ՄԻՀՐԱՆ ՔԻՒՐՏՕՂԼԵԱՆ
Հինգշաբթի, 11 Օգոստոս 2022-ին, ծանր սրտով ու «Վէրքերով լի»ով հողին յանձնուեցաւ անշնչացած մարմինը սիրեցեալն Գոգոյին, որուն վաղահաս ու անսպասելի շիջումը ցնցած էր ոչ միայն հարազատները, այլեւ գաղութային բոլոր գործօններու պատասխանատուները, գաղափարի երեց թէ երիտասարդ, հեռու թէ մօտ բոլոր ընկերները, բարեկամները, հանգուցեալին կամ անոր վաստակին ծանօթ բոլոր ազգայինները:
Այս գիրով, իբրեւ սրտի դոյզն պարտք ու երախտագիտութիւն՝ սիրեցեալն Գրիգորի կուսակցական, միութենական ու ազգային ճակատներու վրայ ունեցած վաստակին, օրաթերթի մը «արտօնեալ» սահմաններու մէջ, սեղմ գիծերով ուրուագծային կարճ անդրադարձ-վկայութիւն մը ընթերցողներուն՝ ներկայացնելու համար դիմաստուերը անձին:
Գրիգոր Էրջէնեան, աւանդապահ հայ ընտանիքի զաւակ, երիտասարդութեան թեւակոխած տարիքին՝ գաղափարական ու քաղաքական կազմաւորման սկզբնական խմորը կը ստանար համալսարանի շրջապատէն ու մայթերու վրայ տողանցող հոսանքներէն: Հայրը, թշուառ մանկութենէ ետք յունական շուկայի մէջ հասակ առած ու յաջողակ մարդ եւ անդամ Հ.Յ.Դ.ի, կուսակցական շրջապատի մէջ լուռ ու համեստ, միշտ հետեւողի դիրք մը կը պահէր: Մայրը մտահոգուած, որ իր զաւակը կուլ պիտի երթայ մայթի ձախակողմեան հոսանքներէն մէկուն կամ միւսին, կը ջանար, որ Գոգոն կապուի մեր երիտասարդականին: Այդ օրերուն, 1970-ականի երկրորդ կիսուն, 16 երիտասարդներու խումբ մը կը հետեւէր դաստիարակչական ընթացքի մը՝ իբրեւ նախապատրաստութիւն Հ.Յ.Դ.ի շարքերուն միանալու: Ձեւ մը գտնուեցաւ, որ Գոգոն մասնակցի այդ խումբին, որուն երիցագոյնն էր մէկ-երկու տարիով: Ուրեմն, 17 երիտասարդներով համալրուեցաւ Աթէնքի (այժմ՝ Արամ Մանուկեան) կոմիտէութիւնը, որ այդ օրերուն կը բաղկանար երեց ու սակաւաթիւ կուսակցականներէ, որոնք դաշնակցական եղած էին հայը հայ պահելու, գաղութային գործօններուն կարիքները մատակարարելու, եռագոյնին հաւատարիմ մնալու եւ ազգային մեր մեծ տեսլականին ծառայելու ազնուագոյն նպատակներով…:
Անոնք հեռու էին գաղափարաբանական խնդիրներէն եւ տարբերութիւն չէին դներ ընկերվարութեան ու համայնավարութեան միջեւ եւ այս վերջինին մանաւանդ թունդ հակառակորդ էին ՝ քանի որ ան պատճառ դարձած էր հայրենիքի անկախութեան կորուստին: Մինչ ժամանակաշրջանը կ՚եռար «փոփոխութիւն» լոզունգով եւ ընկերվար գաղափարախօսութեան յաղթանակի ներշնչումով՝ ինչպէս Եւրոպայի տարածքին, նոյնպէս եւ Յունաստանի մէջ: Յատկապէս երիտասարդներ կ՚ողողէին հրապարակները ընկերվարութեան յաղթանակի կարգախօսներով, որոնցմէ անմասն չէին նաեւ հայ երիտասարդներ: Երեւոյթ մը, որ մտահոգութիւն կը պատճառէր երեցներուն…:
17 նորագիրներու մուտքով կ՚երիտասարդանար Աթէնքի կոմիտէութիւնը, ուր աննշան էր, գրեթէ անգոյ թիւը միջին տարիքի կուսակցականներուն, որոնց ներկայութիւնը թերեւս ժողովական կեանքի մէջ կարենար կամրջումի օղակ դառնալ նորեկներուն եւ հիներուն միջեւ: Այնպէս որ, ի չգոյէ նման կամրջումի, անխուսափելի կը դառնար տեսակէտներու եւ մօտեցումներու սուր հակադրութիւնը, որ բնականաբար յուսահատութեան պիտի մատնէր նորագիրները եւ զանոնք պիտի վանէր կուսակցական միջավայրէն, եթէ… չըլլար Գոգոն, որ իր համոզումներուն մէջ աներեր՝ հաստատակամ ու անյուսահատ կը դիմադրէր երեցներէն արձակուած սլաքներուն, կը պաշտպանէր իր ու նորագիրներուն թեզերը եւ ձեւով մը «տիրութիւն»ը կ՚ընէր նորեկներուն , որոնց մեծ մասը մինչեւ այսօր ներկայ է եւ պարտականութեանց գիտակցութեամբ գործի վրայ:
Աւելորդ է ըսել, թէ փորձառութիւնը կապ չունի տարիներու հետ: Մարդ կրնայ երկար տարիներ նոյն ասպարէզին մէջ մնալ, բայց փորձառութիւն ձեռք չձգել: Ուրիշ մը կարճ ժամանակի մէջ կը դառնայ փորձառու:
Գոգոն ընկալման բացառիկ ընդունակութեամբ մը շատ կարճ ժամանակի մէջ ոչ միայն ճանչցաւ ու իւրացուց Դաշնակցութեան էութիւնը եւ լիարժէք դարձուց կուսակցականի կազմաւորումը, այլեւ կազմակերպական ու հանրային կեանքի մեծ փորձառութեամբ մը օժտուեցաւ: Երիտասարդ տարիքէն ու տարբեր մակարդակներու վրայ մարզ չմնաց, որուն իր ծառայութիւնը բերած ու արդիւնաւորած չըլլայ. կոմիտէ, Կեդր. կոմիտէ, Հայ դատի յանձնախումբ, Ազատ Օրի վարչութիւն, յունարէն Արմենիքա թեմաթա (Հայկական նիւթեր) (պարբերական հրատարակութիւն), Հայ Կապոյտ Խաչ (Հ.Օ.Մ.), Ազգային ուսումնական խորհուրդ, Ազգային տնտեսական խորհուրդ, եւ այլն: Իր ստանձնած բոլոր պարտականութեանց մէջ գրեթէ միշտ «առանցքային» ներկայութեամբ:
Դաշնակցական մարդու իր փիլիսոփայութիւնը, հաւատոյ հանգանակը կազմուած էր կամաւոր աշխատանքի տրամադրուածութեամբ, կուսակցութեան որոշումներու եւ քաղաքական նպատակներու հանդէպ հաւատարմութեամբ, գաղափարական (ընկերվարական) ուղղուածութեան մէջ հաստատամտութեամբ եւ տեսականն ու գործնականը ներդաշնակելու ճկունութեամբ:
Իրեն համար այս յատկանիշերը սկզբունքներ էին, որոնց շնորհիւ սկիզբէն մինչեւ վերջ մնաց իր սերունդի ազդեցիկ տիպարներէն մին՝ միշտ գործուն, պատնէշին վրայ: Կը պատահէր նաեւ, որ այդ սկզբունքները պատճառ դառնան՝ անախորժ մթնոլորտի ստեղծման եւ անձնական յարաբերութիւններու սրումին անձերու հետ, որոնք պարագաներու բերումով կը փորձէին անտեսել այդ սկզբունքները կամ կարեւորութիւն չտալ անոնց:
Ինչպէս բոլորս, Գոգոն ալ դաշնակցական մարդու խորագոյն հոգեբեկումը ապրեցաւ 44-օրեայ պատերազմի «յաղթելու ենք»ին յաջորդած մեր անփառունակ պարտութենէն: Հոգեբեկումը աւելի խորացաւ, երբ Փաշինեան լուրջ յաղթանակ արձանագրեց խորհրդարանական ընտրութիւններուն: Պարզապէս կը տառապէր հանգուցեալը Հայաստանի իրադարձութիւններով:
Առողջութեան վատթարացումը իմանալով, մահէն չորս-հինգ օր առաջ հեռախօսով կապուեցայ Գոգոյին հետ:
-12 օր հիւանդանոցին մէջ միայն հեղուկով ապրեցայ ու շատ տկարացայ: Հիմա թեթեւ ուտելիքներով քիչ մը աւելի լաւ եմ, բայց տկար կը զգամ:
Կամաց-կամաց պիտի բարելաւուիմ,-ըսաւ:
-Գոգօ՛, միա՛յն առողջանալուդ նայի՛ր, ուրիշ բանով մը մի՛ զբաղիր,- ըսի: Հայաստանեան իրադարձութեանց ակնարկելով աւեցուցի,- ամէն ինչ, ինչ որ կարդաս կամ լսես «սէրինի առ» պաղարիւն դիմագրաւէ, որոշ ժամանակ մը անոնցմով մի՛ ալ զբաղիր…
-Պիտի փորձեմ, ընկ. Միհրան: Այսքան կարճ եղաւ ու վերջինը՝ հեռաձայնով մեր խօսակցութիւնը:
Թաղման կարգէն ու «Վէրքերով լի»էն ետք, երկու ընկերներ մօտեցան եւ՝
-Ընկ. Միհրան, ի՞նչ պիտի ըլլայ հիմա, առանց Գոգոյի…
Կարճ պահ մը շուարած ու մտածկոտ, ջանացի տխրութեանս ծանրութիւնը թօթափել եւ ցոյց տալով գերեզմանոցի շիրմաքարերը, ըսի.
-Կը տեսնէ՞ք այս շիրմաքարերը. ասոնց տակ պառկողներուն ամէն մէկը իր ողջութեան եւ իր տեսակով անփոխարինելի անձ եղած է: Անոնց պէս նաեւ մեր սիրելի Գոգոն: Բայց կեանքը անկասելի է, միշտ կը շարունակուի եւ անպայման նոր Գոգոներ կու գան: Կը մնայ, որ դուք տէր ըլլաք մեր ընկերոջ գործին եւ անոր թողած բացը զգացնել չտաք, երբե՛ք:
Հողը թեթեւ…:
