ՍԵԴԱ ՀԵՐԳՆԵԱՆ
Հայաստանի պետական պարտքն այս տարուայ Ապրիլի վերջի դրութեամբ հատել է 6 միլիարդ դոլարի շեմն ու կազմել շուրջ 6,037 մլրդ. Ա.Մ.Ն. դոլար: Միայն մէկ ամսում այն աւելացել է մօտ 41 միլիոն դոլարով կամ 0,7 տոկոսով, իսկ այս տարեսկզբի համեմատ՝ 95 միլիոն դոլարով կամ 1,6 տոկոսով:
Ընդհանուր պարտքից 4,852 մլրդ. դոլարը մեր արտաքին պետական պարտքն է, իսկ 1,185 մլրդ. դոլարը՝ ներքին պարտքը: Թէ՛ մէկը, թէ՛ միւսն աւելացել են տարեսկզբի համեմատ: Ու չնայած ներքին պարտքի ծաւալը շատ աւելի փոքր է, սակայն այն նախորդ տարուանից սկսած՝ աւելի մեծ տեմպերով (կշռոյթով) է աճում:
Կառավարութիւնը դա բացատրում է ընդհանուր պարտքի կազմում ներքին պարտքի կշիռն աւելացնելու նպատակադրութեամբ՝ հիմնականում նշելով, որ ներքին պարտքի պարագայում երկիրը զերծ է մնում արտարժոյթի տատանումների բացասական հետեւանքներից:
Մասնաւորապէս, արտաքին պարտքն աճել է մօտ 47 միլիոն դոլարով կամ մօտ 1 տոկոսով, իսկ ներքին պարտքը՝ 48,5 միլիոն դոլարով կամ 4,3 տոկոսով:
Արտաքին պարտքի գերակշիռ մասը Հ.Հ. կառավարութեան պարտքն է: Իսկ ներքին պարտքի կազմում, որը եւս կառավարութեան պարտքն է, առիւծի բաժինը Հ.Հ. ռեզիդենտների (բնակիչներ) կողմից ձեռք բերուած պետական պարտատոմսերն են:
Կառավարութեան ընդհանուր պարտքը կազմել է 5,514 միլարդ դոլար: Պետական պարտքը Համախառն Ներքին Արդիւնքի (Հ.Ն.Ա.) մօտ 58 տոկոսն է:
Դրամային արտայայտութեամբ՝ Ապրիլի վերջի դրութեամբ, ընդհանուր պետական պարտքը կազմել է 2 տրիլիոն (եռիլիոն) 926,2 միլիարդ դրամ, որից 2 տրիլիոն 351,8 միլիարդ դրամը արտաքին պարտքն է, իսկ 574,348 միլարդ դրամը՝ ներքին պարտքը:
Պետական պարտքի բեռը գնահատելու համար ամէնից յաճախ հաշուարկւում է, թէ պարտքը նախորդ տարուայ Հ.Ն.Ա.ի քանի՞ տոկոսն է կազմում, այսինքն՝ պետական պարտք/Հ.Ն.Ա. յարաբերակցութիւնը: 2016 թուականին Հայաստանի Հ.Ն.Ա.ն, ըստ վիճծառայութեան, կազմել է 5 տրիլիոն 79,9 միլիարդ դրամ: Ստացւում է, որ այս տարուայ Ապրիլի վերջի դրութեամբ պետական պարտք/Հ.Ն.Ա. յարաբերակցութիւնը կազմել է մօտ 57,6 տոկոս: 2015ի վերջի դրութեամբ, օրինակ, այս ցուցանիշը մօտ 49 էր:
«Պետական պարտքի մասին» Հ.Հ. օրէնքի համաձայն՝ կառավարութեան պարտքը տուեալ տարուայ Դեկտեմբերի 31ի դրութեամբ չպէտք է գերազանցի Հայաստանի Հանրապետութեան նախորդ տարուայ Համախառն Ներքին Արդիւնքի 60 տոկոսը: Այս պահանջին չհամապատասխանող պետական պարտք առաջացնող գործարքն առ ոչինչ է:
Ուշադրութիւն դարձնենք, որ այս սահմանափակումը վերաբերում է ոչ թէ ընդհանուր պարտքին, այլ՝ միայն կառավարութեան պարտքին: Դեռեւս երկու տարի առաջ այն վերաբերում էր ընդհանուր պարտքին, սակայն կառավարութեան առաջարկով՝ պարզապէս «պետական» բառը փոխարինուեց «կառավարութիւն» բառով, ինչն, ըստ երեւոյթին, նոր պարտքեր ներգրաւելու հնարաւորութիւն ստանալու համար էր:
Ապրիլի վերջի դրութեամբ՝ կառավարութեան պարտքը կազմել է 2 տրիլիոն 672,6 մլրդ. դրամ (մօտ 2,098 տրլն. դրամ արտաքին պարտքը եւ 574,3 մլրդ. դրամ ներքին պարտքը): Ըստ այդմ՝ կառավարութեան պարտք/Հ.Ն.Ա. յարաբերակցութիւնը 52,6 տոկոս է:
Այսինքն՝ թէեւ պետական պարտք/Հ.Ն.Ա. յարաբերակցութիւնը բաւականին մօտ է 60 տոկոսի շեմին, սակայն միայն կառավարութեան պարտք/Հ.Ն.Ա. յարաբերակցութիւնը փոքր-ինչ աւելի «բարւոք» վիճակում է: Շնորհիւ օրէնքում կատարուած փոփոխութեան, որի մասին նշեցինք, կառավարութիւնն այսօր կարողանում է պնդել, որ երկրի ուսերին ծանրացած պարտքն այնքան էլ մօտ չէ օրէնքով սահմանուած վերին շեմին:
Լրագրողների հետ զրոյցներում թէ՛ ֆինանսների (ելեւմտական) նախարար Վարդան Արամեան, թէ՛ պետական պարտքի կառավարման վարչութեան պետ Արշալոյս Մարգարեան շեշտում են, որ պետական պարտքը կառավարելի մակարդակում է եւ մտահոգիչ ոչինչ կայ: Մինչդեռ այն շարունակելու է աճել, որպէսզի լրացուի բիւջէի դեֆիցիտը (ամավարկի բացը):
Թէ որքանով կ՛աճի ընդհանուր պարտքը՝ յայտնի չէ, սակայն միայն կառավարութեան պարտքի առաւելագոյն շեմը կարելի է հաշուել. այն չի գերազանցի Հ.Ն.Ա.ի 60 տոկոսը, այսինքն՝ 3 տրլն. 48 մլրդ. դրամը:
