ՍՈՖԻԱ

­Միհ­րան Ք.

­Վեր­ջերս «Ս­տո­խաս­տիս» (ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ) հրա­տա­րակ­չա­տան կող­մէ լոյս տե­սաւ տի­կին ­Սի­րուն ­Սի­սե­ռեան-­Հա­ճէ­թեա­նի հե­ղի­նա­կած «­Սո­ֆիա» գիրքին յու­նա­րէն թարգ­մա­նու­թիւ­նը:
Հ­րա­տա­րա­կի­չը՝ պրն. ­Ղու­կաս Աք­սե­լոս ջերմ բա­րե­կամ է հա­յու­թեան, հայ գի­րին ու գրա­կա­նու­թեան եւ միշտ ե­ղած է քա­ջա­լե­րո­ղը հայ­կա­կան նիւ­թե­րով ի­րեն ներ­կա­յա­ցո­ւած թարգ­մա­նու­թիւն­նե­րուն եւ այլ տար­բեր գիր­քե­րու: Ա­նոր տնօ­րի­նու­թեամբ եւ միեւ­նոյն հրա­տա­րակ­չա­տու­նէն լոյս տե­սած են, միայն քա­նի մը հա­տը նշած ըլ­լա­լու հա­մար՝ «­Հա­յաս­տանն ու Հայ­կա­կան Հար­ցը», (Η Αρμενία και το Αρμενικό Ζήτημα), «­Հա­յաս­տա­նը դրոշ­մա­թուղ­թնե­րու ընդ­մէ­ջէն» (Η Αρμενία μέσα από τα γραμματόσημα), «Ա­րիւ­նի պարտ­քը՝ պա­տու­հա­սո­ղը», (Το Χρέος του Αίματος, ο Τιμωρός), «­Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թիւ­նը», (Η Δημοκρατία της Αρμενίας), «­Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան պատ­մու­թիւ­նը», (Η Ιστορία της Αρμενικής Γενοκτονίας), «Ո­ւի­լիամ ­Սա­րո­յեա­նի հետ պտոյտ մը դէ­պի ա­րե­ւելք», «Ταξίδι στην Ανατολία με τον Ουίλιαμ Σαρογιάν», «­Քե­զի հա­մար սիրտս կը խայ­տայ» (Για σένα η καρδιά μου χτυπά), եւ տա­կա­ւին ու­րիշ տաս­նեակ մը այլ գիր­քեր…:
Ա­հա եւ նո­րա­գոյ­նը՝ ­«Սո­ֆիան», թարգ­մա­նու­թեամ­բը պրն. ­Յով­հան­նէս-­Սար­գիս Ա­ղա­պա­տեա­նի, որ ծա­նօթ ա­նուն է ար­դէն յու­նա­հա­յե­րուս եւ հել­լէն գրա­կան շրջա­նակ­նե­րուն՝ թարգ­մա­նա­կան իր վաս­տա­կով:
Այն քի­չե­րէն, ո­րոնք նո­ւի­րո­ւած են բծախն­դիր աշ­խա­տան­քի, որ­պէս­զի յոյն ըն­թեր­ցող հա­սա­րա­կու­թեան ար­ժա­նա­վա­յել ներ­կա­յաց­նեն հայ­կա­կան գրա­կա­նու­թե­նէ հա­տըն­տիր­ներ եւ մեր պատ­մու­թե­նէն նշա­նա­կա­լի ե­ղե­լու­թիւն­ներ:
«Ար­մա­տա­խիլ՝ ­Սեւ ծո­վէն-­Հա­լէպ» են­թա­խո­րագ­րով «­Սո­ֆիա» գիր­քը 153 է­ջե­րու եր­կայն­քին կը խտաց­նէ ո­դի­սա­կա­նը, ա­պա նաեւ ա­ւե­լի վերջ, իբ­րեւ ըն­տա­նի­քի տի­պար մայր ու մեծ մայր՝ օ­րի­նա­կե­լի կեան­քը պոն­տոս­ցի յոյն, բայց հա­յա­ցած կնոջ մը, որ տա­կա­ւին 7-8 տա­րե­կան փոքր աղջ­նակ՝ ճա­կա­տագ­րի դժխեմ խա­ղով ­Սեւ ծո­վու ա­փե­րէն եր­կա­րող պոն­տա­կան լեռ­նե­րու մէջ ծո­ւա­րած խա­ղաղ գիւ­ղէ մը կ­’իյ­նայ ­Հա­լէպ եւ կը յանձ­նո­ւի խնամ­քին որ­բա­նո­ցի մը, ո­րուն տնօ­րէ­նը ըն­տա­նի­քի տէր ու ե­րեք զա­ւակ­նե­րու հայր հայ մըն է՝ ­Մի­սաք ­Սի­սե­ռեան:
­Գիր­քը ա­ռան­ձին գլուխ­նե­րով՝ օ­ղակ առ օ­ղակ ներ­կա­յա­ցո­ւած նկա­րագ­րա­կանն է դէպ­քե­րու, ո­րոնք ի­րա­րու հիւ­սո­ւե­լով կը կազ­մեն ամ­բող­ջա­կան շղթայ մը, որ ­Սո­ֆիա­յին կեան­քի զգա­յա­ցունց պատ­մու­թիւնն է, բայց եւ այն­պէս հե­ղի­նա­կին պա­տու­մի ո­ճը մեղմ է, ան­սե­թե­ւեթ, ա­ռանց յա­ւե­լեալ զե­ղում­նե­րու:
­Վե­րա­բե­րու­մի էա­պէս մարդ­կա­յին ե­րե­սով, բայց եւ ստեղ­ծո­ւած դժբախտ պայ­ման­նե­րու բե­րու­մով ­Սո­ֆիա­յին հա­յա­ցու­մը ձե­ւով մը «փրկու­թիւն» կ­’ըլ­լայ՝ մղձա­ւան­ջա­յին ան­ցեա­լէ ետք, նոյն­քան մղձա­ւան­ջա­յին ա­պա­գա­յի մը ա­նո­րո­շու­թեան դի­մաց գտնո­ւող մե­նու­ճար որբ աղջ­կան հա­մար: Այ­սու­հան­դերձ, բո­լո­րո­վին տար­բեր գոյ­նե­րով ան­շուշտ, ա­նի­կա քիչ-շատ մե­զի կը յի­շեց­նէ բազ­մա­հա­զար հայ աղջ­նակ­նե­րը, ո­րոնք են­թա­կայ դար­ձան ­Ֆէթ­հի­յէ ­Չե­թի­նի մեծ մօր ճա­կա­տագ­րին: ­Հիմ­նա­կա’ն, խո­շո’ր ­տար­բե­րու­թեամբ մը սա­կայն, որ բազ­մա­հա­զար­նե­րը բար­բա­րո­սա­բար յափշ­տա­կո­ւե­ցան ու բռնի թրքա­ցո­ւե­ցան, մինչ ­Սո­ֆիան, պար­մա­նու­հի հա­սա­կին կը հա­մո­զուի, որ պէտք է ըն­դա­ռա­ջէ իր տա­րի­քին թե­րեւս կրկի­նէն ա­ւե­լին ու­նե­ցող տնօ­րէ­նին հետ ա­մուս­նա­նա­լու ա­ռա­ջար­կին, երբ այս վերջ­նոյն ե­րեք զա­ւակ­նե­րը ի­րենց մայ­րը կը կորսնց­նեն ու կ­‘որ­բա­նան:
Ա­մու­սի­նը՝ ­Մի­սաք ­Սի­սե­ռեան ա­ւան­դա­պահ հայ մըն է՝ կարծր ու ան­թեք: Կ’ու­զէ, որ իր կի­նը ամ­բող­ջա­կան հայ ըլ­լայ եւ կը գտնէ մի­ջո­ցը՝ փո­խե­լու-հա­յաց­նե­լու նաե’ւ կ­նոջ ա­նունն ու մա­կա­նու­նը, ինչ որ մեծ ցնցում կը պատ­ճա­ռէ ­Սո­ֆիա­յին, քա­նի որ միայն ա­նոնք մնա­ցած էին, որ զինք կը կա­պէին իր ծա­գու­մին, ծնող­քին , ման­կու­թեան ու հայ­րե­նի գիւ­ղի յի­շա­տակ­նե­րուն: ­Տա­կա­ւին պար­մա­նու­հի՝ հա­զիւ 15-16 տա­րե­կա­նին, որ­բա­ցած ե­րեք ե­րե­խա­նե­րու մայ­րու­թեան եւ ըն­տա­նե­կան ծանր բե­ռը ու­նի ­Սո­ֆիան, բայց կը տո­կայ: ­Միա­ժա­մա­նակ ե­րախ­տա­պարտ է, որ «փրկո­ւե­ցաւ» եւ ըն­տա­նե­կան դիրք ու­նե­նա­լու ար­ժա­նա­ցաւ: ­Կը հա­մա­կեր­պի հայ դառ­նա­լու գա­ղա­փա­րին, կը հա­յա­նայ լե­զո­ւով ու կեն­ցա­ղով: Կ’ու­նե­նայ նաեւ իր՝ հա­րա­զատ զա­ւակ­նե­րը եւ իբ­րեւ գի­տա­կից մայր՝ նո­ւի­րա­կան պար­տա­կա­նու­թիւն կը հա­մա­րէ հո­գա­ծու ըլ­լալ անխ­տիր ա­նոնց բո­լո­րին բա­րո­յա­կա­նին ու հա­յե­ցի կրթու­թեան:
­Կը հա­յա­նայ, բայց իր ե­րակ­նե­րուն մէջ հո­սո­ղը յոյ­նի ա­րիւնն է, ո­րուն կան­չը կը փոր­ձէ լռեց­նել ինք եւ մխի­թա­րու­թիւ­նը փնտռել յու­նա­կան եր­գե­րու մէջ…:
Ան­գա­մի մը հա­մար, միա’յն ­մէկ ան­գամ, անձ­նա­թուղ­թով ­Մա­րի ­Գէոր­գեան ե­ղած ­Սո­ֆիան կը հա­մար­ձա­կի իր յոյն ըլ­լա­լը «պոռթ­կալ», երբ կը ծնի գրքին հե­ղի­նա­կը՝ ­Սի­րուն ­Սի­սե­ռեան-­Հա­ճէ­թեան: Ա­մուս­նոյն մեղ­մօ­րէն կ­’ը­սէ. «մեր բո­լոր զա­ւակ­նե­րը հայ­կա­կան ըն­տա­նիք կը կազ­մեն, այս աղ­ջիկս յոյն ե­րի­տա­սար­դի կնու­թեան տանք…» եւ բնա­կա­նա­բար կը հան­դի­պի ­Մի­սաք ­Սի­սե­ռեա­նի խո­ժոռ մեր­ժու­մին…:
­Գիր­քը՝ խռո­ված հո­գիի հան­դէպ յետ մա­հու հա­տու­ցում մը կա­րե­լի է նկա­տել աղջ­կան կող­մէ իր մօր՝ ­Սո­ֆիա­յին, որ իր կեն­դա­նու­թեան՝ ա­նու­նով ու կեն­ցա­ղով թէեւ հա­յա­ցաւ, հա­ւա­տա­րիմ իր ա­մուս­նոյն՝ հայ մօր մը պար­տա­կա­նու­թիւ­նը լրիւ ու խղճա­միտ կա­տա­րեց , բայց ամ­բողջ կեան­քի ըն­թաց­քին լուռ ու անտր­տունջ հին յու­շե­րո­վը ապ­րե­ցաւ, ո­րոնք թէեւ ող­բեր­գա­կան, բայց եւ այն­պէս զինք կը կա­պէին յոյ­նի իր ծա­գու­մին:
Իսկ հե­ղի­նա­կը՝ ­Սի­րուն ­Սի­սե­ռեան-­Հա­ճէ­թեան այս գիր­քով իր «նշա­նը» կնքած ե­ղաւ մօ­րը ծա­գու­մին հետ եւ հա­րա­զատ ար­տա­յայ­տի­չը՝ ա­նոր խռովք­նե­րուն:
­Սո­ֆիա­յի կեան­քին ընդ­մէ­ջէն եւ վստա­հա­բար ա­նոր յու­շե­րու պա­տու­մին վրայ՝ հե­ղի­նա­կը կու տայ բռնի գաղ­թա­կա­նու­թեան դա­տա­պար­տուած պոն­տո­սի յոյ­նե­րուն ող­բեր­գա­կան մէկ պատ­կե­րը, ինչ որ այ­լա­պէս կ­‘ար­ժե­ւո­րէ գիր­քը այն ի­մաս­տով, որ ա­նի­կա կը պար­զէ նաեւ հայ­րե­նի­քէն ար­մա­տա­խիլ պոն­տո­սի ժո­ղո­վուր­դի պատ­մու­թեան շատ չպե­ղո­ւած, այ­լեւ ե­ղե­րա­կան մէկ ե­րե­սը:
Այս տե­սան­կիւ­նէն, գե­ղա­րո­ւես­տա­կան փոր­ձով ներ­կա­յա­ցո­ւած ­Սո­ֆիա­յին կեան­քի պատ­մու­թիւ­նը յու­զիչ դրո­ւագ մըն է՝ նոյ­նինքն յու­նա­կան նո­րա­գոյն պատ­մու­թե­նէն…:
Ա­հա նաեւ մղու­մը պրն. ­Սեր­գօ Ա­ղա­պա­տեա­նին, որ ձեռ­նար­կէ այս գիրքի թարգ­մա­նու­թեան:
­Վարձ­քը կա­տար հե­ղի­նա­կին եւ թարգ­մա­նի­չին:
­Յու­նա­րէ­նի թարգ­մա­նո­ւած «­Սո­ֆիա» գրքին ներ­կա­յա­ցու­մը տե­ղի պի­տի ու­նե­նայ Ուր­բաթ, 23 ­Մարտ 2018-ի ե­րե­կո­յեան ժա­մը 7-ին,­Գա­լի­թէա­յի քա­ղա­քա­պե­տա­րա­նի ժո­ղո­վաս­րա­հին մէջ, ­Ման­ճա­րիո­թա­քի 76 , ուր կարճ անդ­րա­դար­ձու­մով խօսք պի­տի առ­նեն ­Տա­միա­նոս ­Վա­սի­լիա­տիս (ման­կա­վարժ եւ գրա­գէտ), ­Մի­րո­ֆո­րա Էֆս­թա­թիա­տու (տոքթ. ազ­գագ­րա­գի­տու­թեան) եւ ­Մի­խա­լիս ­Խա­րա­լամ­պի­տիս (գրա­գէտ):