Տխ­րու­նի — ­Խա­չիկ ­Տա­մա­տեան

­Քա­ռա­սուն օ­րեր ա­ռաջ, կեան­քէն հրա­ժեշտ տո­ւաւ ազ­նիւ եւ հա­մեստ հայ­րե­նա­կից մը՝ յան­ձին ­Խա­չիկ ­Տա­մա­տեա­նի։
­Հայ­րե­նա­կից մը՝ որ թէեւ շատ զուսպ էր իր շար­ժու­ձե­ւե­րուն կամ ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րուն մէջ, այ­սու­հան­դերձ՝ ա­նոր մէջ զար­գա­ցած էր ազ­գա­յին ո­գին, որ յատ­կա­պէս յետ-պա­տե­րազ­մեան սե­րուն­դին մօտ առ­կայ էր՝ ակմ­բա­յին եւ միու­թե­նա­կան գոր­ծու­նէու­թեան մէջ իր կեան­քը ի­մաս­տա­ւո­րած սե­րուն­դի մը հա­մար։
Ա­նոնց­մէ մէկն էր ­Խա­չիկ ­Տա­մա­տեան, որ իր վաղ-ե­րի­տա­սար­դա­կան օ­րե­րէն, իր ապ­րած շրջա­նի, ­Թամ­պու­րիոյ Հ.Յ.Դ. Ե­րի­տա­սար­դաց ­Միու­թեան ան­դա­մագ­րուե­լով, իր սերն­դա­կից­նե­րուն հետ փոր­ձեց հայ­կա­կա­նու­թիւ­նը վառ պա­հել, մա­նա­ւանդ երբ նկա­տի ու­նե­նանք, թէ այդ սե­րուն­դը զրկո­ւե­ցաւ հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թե­նէ դպրոց­նե­րուն մէջ, գեր­մա­նա­ցի­նե­րու կող­մէ գրաւ­ման շրջա­նին։ Եւ ա­հա՛, ­Խա­չիկն ու իր սե­րուն­դը, ե­րի­տա­սար­դա­կան եւ ա­ւե­լի ետք կու­սակ­ցա­կան գոր­ծու­նէու­թեամբ, փոր­ձե­ցին վե­րար­ժե­ւո­րել հա­յա­պահ­պան­ման այն ջան­քե­րը, ո­րոնք կա­րեւոր եւ անհ­րա­ժեշտ էին նո­րա­հաս սե­րունդ­նե­րուն եւ գա­ղու­թի կազ­մա­կերպ­ման հա­մար։ ­Հա­մեստ կու­սակ­ցա­կան ըն­կեր ե­ղաւ ընկ. ­Խա­չի­կը Հ.Յ.Դ. շար­քե­րէն ներս, յա­ճախ լուռ ու ան­խօս, սա­կայն իր ու­շադ­րու­թիւ­նը եր­բեք չէր վրի­պեր ազ­գա­յին հար­ցե­րու ի­մաս­տին եւ խնդիր­նե­րու ըն­կալ­ման մէջ։ Այս­պէ՛ս ճանչ­ցան ի­րեն՝ իր ըն­կեր­նե­րը եւ բա­րե­կամ­նե­րը, բայց միշտ իր հա­մես­տու­թեան ո­գիի բարձր չա­փա­նիշ­նե­րը տի­րա­կան յատ­կա­նիշ դար­ձան ա­նոր ողջ կեան­քի ըն­թաց­քին։
­Հայ­րե­նա­սի­րու­թեան ո­գին փո­խան­ցեց նաեւ իր ըն­տա­նի­քին եւ զա­ւակ­նե­րուն՝ մղե­լով զա­նոնք մաս­նա­կից ըլ­լա­լու գա­ղու­թի կեան­քին ու միու­թե­նա­կան աշ­խա­տանք­նե­րուն։
Ու այս­պէ՛ս, հա­մեստ ըն­կե­րոջ մէջ հաս­տա­տո­ւե­ցաւ գո­հու­նա­կու­թեան զգա­ցու­մը, թէ իր ան­մի­ջա­կան ըն­տա­նի­քը եւս զերծ չմնաց հա­յա­պահ­պան­ման գոր­ծէն։
­Վեր­ջին տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին, մեծ հա­ճոյ­քով իր միակ թոռ­նի­կը կ­՚ա­ռաջ­նոր­դէր հայ­կա­կան վար­ժա­րան եւ ա­կումբ­նե­րը, որ­պէս­զի ան մաս­նա­կից դառ­նայ սկաու­տա­կան, մշա­կու­թա­յին, պա­տա­նե­կան եւ ա­շա­կեր­տա­կան բո­լոր աշ­խա­տանք­նե­րուն։ ­Ձե­ւով մը՝ ան կը տես­նէր իր ե­րի­տա­սար­դա­կան տա­րի­նե­րու պատ­կե­րը իր զա­ւակ­նե­րու եւ թո­ռան ժրա­ջան մաս­նակ­ցու­թեան մէջ՝ ազ­գա­յին կեան­քի բո­լոր ե­րես­նե­րուն։
Իր յու­ղար­կա­ւո­րու­թեան կար­գը տե­ղի ու­նե­ցաւ ­Գո­քի­նիոյ «Ս. ­Յա­կոբ» ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ։ Իր հա­րա­զատ­նե­րէն զատ, ներ­կայ ե­ղան իր գա­ղա­փա­րա­կից ըն­կեր­նե­րը, բա­րե­կամ­նե­րը, Հ.Կ.­Խա­չի եւ «­Հա­մազ­գա­յին»ի վար­չու­թեանց ան­դամ­նե­րը։
­Դաշ­նակ­ցա­կան իր գա­ղա­փա­րա­կից ըն­կեր­նե­րը ծաղ­կեպ­սա­կով մը յար­գած էին ի­րենց հա­մեստ ըն­կե­րոջ յի­շա­տա­կը։
Շր­ջա­նի հո­գե­ւոր հո­վիւ ­Վահ­րիճ Վրդ. ­Ղա­րա­խա­նեան խօ­սե­ցաւ հան­գու­ցեա­լին մա­սին, ա­պա՝ գա­ղա­փա­րի ըն­կեր­նե­րու ա­նու­նով իր կեան­քին մա­սին դամ­բա­նա­խօ­սեց ընկ. ­Քե­րոբ Է­քի­զեան։
Ա­պա՝ ժո­ղո­վուր­դը ուղ­ղո­ւե­ցաւ դէ­պի Ս­խիս­թո­յի գե­րեզ­մա­նա­տու­նը, ուր իր գա­ղա­փա­րա­կից ըն­կեր­նե­րուն կող­մէ եր­գո­ւած «­Վէր­քե­րով լի» յե­ղա­փո­խա­կան եր­գով մար­մի­նը հո­ղին յանձ­նո­ւե­ցաւ։
­Հո­ղը թե­թեւ ըլ­լայ հա­մեստ ըն­կե­րոջ հա­մար։