Սփիւռքի հայկական կազմակերպութիւններու դերը

ՅԱԿՈԲ ՏԷՐ-ԽԱՉԱՏՈՒՐԵԱՆ

­Մեր նո­րա­գոյն պատ­մու­թեան ա­մե­նա­մեծ ի­րա­գործ­ման՝ ­Հա­յաս­տա­նի պե­տա­կա­նու­թեան վե­րա­կանգ­ման հա­րիւ­րա­մեա­կի շե­մին, պա­տեհ ա­ռիթն է, որ ար­ժե­ւո­րենք մեր հա­մազ­գա­յին կա­ցու­թիւ­նը, կա­րե­ւոր ձեռք­բե­րում­նե­րը եւ դի­մագ­րա­ւած մար­տահ­րա­ւէր­նե­րը:
­Կաս­կած չկայ, որ ազ­գո­վին կը դի­մագ­րա­ւենք մեր լի­նե­լիու­թեան սպառ­նա­ցող մար­տահ­րա­ւէր­ներ: ­Հա­յաս­տա­նի մէջ ան­յե­տաձ­գե­լի են փտտախ­տի եւ մե­նաշ­նորհ­նե­րու դէմ պայ­քա­րը, ըն­կե­րա­յին ու տնտե­սա­կան ար­դա­րու­թեան հաս­տա­տու­մը եւ ար­տա­գաղ­թի կա­սե­ցու­մը: Ս­փիւռ­քի մէջ հա­յու­թեան խո­շոր հա­տուած­նե­րու ու­ծա­ցու­մը եւ հայ կեան­քի նկատ­մամբ շա­տե­րու ան­տար­բե­րու­թիւ­նը լուրջ մտա­հո­գու­թիւն­ներ են: Այս բո­լո­րը կ’ար­գե­լա­կեն ­Հա­յաս­տա­նի ու Ար­ցա­խի ար­տա­քին վտանգ­նե­րու ա­ռաջքն առ­նե­լը, մեր պե­տու­թիւ­նը մի­ջազ­գա­յին բե­մի վրայ կը դարձ­նեն խո­ցե­լի, ո­րով­հե­տեւ աշ­խար­հը լաւ գի­տէ, թէ զօ­րա­ւոր է այն ազ­գը ու ինք­նավս­տահ՝ այն պե­տու­թիւ­նը, որ ներ­քին հա­մե­րաշ­խու­թեամբ ու ըն­կե­րա­յին ար­դա­րու­թեամբ գօ­տեպն­դուած պայ­քար մղե­լու ամ­բող­ջա­կան պատ­րաս­տա­կա­մու­թիւնն ու­նին: ­Հոս է հիմ­նա­կան մար­տահ­րա­ւէ­րը, որ պէտք է բո­լո­րով դի­մագ­րա­ւենք՝ շա­րու­նա­կա­բար ամ­րապն­դե­լով ան­քակ­տե­լի այն կա­պը, որ ­Հայ­րե­նիքն ու Ս­փիւռ­քը կը վե­րա­ծէ մէկ ազ­դե­ցիկ ազ­գա­յին հա­ւա­քա­կա­նու­թեան:
­Կը գի­տակ­ցինք նաեւ, որ այ­սօր, բո­լոր դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րէն ու բազ­մա­զան են­թա­կա­յա­կան եւ ա­ռար­կա­յա­կան լուրջ խո­չըն­դոտ­նե­րէն ան­դին, մենք կ’ապ­րինք պատ­մա­կան ան­նա­խըն­թաց ժա­մա­նա­կա­հա­տո­ւա­ծի մը մէջ, երբ ­Հա­յաս­տան ան­կա­խա­ցած է, Ար­ցա­խը՝ ա­զա­տագ­րո­ւած, ջա­ւա­խա­հա­յու­թիւ­նը՝ իր ի­րա­ւունք­նե­րուն տէր եւ Ս­փիւռ­քի գի­տա­կից ու պայ­քա­րող տար­րը՝ պատ­նէ­շի վրայ:
Այդ կազ­մա­կիրպ Ս­փիւռ­քի մէջ, աշ­խոյժ ու նպա­տա­կաս­լաց է ­Հայ ­Դա­տի ու քա­ղա­քա­կան կա­ռոյց­նե­րու գոր­ծու­նէու­թիւ­նը: Այ­սօր, ար­տերկ­րի մէջ ­Հայ ­Դա­տի յանձ­նա­խում­բե­րու եւ գրա­սե­նեակ­նե­րու ցան­ցը ու նմա­նօ­րի­նակ կա­ռոյց­նե­րը ան­նա­խըն­թաց զար­գա­ցում կ­՚ապ­րին ու ար­տա­քին աշ­խար­հի մէջ լուրջ հե­ղի­նա­կու­թիւն կը վա­յե­լեն: ­Մեր ազ­գա­յին կա­րե­ւո­րա­գոյն հարս­տու­թիւն­նե­րէն է ­Հայ ­Դա­տի կա­մա­ւոր ու ար­հես­տա­վարժ նո­ւի­րեալ­նե­րու այս աշ­խար­հաս­փիւռ փա­ղան­գը, հայ­կա­կան «երկ­րորդ բա­նա­կը», որ կը պաշտ­պա­նէ մեր հայ­րե­նի պե­տա­կա­նու­թեանց թի­կուն­քը, աշ­խար­հով մէկ կ­՚ամ­րապն­դէ ա­նոնց դիր­քե­րը եւ որ­պէս տար­բեր եր­կիր­նե­րու գի­տա­կից քա­ղա­քա­ցի­ներ կը պա­հան­ջէ այդ եր­կիր­նե­րու կա­ռա­վա­րու­թիւն­նե­րէն ու խորհր­դա­րան­նե­րէն հա­յան­պաստ դիր­քո­րո­շում եւ մեր հայ­րե­նի պե­տա­կա­նու­թեանց գործ­նա­կան ա­ջակ­ցու­թիւն: Ա­նոնք կ­՚ամ­բող­ջաց­նեն հայ­կա­կան դի­ւա­նա­գի­տու­թիւ­նը՝ ար­տա­քին գոր­ծե­րու նա­խա­րա­րու­թեան, դես­պա­նա­տուն­նե­րու եւ այլ պե­տա­կան ներ­կա­յա­ցուց­չու­թիւն­նե­րու հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցե­լով եւ աշ­խա­տան­քը հա­մադ­րե­լով:
Այ­սօր, հայ­րե­նի պե­տա­կա­նու­թեանց զօ­րակ­ցու­թիւ­նը ա­ռաջ­նա­հերթ հար­թակն է նո­րօ­րեայ մեր ­Հայ ­Դա­տի գոր­ծու­նէու­թեան չորս մար­զե­րուն, զորս առ­հա­սա­րակ կ­՚ամ­փո­փենք հե­տե­ւեալ կէ­տե­րուն մէջ.-
1) Հ.Հ. եւ Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թիւն­նե­րու պե­տա­կան հիմ­քե­րու ամ­րապն­դում, ա­նոնց մի­ջազ­գա­յին վար­կի բարձ­րա­ցում, Ար­ցա­խի ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­ւուն­քի ար­ծար­ծում ու բա­նակ­ցու­թեանց ծի­րէն ներս հա­յան­պաստ կե­ցո­ւածք­նե­րու ա­պա­հո­վում եւ Հ.Հ. ու Ար­ցա­խի ար­տա­քին մար­տահ­րա­ւէր­նե­րու դի­մա­կալ­ման զօ­րակ­ցու­թիւն.
2) ­Ջա­ւա­խա­հա­յու­թեան եւ Ա­րեւմտեան ­Հա­յաս­տա­նի հա­յու­թեան ի­րա­ւունք­նե­րու պաշտ­պա­նու­թիւն.
3) ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման ու դա­տա­պարտ­ման գոր­ծի շա­րու­նա­կու­թիւն եւ պա­հան­ջա­տի­րու­թեան հար­ցի բարձ­րա­ցում.
4) Ս­փիւռ­քի հա­յու­թեան ու մա­նա­ւանդ՝ ե­րի­տա­սար­դու­թեան քա­ղա­քա­կա­նա­ցում:
­Կեդ­րո­նա­նա­լով ա­ռա­ջին կէ­տին վրայ, որ հայ­րե­նի պե­տա­կա­նու­թեանց lobbyingի գործն է, կա­րե­լի է նշել կա­րե­ւոր յա­ռաջ­խա­ղաց ու բա­զում հնա­րա­ւո­րու­թիւն­ներ:
Ա­ռա­ջին՝ բա­ւա­կան ճամ­բայ կտրած ենք ար­դէն աշ­խար­հին փաս­տե­լու, որ ո­րե­ւէ ոտնձ­գու­թիւն ­Հա­յաս­տա­նի ու Ար­ցա­խի նկատ­մամբ հա­րո­ւած է ողջ հա­յու­թեան, որ պատ­րաստ է ազ­գո­վին ծա­ռա­նա­լու ա­մէ­նու­րեք. աշ­խար­հը այ­սօր կ­՚անդ­րա­դառ­նայ, որ ար­տերկ­րի պա­հան­ջա­տէր հա­յու­թիւ­նը պատ­րաստ է ա­մէն զո­հո­ղու­թեան՝ ա­պա­հո­վե­լու հա­մար հայ­րե­նի­քի անվ­տան­գու­թիւ­նը, ա­նոր մի­ջազ­գա­յին ցան­ցի ընդ­լայ­նու­մը, այլ եր­կիր­նե­րու հետ յա­րա­բե­րու­թեանց սեր­տա­ցու­մը եւ երկ­կող­մա­նի ու բազ­մա­կող­մա­նի կա­պե­րով տնտե­սա­կան զար­գաց­ման խթա­նու­մը: Բ­նա­կա­նա­բար ­Հա­յաս­տա­նի ներ­քին մթնո­լոր­տի բա­րե­լա­ւու­մը մե­ծա­պէս կը սա­տա­րէ ար­տա­քին յա­ջո­ղու­թիւն­նե­րուն, եւ հա­կա­ռա­կը՝ ներ­քին ո­րե­ւէ ցնցում ­Հա­յաս­տա­նը կը դարձ­նէ խո­ցե­լի ար­տա­քին ճա­կա­տի վրայ ու աշ­խար­հով մէկ տա­րո­ւող աշ­խա­տանք­նե­րուն կը հասց­նէ մեծ հա­րո­ւած:
Երկ­րորդ՝ ա­ւե­լի հա­մա­կար­գո­ւած ձե­ւով ­Հայ­րենք-Ս­փիւռք քա­ղա­քա­կան գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը թե­ւա­կո­խած է նոր ու խոստմ­նա­լից հանգ­րո­ւան, սա­կայն պար­տինք ա­ռա­ւել խթա­նել հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը՝ նոր մե­թոտ­նե­րով տե­ղե­կու­թիւն­նե­րու երկ­կող­մա­նի հոս­քը ա­պա­հո­վե­լով, զար­գա­ցող կա­ցու­թիւն­նե­րու միա­ցեալ գնա­հա­տու­մով եւ դե­րե­րու ճիշտ բաշ­խու­մով: Ու այս բո­լո­րը՝ փո­խա­դարձ վստա­հու­թեամբ ու նոյն ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն­նե­րու վրայ աշ­խա­տե­լով: ­Գաղտ­նիք չէ, որ, որ­պէս ­Հայ ­Դա­տի ոչ-պե­տա­կան կա­ռոյց­ներ Ս­փիւռ­քի մէջ, մենք ու­նինք հնա­րա­ւո­րու­թիւն ա­ւե­լի կարծր ու հա­մա­պար­փակ կե­ցո­ւածք­ներ ճշդե­լու կարգ մը հար­ցե­րու նկատ­մամբ, ի տար­բե­րու­թիւն մեր պե­տա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն, ո­րոնք ա­ռա­ւել զուսպ կը ներ­կա­յա­նան ու կ­՚ար­տա­յայ­տո­ւին մի­ջազ­գա­յին նոր­մե­րու պար­տադ­րած սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րու շրջա­նա­կէն ներս: Եւ սա լուրջ հնա­րա­ւո­րու­թիւն է բո­լո­րիս հա­մար զի­րար լրաց­նող պատ­գամ­ներ, յա­րա­բե­րա­կան աշ­խա­տանք­ներ ու յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ դրսե­ւո­րե­լու հա­մար:
Եր­րորդ՝ պար­տինք ան­մի­ջա­պէս նա­խա­ձեռ­նել քա­րոզ­չա­կան մար­զէն ներս մեր հա­ւա­քա­կան բաց­թո­ղում­նե­րու սրբագր­ման: ­Հա­ղոր­դակ­ցու­թիւն­նե­րու այս դա­րուն, ան­նե­րե­լի են քա­րոզ­չա­կան մե­քե­նա­նե­րու դան­դաղ­կո­տու­թիւ­նը, չհա­մա­կար­գո­ւած ըլ­լա­լը, ինչ­պէս նաեւ՝ կտրուկ եւ ազ­դե­ցիկ պատ­գամ­նե­րու եւ լո­զունգ­նե­րու յստակ դրսե­ւոր­ման բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը:
Ար­հես­տա­վարժ մօ­տե­ցում­նե­րով ու հա­մա­կար­գո­ւած ձե­ւով քա­րոզ­չա­կան ար­շաւ­նե­րու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը կա­րե­լի չէ ան­տե­սել: ­Թուրք-ա­զե­րիա­կան հա­մա­կար­գո­ւած ու պե­տա­կա­նօ­րէն ֆի­նան­սա­ւո­րո­ւած քա­րոզ­չա­կան գրո­հին պէտք է պա­տաս­խա­նենք նոյն­քան ար­հես­տա­վարժ մօ­տե­ցում­նե­րով:
­Չոր­րորդ՝ ­Հայ ­Դա­տի աշ­խա­տանք­նե­րը ու­նին յա­տուկ քա­շո­ղա­կա­նու­թիւն սփիւռ­քա­հայ ե­րի­տա­սար­դու­թեան հա­մար, նոյ­նիսկ ա­նոնց պա­րա­գա­յին, ո­րոնք այ­լա­պէս կա­պո­ւած չեն հայ կազ­մա­կերպ կեան­քին: Այս կա­րո­ղա­կա­նու­թիւ­նը պէտք է լա­ւա­պէս օգ­տա­գոր­ծենք՝ բազ­մաց­նենք ­Հայ ­Դա­տի բա­նա­կի շար­քե­րը բո­լո­րին հրա­ւի­րե­լով, որ գո­նէ փոքր բաժ­նով մաս­նակ­ցին այս սրբա­զան գոր­ծին, հայ­րե­նի­քին զօ­րակ­ցու­թիւ­նը ի­րենց բա­րո­յա­կան պարտ­քը նկա­տե­լով:
Ս­փիւռ­քի կազ­մա­կեր­պո­ւած, կար­գա­պահ եւ ­Հայ ­Դա­տի նո­ւի­րեալ ար­հես­տա­վարժ ու կա­մա­ւոր մեր բա­նա­կը բազ­մա­շերտ ու բազ­մա­կող­մա­նի պայ­քար կը մղէ ի նպաստ հայ­րե­նի­քին եւ մեր ազ­գա­յին շա­հե­րուն, միա­ժա­մա­նակ ազ­դու կեր­պով դի­մա­կա­յե­լով ­Թուր­քիոյ, Ատր­պէյ­ճա­նի ու ա­նոնց զի­նա­կից­նե­րու շղթա­յա­զեր­ծած ու մեծ ֆի­նան­սա­ւո­րու­մով ա­ռաջ տա­րած հա­մաշ­խար­հա­յին հա­կա­հայ ար­շա­ւին:
­Պար­տինք ազ­գո­վինք զօ­րակ­ցիլ նաեւ այս երկ­րորդ բա­նա­կին, որ­պէս­զի հա­մա­հայ­կա­կան տա­րո­ղու­թեամբ շա­րու­նա­կենք մնալ ազ­դու դե­րա­կա­տար աշ­խար­հի ե­րե­սին: ­Հայ ­Դա­տի մեր մար­տիկ­նե­րը կը գոր­ծեն ար­տա­քին ճա­կա­տի վրայ, հե­ռու սփիւռ­քեան մանր տա­րա­կար­ծու­թիւն­նե­րէն ու հայ­րե­նի ներ­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան վե­րի­վայ­րում­նե­րէն: ­Մե­զի հար­կա­ւոր չեն սփիւռ­քեան նոր կա­ռոյց­ներ, այլ ե­ղա­ծը պահ­պա­նե­լու, զար­գաց­նե­լու եւ շա­րու­նա­կա­բար բա­րե­լա­ւե­լու ձգտու­մը պէտք է հա­մա­րո­ւի էա­կան: Այ­լեւս քան­դո­ւած են բա­ժա­նա­րար գի­ծերն ու պայ­ման­նե­րը եւ այ­սօր ան­նա­խըն­թաց ա­ռիթն ու­նինք հա­մախմ­բո­ւե­լու, զի­րար լա­ւա­պէս ճանչ­նա­լու, աշ­խա­տան­քը հա­մադ­րե­լու եւ ազ­գա­յին ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն­նե­րու մշա­կու­մով ա­ռա­ւել ազ­դու գործ ծա­ւա­լե­լու: ­Մէկ խօս­քով՝ ազ­գո­վին բռնցքո­ւե­լու՝ հայ­րե­նի­քին սա­տա­րե­լու ու ազ­գա­յին ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քա­րը շա­րու­նա­կե­լու հա­մար: