ՄԱՐԻԱ ՄԱՐԿՈՍԵԱՆ-ՏԱՄԱՏԵԱՆ

­Մին­չեւ կը ծաղ­կի, կը փթթի եւ գոյն ու բոյր կը հա­ղոր­դի…
­Մեր ման­կու­թեան տօ­նը՝ ­Վար­դա­վա­ռը՜… Եւ ով չէր շտա­պում այդ պայ­ծառ ա­րե­ւոտ օ­րը դուրս գալ բակ, ջրո­ցի խա­ղալ ըն­կեր­նե­րի հետ, ջրել-ջրո­ւել, զո­վա­նալ, զո­ւար­ճա­նալ, ու­րախ աղ­մու­կի մէջ վա­յե­լել ժպի­տը մարդ­կանց, կամ գու­ցէ մի բար­կաց­կոտ հա­րե­ւա­նի հա­յեացք ու «բո­ղոք»՝ ինձ չջրէ՜ք… բայց՝ ա­ւա՜ղ… Այդ օ­րը ի­րա­ւուն­քը ջրո­ղինն էր՝ էլ ինչ նազ ու տուզ. ­Վար­դա­վա՜ռ է, տօն է չէ որ… Ա­սում են՝ այդ օ­րը ջրո­ւե­լը նոյ­նիսկ ա­ռող­ջու­թիւն է, քրիս­տո­նէա­կան հա­ւա­տա­լիք­նե­րի հա­մա­ձայն՝ մաք­րա­գոր­ծում, բժշկու­թիւն։
Ե­կե­ղե­ցա­կան, ժո­ղովր­դա­կան տօ­նե­րի պահ­պա­նո­ւած ա­ւան­դոյթ­ներն ու սո­վո­րոյթ­նե­րը՝ համ ու հոտ, իսկ ծա­գու­մը եւ խոր­հուր­դը ի­րենց պատ­մու­թիւնն ու­նեն՝ վաղն­ջա­կան ժա­մա­նակ­նե­րից, մին­չեւ մեր օ­րե­րը ա­հա։
­Պայ­ծա­ռա­կեր­պու­թիւն… Եւ լու­սա­փայլ ամ­պից ե­կող ձայնն ազ­դա­րա­րում է. «­Նա է իմ սի­րե­լի Որ­դին, ո­րին հա­ւա­նե­ցի, նրան լսե­ցէք»: ­Հա­մա­ձայն Ա­ւե­տա­րա­նի, ­Տէր ­Յի­սուս Ք­րիս­տո­սը ա­ռա­քեալ­նե­րի հետ, երբ ­Թա­բոր լեռն է բարձ­րա­նում՝ ա­ղօ­թե­լու, նոյն պա­հին ­Յի­սուս նրանց ա­ռաջ պայ­ծա­ռա­կերպ­ւում է. «­Դէմ­քը փայ­լեց, ինչ­պէս ա­րե­գա­կը եւ Ն­րա զգեստ­նե­րը դար­ձան սպի­տակինչ­պէս լոյ­սը» (­Մատ­թէոս 17:2, ­Մար­կոս 9:2, ­Ղու­կաս 9:29): Այս տե­սա­րա­նով զմայ­լո­ւած ա­շա­կերտ­նե­րին՝ ­Յի­սուս հան­դար­տեց­նե­լով պա­տո­ւի­րում է, որ մին­չեւ Աստ­ծոյ Որ­դու փա­ռա­ւո­րո­ւե­լը, չպատ­մեն լսա­ծի ու տե­սա­ծի մա­սին: ­Հայ Ե­կե­ղե­ցու հինգ տա­ղա­ւար տօ­նե­րից եր­րորդն է Ք­րիս­տո­սի ­Պայ­ծա­ռա­կեր­պու­թեան տօ­նը։ Իսկ ժո­ղովր­դա­կան «­Վար­դա­վառ» ա­նու­նը ­Տի­րո­ջը վար­դի հետ հա­մե­մա­տե­լու խոր­հուրդն ու­նի, հա­մա­ձայն Ս. Գ­րի­գոր ­Տա­թե­ւա­ցու մեկ­նու­թեան. ինչ­պէս կո­կոն վար­դը, մին­չեւ բա­ցո­ւե­լը իր պա­տեա­նի մէջ է թաք­նո­ւած՝ գե­ղեց­կու­թեամբ ու ա­նու­շա­հո­տու­թեամբ... մին­չեւ կը ծաղ­կի, կը փթթի եւ գոյն ու բոյր կը հա­ղոր­դի մարդ­կանց. «Եւ կո­կո­նը բա­ցո­ւե­լով ե­րե­ւում է բո­լո­րին, ինչ­պէս ­Յի­սուս մին­չեւ այ­լա­կեր­պու­թիւնն Իր մէջ կրում էր աս­տո­ւա­ծա­յին էու­թիւ­նը եւ պայ­ծա­ռա­կեր­պո­ւե­լովյայտ­նում է Իր Աս­տո­ւա­ծու­թիւ­նը»: Ք­րիս­տո­նեայ աշ­խար­հում ­Հա­յոց ա­ւան­դա­կան տօ­նա­կար­գի ա­մա­ռա­յին այս տօ­նը նշւում է Ք­րիս­տո­սի յա­րու­թիւ­նից յե­տոյ՝ 98-րդ­ օ­րը։ ­Նա­խոր­դում է շա­բա­թա­պահ­քը, իսկ յա­ջորդ օ­րը ­Մե­ռե­լոց է. բո­լոր ե­կե­ղե­ցի­նե­րում ննջե­ցեալ­նե­րի հո­գի­նե­րի հա­մար մա­տուց­ւում է Ս. ­Պա­տա­րագ եւ կա­տար­ւում է հո­գե­հան­գիստ: «­Վար­դա­վառ» կամ «­Վար­դե­վառ»ը, ինչ­պէս յայտ­նի է, նա­խաք­րիս­տո­նէա­կան ծա­գում ու­նի։ ­Սուրբ Գ­րի­գոր ­Լու­սա­ւո­րի­չը, Ք­րիս­տո­նէու­թիւ­նը ըն­դու­նե­լուց յե­տոյ, հայ­կա­կան շատ տօ­ներ պահ­պա­նել է հա­յոց տօ­նա­ցոյ­ցում եւ հայ­կա­կան ա­ւան­դոյթ­նե­րին ու սո­վո­րոյթ­նե­րին նոր կեանք ու շունչ տա­լու նպա­տա­կով, վեր­ջինս փո­խա­կեր­պել՝ ­Յի­սուս Ք­րիս­տո­սի ­Պայ­ծա­ռա­կեր­պու­թեան տօ­նով։ ­Հե­թա­նո­սա­կան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում ­Վար­դա­վա­ռի տօ­նը նո­ւի­րո­ւած է ե­ղել Աստ­ղի­կին՝ հա­յոց դի­ցա­րա­նի սի­րոյ եւ գե­ղեց­կու­թեան աս­տո­ւա­ծու­հուն։ Հա­մա­ձայն ա­ւան­դազ­րոյ­ցի՝ Աստ­ղի­կը ծնո­ւել է ծո­վի փրփուր­նե­րից, եւ երբ նա քայ­լել է ոտ­քե­րից Ա­րեան հետ­քեր են կաթկ­թել՝ տե­ղում վար­դեր բուս­նե­լով: ­Նա երկն­քից վար­դեր է շաղ տո­ւել հա­յու­հի­նե­րի գլխին եւ օժ­տել նրանց աս­տո­ւա­ծա­յին գե­ղեց­կու­թեամբ: Իսկ ա­հա հա­մա­ձայն ա­րիա­կան ա­ւան­դոյթ­նե­րից մէ­կի, երբ ստոր­գետ­նեայ աս­տուածն ա­ռե­ւան­գել է Աստ­ղի­կին, ա­րի­նե­րի մի­ջից վե­րա­ցել է սէրն ու գե­ղեց­կու­թիւ­նը, նրանք դար­ձել են տգեղ, ան­գութ եւ հո­գի­նե­րում բոյն է դրել ա­տե­լու­թիւ­նը: ­Բայց Աստ­ղի­կի սի­րե­ցեա­լը՝ ամպ­րո­պի աս­տո­ւած ­Վա­հագ­նը, յաղ­թել եւ ա­զա­տել է Աս­տո­ւա­ծու­հուն հրէ­շից, ա­պա շրջե­լով ­Հա­յոց աշ­խար­հով՝ ա­րի­նե­րին դար­ձեալ օժ­տել աստ­ղի­կեան սի­րա­ռա­տու­թեամբ, օ­ծել վար­դաջ­րով՝ վար­դա­վառ։ Այդ օ­րո­ւա­նից բո­լո­րը ի­րար սէր ու գե­ղեց­կու­թիւն են տո­ւել, ջուր ցա­նել ի­րար վրայ եւ մի­մեանց նո­ւի­րել տօ­նի խորհր­դա­նիշ վար­դը: ­Վար­դա­վա­ռը նաեւ հա­մա­րո­ւել է ջրի տա­րեր­քի պաշ­տա­մուն­քի տօն: ­Ջու­րը՝ պար­զու­թեան, մաք­րու­թեան խորհր­դա­նիշ։ Այդ իսկ պատ­ճա­ռով էլ, հա­մա­ձայն տե­ղե­կու­թիւն­նե­րի, հնում հա­յե­րը ­Վար­դա­վա­ռը նշել են հիմ­նա­կա­նում գե­տե­րի, լճե­րի ա­փին՝ այն­տեղ, որ­տեղ ջուրն ա­ռատ է ե­ղել, աղ­բիւր­նե­րի մօտ: ­Հա­յե­րը ­Հա­յայ տիե­զե­րա­կան ջրե­րի եւ ի­մաս­տու­թեան աստ­ծոյ որ­դի­ներն են ե­ղել, ու­նե­ցել են ջրի եւ անձ­րե­ւա­բե­րու­թեան հետ կա­պո­ւած բազ­մա­թիւ ծէ­սեր, հա­մա­ձայն շու­մե­րա­կան աղ­բիւր­նե­րի, իսկ ըստ «­Սաս­նայ ծռեր» է­պո­սի՝ հա­յե­րը պաշ­տել են ջու­րը եւ ի­րենց հա­մա­րել ջրից ստեղ­ծո­ւած (­Սա­նա­սար եւ ­Բաղ­դա­սար): Ա­ղաւ­նի­ներ բաց թող­նե­լը ժո­ղովր­դա­կան եւս մէկ պահ­պա­նո­ւած ա­ւան­դոյթ է այս տօ­նի հետ կա­պո­ւած, խորհր­դան­շում է ջրհե­ղե­ղը, ­Նո­յի ա­ղաւ­նին եւ ըն­տա­նի­քի փրկու­թիւ­նը։ Ըն­դու­նո­ւած է ե­ղել նաեւ մին­չեւ ­Վար­դա­վառ խնձոր չու­տե­լու սո­վո­րոյ­թը՝ մինչ բեր­քի օրհ­նու­թիւ­նը, ինչ­պէս խա­ղո­ղը՝ ­Խա­ղո­ղօրհ­նէ­քին։ Այս­պի­սով՝ ­Վար­դա­վա­ռը հա­մա­րո­ւել է նաեւ խնձո­րի տօն։ ­Հա­յոց ա­ւան­դա­կան տօ­նա­կար­գի, հա­յոց աշ­խար­հում ա­մե­նա­սի­րե­լի «­Վար­դա­վառ»ը զո­ւարթ մթնո­լոր­տի մէջ միա­ւո­րում է ըն­տա­նի­քի ան­դամ­նե­րին, բա­րե­կամ­նե­րին, ըն­կեր­նե­րին... Այն­քան հա­ճե­լի եւ զով տօն՝ ամ­ռան շո­գին ու տա­պին։ Եւ սա­կայն, այս­քան սպա­սո­ւած ջրո­ցին այս տա­րի հա­մա­վա­րա­կի հնա­րա­ւոր տա­րա­ծու­մը կան­խե­լու նպա­տա­կով՝ ա­ւան­դա­կան կեր­պով նշե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւն չե­ղաւ։ ­Խան­դա­վա­ռու­թիւ­նը սահ­մա­նա­փա­կո­ւեց՝ ա­մէն մարդ իր բա­կում խա­ղա­լով։ ­Յի­սուս Աստ­ծոյ Որ­դին է՝ հաս­տա­տո­ւած ­Պայ­ծա­ռա­կեր­պու­թեամբ։ «Ն­րան լսե­ցէք...»՝ Աստ­ծոյ պատ­գա­մը ա­ռա­քեալ­նե­րին եւ ողջ աշ­խար­հին։ ­Նիւ­թի աղ­բիւ­րը

«Yelaket.am»