Վա­հէ ­Փաթ­թու­կեան

­Հա­յու­թեամբ տրո­փող սիրտ մը եւս կանգ ա­ռաւ մօտ քա­ռա­սուն օ­րեր ա­ռաջ։
­Յու­նա­հայ գա­ղու­թին մէջ ծա­նօթ եւ յար­գո­ւած անձ­նա­ւո­րու­թիւն մը՝ ­Վա­հէ ­Փաթ­թու­կեան 95 տա­րե­կա­նին իր աչ­քե­րը փա­կեց, ե­տին թո­ղե­լով ազ­գին եւ հայ­րե­նի­քին հա­մար լուռ ու ա­նաղ­մուկ ծա­ռա­յու­թիւն մը, որ կը յատ­կան­շէր իր զօ­րա­ւոր հայ­րե­նա­սի­րա­կան ո­գին, հա­յու­թեան հո­գե­րով ապ­րած հայ­րե­նա­կի­ցը եւ ­Հա­յաս­տա­նի ան­դի­մադ­րե­լի ու­ժէն գե­րո­ւած հա­յոր­դին։
­Վա­հէ ­Փաթ­թու­կեան զա­ւակն էր գաղ­թա­կան ըն­տա­նի­քի մը՝ հայ­րը ­Պար­տի­զա­կէն եւ մայ­րը Ա­տա­բա­զա­րէն, որ 1922-ի փոք­րա­սիա­կան ա­ղէ­տին ա­պաս­տա­նե­ցան ­Լեզ­վոս կղզին։ ­Մի­տի­լին, կամ ­Մի­թի­լի­նին ե­ղած է ­Փոքր Ա­սիոյ աշ­խար­հագ­րա­կա­նօ­րէն հան­դի­պա­կաց ­Բիւ­թա­նիոյ նա­հան­գէն՝ ծո­վափ­նեայ Իզ­միր կամ ­Նի­քո­մի­տիա եւ Ա­տա­բա­զար քա­ղաք­նե­րէն գաղ­թող տա­րա­գիր հա­յու­թեան հա­մար ա­մէ­նէն նպաս­տա­ւոր քա­ղաք­նե­րէն մէ­կը՝ իբ­րեւ ա­ռա­ջին հանգ­րո­ւան:
­Գաղ­թա­կա­նու­թեան ա­ռա­ջին ա­միս­նե­րուն հոն կազ­մո­ւած է թա­ղա­կա­նու­թիւն, 8-10 հո­գի­նոց ու­սուց­չա­կան միու­թիւն մը, որ զբա­ղած է ազ­գա­յին ծխա­կան տախ­տա­կա­շէն 7 դա­սա­րան­նե­րով եւ 250 ա­շա­կեր­տով դպրո­ցի մը հիմ­նու­մի գոր­ծով:
Ա­հա՝ հա­յա­բոյր այդ մի­ջա­վայ­րին մէջ, 1926-ին կը ծնի ­Վա­հէ ­Փաթ­թու­կեան եւ կը սկսի մաս կազ­մել հա­յու­թեան բե­կո­րի ազ­գա­պահ­պահ­ման ջան­քե­րուն, վա­յե­լե­լով իր ծնող­նե­րու եւ ու­սու­ցիչ­նե­րու հո­գա­ծու­թիւ­նը, հա­յադ­րոշմ նո­ւի­րո­ւա­ծու­թիւ­նը եւ հե­տե­ւո­ղա­կան դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը։
­Վա­հէն կա­նուխ տա­րի­քէն ան­հան­դարտ անձ­նա­ւո­րու­թիւն մը ըլ­լա­լով, փոր­ձած է կապ պա­հել գա­ղու­թի կեդ­րո­նա­կան կա­ռոյց­նե­րուն հետ։ Ար­դէն, ան ան­դամ դար­ձած էր Հ.Մ.Ը.Մ.-ին եւ Հ.Յ.Դ. Ե­րի­տա­սար­դաց միու­թեան տե­ղա­կան խում­բին։
1948-ին, Հ.Մ.Ը.Մ.ա­կան եղ­բայր ­Վա­հէ ­Փաթ­թու­կեա­նի ծա­նօ­թու­թիւն­նե­րու կար­գադ­րու­թեամբ, Ա­թէն­քէն «Ար­մե­նի­քի»ն­ իր վար­չա­կան­նե­րու եւ հե­տաքրք­րո­ւող մար­զա­սէր­նե­րու ըն­կե­րակ­ցու­թեամբ բա­րե­կա­մա­կան մրցում մը ու­նե­ցած է «­Բան­լեզ­վիա­քոս» խում­բին հետ, իսկ Ա­թէն­քէն ճամ­բոր­դող­նե­րը հիւ­րըն­կա­լո­ւած էին տեղ­ւոյն հա­յե­րուն տու­նե­րը: Մր­ցու­մէն ետք, յու­նա­կան խում­բի հրա­ւէ­րով եւ տե­ղա­ցի հա­յե­րու մաս­նակ­ցու­թեամբ ճաշ-ե­րե­կոյթ մը տե­ղի ու­նե­ցած է, եր­կուս­տեք ե­ղած են եղ­բայ­րա­կան ջեր­մու­թեամբ բա­ժա­կա­ճա­ռեր:
1950-ին հիմ­նո­ւած է Հ.Յ.Դ. «Ա­հա­րո­նեան» Ե­րի­տա­սար­դաց միու­թիւ­նը, ուր ­Վա­հէն հա­յե­րէն լե­զո­ւի դա­սեր կու տար եւ կազ­մա­կեր­պած էր ճոխ գրա­դա­րան մը։
Շ­նոր­հիւ իր ու­շի­մու­թեան եւ ու­սա­նե­լու հզօր փա­փա­քին, իր վաղ ե­րի­տա­սար­դա­կան տա­րի­նե­րուն ­Վա­հէն կը յա­ջո­ղի մուտք գոր­ծել Ա­թէն­քի հա­մալ­սա­րա­նի ­Քի­միա­գի­տու­թեան ճիւ­ղէն ներս, որ յա­ջո­ղու­թեամբ ա­ւար­տեց եւ վկա­յա­կան ստա­ցաւ։
Աս­պա­րէ­զի պատ­ճա­ռով փո­խադ­րո­ւե­ցաւ Ա­թէն­քէն 90 քի­լո­մեթր հե­ռա­ւո­րու­թեան վրայ գտնո­ւող ­Լութ­րա­քի քա­ղա­քը, ուր ապ­րե­ցաւ տաս­նա­մեակ­ներ իր ըն­տա­նի­քով: ­Բախ­տա­ւո­րո­ւե­ցաւ ե­րեք զա­ւակ­նե­րով, ո­րոնց փո­խան­ցեց հայ­կա­կա­նու­թեան ո­գին, զա­նոնք ապ­րե­ցուց հայ­րե­նի­քի ու գա­ղու­թի ներշն­չող ու­ժով եւ խրա­խու­սեց մաս­նա­կից ըլ­լալ հայ­կա­կան ի­րա­կա­նու­թեան: Ըն­տա­նի­քին մէջ մշտա­բար տի­րեց հա­յա­բոյր ազ­գա­յին մթնո­լորտ:
«Ա­զատ Օր»ը ա­մէն օր կը հաս­նէր իր տան մէջ: Իր կար­գին, կ­՚աշ­խա­տակ­ցէր մեր օ­րա­թեր­թին թղթակ­ցու­թիւն­նե­րով, զա­նա­զան յօ­դո­ւած­նե­րով, կա­պեր պա­հե­լով ­Լութ­րա­քիի շրջա­կայ քա­ղաք­նե­րուն մէջ հաս­տա­տո­ւած հա­յե­րու հետ:
­Ջերմ պաշտ­պան մըն էր ­Հայ դա­տի աշ­խա­տանք­նե­րուն, ո­րոնց կը սա­տա­րէր գործ­նա­կան ձե­ւով: ­Յա­ճախ, իր ա­նու­նը ե­րեւ­ցաւ յու­նա­կան մա­մու­լին մէջ հայ­կա­կան բո­վան­դա­կու­թեամբ գրու­թիւն­նե­րով, նա­մակ­նե­րով եւ վեր­լու­ծում­նե­րով:
­Սերտ կա­պեր ստեղ­ծեց նաեւ հայ­րե­նի­քի եւ ի մաս­նա­ւո­րի մեր ազ­գա­յին բա­նա­կի ո­րոշ բարձ­րաս­տի­ճան զի­նո­ւո­րա­կան­նե­րուն հետ ու յա­ճախ լռե­լեայն հո­գաց մեր բա­նա­կի կարգ մը կա­րիք­նե­րը:
Ընկ. ­Վա­հէն կա­նու­խէն մտաւ Հ.Յ.­Դաշ­նակ­ցու­թեան շար­քե­րը, ու թէեւ կեան­քի ու աս­պա­րէ­զի բե­րու­մով չկա­րո­ղա­ցաւ մնա­յուն մաս­նակ­ցու­թիւն ու­նե­նալ կազ­մա­կեր­պա­կան կեան­քին, այ­սու­հան­դերձ՝ իր ըն­տա­նի­քը ապ­րե­ցուց հա­յու­թեամբ ու հայ­կա­կան ար­ժէք­նե­րով, հա­յե­րէն լե­զուով, հայ­րե­նի­քով, Հ.Յ.­Դաշ­նակ­ցու­թեամբ, Հ.Մ.Ը.Մ.ով, հայ ե­կե­ղե­ցիով, ­Հայ դա­տով եւ յու­նա­հայ գա­ղու­թի ցա­ւե­րով:
Ինք­նա­դաս­տիա­րա­կու­թեամբ նո­ւա­ճեց հայ լե­զուն, հա­յե­րէն գրե­լու եւ ար­տա­յայ­տո­ւե­լու ճար­տա­րու­թեամբ յա­ճախ տի­րա­ցաւ բազ­մա­թիւ գնա­հա­տանք­նե­րու մայր հայ­րե­նի­քի մէջ կա­յա­ցած լե­զո­ւի մրցում­նե­րուն. կար­դա­ցած եւ ու­սում­նա­սի­րած էր հա­յոց պատ­մու­թեան ու մշա­կոյ­թի ան­հա­մար է­ջեր եւ ա­ռի­թը չէր փախց­նէր իր գի­տե­լիք­նե­րը փո­խան­ցե­լու իր շրջա­պա­տին։
Այն­քան խոր էր հայ­րե­նա­սի­րու­թեան «մո­լու­թիւն»ը իր մէջ, որ ինչ­պէս կը պատ­մեն իր շուր­ջին­նե­րը, երբ ­Խորհր­դա­յին տա­րի­նե­րուն ­Հա­յաս­տան այ­ցե­լեց, ափ մը հայ­րե­նի սուրբ հո­ղէն ու­զեց բե­րել իր հետ։ ­Խորհր­դա­յին վար­չա­կար­գի խստու­թեան այդ օ­րե­րուն, մաք­սա­տան ոս­տի­կան­նե­րը ար­գի­լե­ցին ­Վա­հէին հո­ղը միա­սին տա­նիլ։ Ան, չու­զե­լով ըն­դու­նիլ իր հայ­րե­նա­սի­րու­թեան հան­դէպ ե­ղած «ան­պա­տո­ւու­թեան» վե­րա­բեր­մուն­քը, ո­րո­շեց ան­պայ­ման իր հետ տա­նիլ հայ­րե­նի մա­սուն­քը, ու այս­պէս՝ շո­ւա­րած պաշ­տօ­նեա­նե­րուն առ­ջեւ հո­ղը կլլեց…։
­Վա­հէ ­Փաթ­թու­կեա­նի թաղ­ման ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը տե­ղի ու­նե­ցաւ 16 Ապ­րի­լին, ­Նէոս ­Գոզ­մո­սի «Ս. ­Կա­րա­պետ» ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ։ ­Հո­գե­ւոր հո­վիւ ­Նա­րեկ քհնյ. ­Շա­հի­նեան վեր ա­ռաւ հան­գու­ցեա­լի ար­ժա­նիք­նե­րը, որ­պէս նո­ւա­զա­գոյն տուրք մեր հայ­րե­նա­սէր ըն­կե­րոջ յի­շա­տա­կին։ ­Թա­գա­վա­րա­կի ար­գի­լում­նե­րուն պատ­ճա­ռով կա­րե­լի չե­ղաւ ժո­ղո­վուր­դի, բա­րե­կամ­նե­րու եւ գա­ղա­փա­րի ըն­կեր­նե­րու ներ­կա­յու­թիւ­նը։
­Վա­հէ ­Փաթ­թու­կեա­նի մա­հով, մեր գա­ղու­թի յատ­կան­շա­կան սե­րուն­դի մը մնա­ցոր­դա­ցը կ­՚ան­հե­տա­նայ։ ­Սե­րունդ մը, ո­րուն հա­մար ­Հա­յաս­տանն ու հա­յու­թիւ­նը ա­մէն բա­նէ վեր դա­սո­ւե­ցաւ՝ բա­նիւ եւ գոր­ծով։
­Բիւր յար­գանք օ­րի­նա­կե­լի մեր ըն­կե­րոջ յի­շա­տա­կին։

Ք.Է.