«Սոֆիա» գիրքին ներկայացումը

­Կազ­մա­կեր­պու­թեամբ ­Յու­նաս­տա­նի «­Հա­մազ­գա­յի­նի» Շր­ջա­նա­յին ­Վար­չու­թեան եւ «Ս­թո­խաս­թիս» հրա­տա­րակ­չա­տան՝ Ուր­բաթ 23 ­Մարտ 2018ի ե­րե­կո­յեան ժա­մը 7ին, ­Քա­լի­թէա­յի քա­ղա­քա­պե­տա­րա­նի սրա­հին մէջ, տե­ղի ու­նե­ցաւ ­Սի­րուն ­Սի­սե­ռեան-­Հա­ճէ­թեա­նի «­Սո­ֆիա. ­Տա­րագ­րու­թիւն ­Սեւ ­Ծո­վէն դէ­պի ­Հա­լէպ» գիր­քին յու­նա­րէն թարգ­մա­նու­թեան ներ­կա­յա­ցու­մը։
­Կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րու հրա­ւէ­րին ըն­դա­ռա­ջա­ցած էին հայ­կա­կան եւ յոյն-պոն­տա­կան միու­թիւն­նե­րու վար­չու­թեանց ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ եւ գրա­սէր հա­սա­րա­կու­թիւն։ ­Ներ­կայ էր նաեւ ­Քա­լի­թէա­յի մշա­կու­թա­յին հար­ցե­րու փոխ քա­ղա­քա­պե­տը։
­Ձեռ­նար­կին բա­ցու­մը կա­տա­րեց «Ս­թո­խաս­թիս» հրա­տա­րակ­չա­տան պա­տաս­խա­նա­տու ­Լու­քաս Աք­սե­լով, որ յայտ­նեց թէ հրա­տա­րակ­չա­տան հիմ­նադ­րու­թեան թո­ւա­կա­նէն՝ 1969էն ի վեր, հայ ժո­ղո­վուր­դի պատ­մու­թեան եւ պա­հան­ջա­տի­րու­թեան հետ կա­պակ­ցո­ւած բա­ւա­կան մեծ թի­ւով հրա­տա­րա­կու­թիւն­ներ կա­տա­րո­ւած են, յատ­կա­պէս թարգ­մա­նիչ եւ գրա­գէտ ­Սար­գիս Ա­ղա­պա­տեա­նի հետ գոր­ծակ­ցե­լով։
«­Սո­ֆիա. ­Տա­րագ­րու­թիւն ­Սեւ ­Ծո­վէն դէ­պի ­Հա­լէպ» գիր­քի յու­նա­րէն թարգ­մա­նու­թեան ձեռ­նար­կած է հրա­տա­րակ­չա­տու­նը՝ հա­ւա­տա­լով, թէ հայ եւ յոյն ժո­ղո­վուրդ­նե­րու ա­ռըն­չա­կից ճա­նա­պարհ­նե­րու մա­սին պատ­մող այս գիր­քը սե­րուն­դէ սե­րունդ փո­խան­ցո­ւող ազ­գա­յին ար­ժէք­նե­րու մա­սին կա­րե­ւոր վկա­յու­թիւն մըն է։
­Յու­նաս­տա­նի ­«Հա­մազ­գա­յի­ն»ի Շր­ջա­նա­յին ­Վար­չու­թեան կող­մէ խօսք ա­ռաւ ընկ. Հ­ռիփ­սի­մէ ­Յա­րու­թիւ­նեան, որ խօ­սե­ցաւ հայ ժո­ղո­վուր­դի պատ­մու­թեան մա­սին՝ շեշ­տե­լով, թէ հա­յու­թիւ­նը Ս­փիւռ­քի մէջ ա­պաս­տա­նե­լով հան­դերձ՝ կա­րո­ղա­ցաւ դի­մադ­րել պատ­մու­թեան ար­հա­ւիր­քին, եւ պահ­պա­նե­լով իր մշա­կոյ­թը, լե­զուն ու գրա­կա­նու­թիւ­նը յա­ջո­ղե­ցաւ պա­հել հա­յու ինք­նու­թիւնն ու դի­մա­գի­ծը։ Ան խօ­սե­ցաւ նաեւ ­Պոն­տո­սի յոյ­նե­րու ցե­ղաս­պա­նու­թեան հե­տե­ւան­քով ստեղ­ծո­ւած ի­րա­վի­ճա­կին մա­սին՝ նշե­լով թէ ազ­գա­յին դի­մա­գի­ծի պահ­պան­ման, յի­շո­ղու­թեան ու վե­րապ­րե­լու ու­ժին վրայ խարս­խո­ւած փաս­տագ­րա­կան եւ վա­ւե­րա­կան գիրք մըն է «­Սո­ֆիա» գիր­քին պատ­մու­թիւ­նը։ ­Սի­րուն ­Սի­սե­ռեան-­Հա­ճէ­թեան իր յոյն մօր կեան­քի հանգ­րո­ւան­նե­րը, ա­նոր յու­շերն ու մտա­ծում­նե­րը մարմ­նա­ւո­րած է իր գիր­քին մէջ, հայ եւ յոյն ժո­ղո­վուրդ­նե­րը ի­րա­րու միա­խառ­նող իր ըն­տա­նի­քին մա­սին պատ­մե­լով։
­Խօս­քով հան­դէս ե­կաւ գիր­քի թարգ­մա­նիչ, գրա­գէտ ­Սար­գիս Ա­ղա­պա­տեան, որ բա­ցատ­րեց թէ ինչ­պէ՛ս ծնունդ ա­ռաւ ­Սի­րուն ­Սի­սե­ռեան-­Հա­ճէ­թեա­նի գիր­քը թարգ­մա­նե­լու եւ յու­նա­րէ­նով հրա­տա­րա­կե­լու գա­ղա­փա­րը։ Ան գնա­հա­տեց ­Լու­քաս Աք­սե­լո­սի եւ «Ս­թո­խաս­թիս» հրա­տա­րակ­չա­տան կող­մէ եր­կար տա­րի­նե­րու հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը, որ իր բե­ղուն ար­դիւն­քը տո­ւած է ­Հայ ­Դա­տի եւ հա­յու­թեան նիւ­թե­րու շուրջ կա­րե­ւոր գիր­քե­րու յու­նա­րէն հրա­տա­րա­կու­թիւն­նե­րով։
­Յա­ջոր­դա­բար խօսք ա­ռաւ կրթա­կան մշակ եւ գրա­գէտ ­Տա­միա­նոս ­Վա­սի­լիա­տիս, որ գիր­քէն հա­տո­ւած­ներ հան­դի­սադ­րե­լով՝ խօ­սե­ցաւ հե­ղի­նա­կին կող­մէ պատ­կե­րո­ւած ըն­տա­նե­կան պատ­մու­թեան մա­սին, որ միա­ժա­մանկ եր­կու ազ­գե­րու՝ հայ եւ յոյն ժո­ղո­վուրդ­նե­րու ճա­շա­կած դա­ժան է­ջե­րու վա­ւե­րագ­րու­թիւն մըն է։ Ան յի­շա­տա­կեց իր սե­փա­կան մօր՝ ­Մար­թա­յի պա­րա­գան, որ պոն­տոս­ցի յոյն մայր մը ըլ­լա­լով, ան­հուն համ­բե­րու­թեամբ լե­ցուն կեանք մը ապ­րե­ցաւ, նո­ւի­րո­ւե­լով իր ըն­տա­նի­քին։ ­Շեշ­տեց, թէ գիր­քին մէջ կա­րե­ւո­րու­թեամբ կը շեշ­տո­ւի մար­դու ան­հա­տա­կա­նու­թեան ու ար­ժա­նա­պա­տո­ւու­թեան զգա­ցու­մը, որ անձ­նա­կան ա­զա­տու­թեան ա­ռաջ­նոր­դող կա­րե­ւոր ազ­դակն է։
­Վեր­ջա­ւո­րու­թեան՝ խօսք ա­ռաւ ազ­գագ­րու­թեան տոքթ. ­Մի­րո­ֆո­րա Էֆս­թա­թիա­տու, որ անդ­րա­դառ­նա­լով գիր­քի կա­ռու­ցո­ւած­քին եւ լե­զո­ւին մա­սին, ը­սաւ, որ ա­նի­կա շատ մատ­չե­լի եւ բա­նաս­տեղ­ծա­կան ոճ ու­նի, եւ իւ­րօ­րի­նակ ձօն մըն է դստեր կող­մէ իր սի­րե­լի մօ­րը։ Ան վեր­լու­ծու­մը կա­տա­րեց գիր­քին մէջ տեղ գտած հա­կա­սող պատ­կեր­նե­րուն, որ խո­րի­մաստ դար­ձո­ւածք­ներ կու­տան կեան­քի ա­ռօ­րեայ պա­հե­րուն։ Երգ ու լաց, ու­րա­խու­թիւն ու սար­սափ, յոյս ու հիաս­թա­փու­թիւն… ­Զօ­րա­ւոր զգա­ցում­նե­րու կա­ռու­ցո­ւածք մը, որ գիր­քի լե­զո­ւին կու­տայ բա­նաս­տեղ­ծա­կան իւ­րա­յա­տուկ ար­տա­յայ­տու­թիւն։ Ն­շեց տա­կա­ւին, ­Պոն­տո­սի գե­ղե­ցիկ բնու­թեան նո­ւի­րուած հա­րուստ նկա­րագ­րու­թիւն­նե­րու պա­րա­գան, որ այն­քան հա­րա­զատ ու սրտագ­րաւ են իւ­րա­քան­չիւր յոյն պոն­տոս­ցիի հա­մար։ Ան բաղ­կա­ցու­ցիչ մա­սե­րով քննար­կում կա­տա­րեց գիր­քի հե­րոս­նե­րու յու­զա­կան աշ­խար­հին, ո­րոնց կեան­քը բնո­րո­շո­ւե­ցաւ ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան թո­ղած «վէրք»ի ազ­դե­ցու­թեամբ։
­Ձեռ­նար­կին նա­խա­տե­սո­ւած էր նաեւ գրա­գէտ ­Մի­խա­լիս ­Խա­րա­լամ­պի­տի­սի ներ­կա­յու­թիւ­նը, որ հի­ւան­դու­թեան պատ­ճա­ռով սա­կայն, չկա­րո­ղա­ցաւ ներ­կայ գտնո­ւիլ, բայց գրա­ւոր ող­ջոյ­նի խօս­քով մը իր գնա­հա­տա­կա­նը ար­տա­յայ­տեց գիր­քին մա­սին։
Իր սրտի խօս­քը փո­խան­ցեց գիր­քի հե­ղի­նակ ­Սի­րուն ­Սի­սե­ռեան-­Հա­ճէ­թեան, որ յատ­կա­պէս ժա­մա­նած էր Ա­թէնք, ներ­կա­յաց­ման ներ­կայ գտնո­ւե­լու հա­մար։ Ան նկա­տել տո­ւաւ, թէ գիր­քի նպա­տակն էր բա­ցա­յայ­տել այն ի­րո­ղու­թիւ­նը, որ իր մայ­րը, հա­կա­ռակ իր դժո­ւար եւ տա­ռա­պա­լից կեան­քին, եր­բեք չէր դառ­նա­ցած կեան­քի պայ­ման­նե­րուն հան­դէպ եւ միշտ սրտբաց զգա­ցում­նե­րով օգ­տա­կար դար­ձած էր շրջա­պա­տին: Ան ը­սաւ.- «Ին­ծի հա­մար մեծ ու­րա­խու­թիւն է այ­սօր հան­դի­պիլ մօրս ժո­ղո­վուր­դին, յոյ­նե­րու եւ ­Պոն­տո­սի յոյ­նե­րու։ Ին­ծի հա­մար ա­մէ­նէն մօ­տիկ ժո­ղո­վուր­դը, որ իմ ժո­ղո­վուրդս ալ է, ջերմ ու հա­րա­զատ, ո­րով­հե­տեւ կեանք մը ամ­բողջ մօրս հետ ապ­րե­լով միշտ լսած եմ ձեր մա­սին եւ սի­րած եմ ձեզ նախ­քան ձե­զի հան­դի­պիլս»։ Ան շա­րու­նա­կեց. «Ե­րե­ւա­կա­յու­թեանս մէջ միշտ գրա­ւած է ­Պոն­տո­սի բնու­թեան հրա­շա­լի գե­ղեց­կու­թիւ­նը եւ ա­նոր ազ­գագ­րա­կան ո­րոշ իւ­րա­յատ­կու­թիւն­նե­րը։ ­Մայրս միշտ մնաց կառ­չած իր ար­մատ­նե­րուն կան­չին, կա­րօ­տին եւ ե­րա­զին։ Ան միշտ ին­ծի թե­լադ­րած է իր կեան­քի պատ­մու­թիւ­նը գրել եւ ես խոս­տա­ցած էի ան­պատ­ճառ գրել։ Կ’ե­րե­ւի ա­սի­կա յար­մա­րա­գոյն ժամն էր գրե­լու իր մա­հո­ւը­նէ տաս­նա­մեակ մը վերջ եւ իր յի­շա­տա­կը յա­ւեր­ժաց­նե­լու։ Վս­տահ եմ, որ մայրս կ­‘ու­զէր իր կեան­քի պատ­մու­թիւ­նը գրե­լով շեշ­տել՝ սպան­դի, գաղ­թա­կա­նու­թեան ան­մարդ­կա­յին դի­մա­գի­ծը, որ պէտք է ջնջո­ւի ժո­ղո­վուրդ­նե­րու կեան­քի է­ջե­րէն։ Ինք պար­զե­լով իր տա­ռա­պանք­ներն ու խռովք­նե­րը կ­‘ու­զէր որ չի կրկնո­ւին այն չա­րիք­նե­րը, զորս կ­՛ա­ղա­ւա­ղեն ան­մեղ մար­դոց կեան­քե­րը»։ ­Հե­ղի­նա­կը իր խօս­քը ա­ւար­տեց գեր­մա­նա­ցի հե­ղի­նակ ­Կէօ­թէի այն խօս­քով, թէ` «Կ’ապ­րի ան, որ կ­‘ապ­րի ու­րիշ­նե­րուն հա­մար», ա­ւելց­նե­լով որ իր մայ­րը այս սկզբուն­քով ա­ռաջ­նոր­դո­ւած է իր կեան­քին մէջ։
­Ձեռ­նար­կի ա­ւար­տին հե­ղի­նա­կը մա­կագ­րեց գիր­քը։
Ըն­կե­րա­յին ջերմ մթնո­լոր­տի մէջ՝ ձեռ­նար­կի կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րու, դա­սա­խօս­նե­րու եւ հիւ­րե­րու ներ­կա­յու­թեամբ, ընթ­րիք տե­ղի ու­նե­ցաւ, ի պա­տիւ տի­կին ­Սի­րուն ­Սի­սե­ռեան-­Հա­ճէ­թեա­նի։

«Հա­մազ­գա­յի­ն»ի Թղթակից