­նա­կի աշ­խար­հէն ներս հա­սած է բարձր դիր­քե­րու որ­պէս կա­տա­րող եւ դաս­տիա­րակ։

­Զա­ւէն ­Թո­քաթ­լեան ա­ւե­լի քան քսան տա­րի ե­ղած էր ­Հայ ա­ւե­տա­րա­նա­կան ե­կե­ղեց­ւոյ վար­չու­թեան ա­տե­նա­պետ եւ աշ­խուժ աշ­խա­տանք տա­րած էր ե­կե­ղեց­ւոյ բա­րե­զարդ­ման հա­մար։ ­Յար­գո­ւե­ցաւ իր հայ­րե­նա­կից­նե­րէն ու միշտ շէն մթնո­լորտ մը պա­հեց իր շրջա­պա­տին մէջ։ ­Վեր­ջին տա­րի­նե­րուն, ան քա­շո­ւած էր հան­րա­յին կեան­քէն։

Իր աչ­քե­րը փա­կեց Ուր­բաթ, 27 ­Մա­յի­սին եւ թաղ­ման կար­գը տե­ղի ու­նե­ցաւ 30 ­Մա­յի­սին ­Գո­քի­նիոյ հայ ա­ւե­տա­րա­նա­կան ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ, ներ­կա­յու­թեամբ ըն­տա­նե­կան բա­րե­կամ­նե­րու եւ հայ­րե­նա­կից­նե­րու։ ­Հան­գու­ցեա­լի ար­ժա­նիք­նե­րուն մա­սին դամ­բա­նա­խօ­սե­ցին ե­կե­ղեց­ւոյ հո­վիւ վեր. ­Վի­գէն ­Չո­լա­քեան, յու­նա­կան ա­ւետ. ե­կե­ղեց­ւոյ հո­վիւ Եոր­ղիոս Ա­տամ եւ տիկ. ­Սիլ­վա ­Ներ­սէ­սեան, կար­դա­ցո­ւե­ցաւ ­Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քի հայ ա­ւետ. ե­կե­ղե­ցի­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ վեր. ­Փոլ ­Հայ­տոս­թեա­նի ցա­ւակ­ցա­կան գի­րը, ինչ­պէս նաեւ դամ­բա­նա­կան խօ­սե­ցան յոյն բա­րե­կամ­ներ։

­Յա­ջոր­դա­բար, մար­մի­նը ամ­փո­փո­ւե­ցաւ Ա. գե­րեզ­մա­նա­տու­նը գտնո­ւող հայ ա­ւե­տա­րա­նա­կան ե­կե­ղեց­ւոյ դամ­բա­րա­նին մէջ։

­Հո­ղը թե­թեւ ըլ­լայ սի­րո­ւած հայ­րե­նա­կի­ցին եւ ­Հա­մազ­գա­յի­նի նո­ւի­րեա­լին վրայ։

ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆԻ ԹՂԹԱԿԻՑ