Պարէտ Քհնյ. Խաչերեան
Դարձեալ քառասնօրեայ պահեցողութեան ժամանակաշրջանի մէջ կը գտնուինք։ Մեր եկեղեցւոյ ամենէն երկար տեւողութիւն ու խոր նշանակութիւն ունեցող պահքն է ան։ Այդ իսկ պատճառով կոչուած է Մեծ Պահք։
Մեծ Պահքի նախօրեակին, բաւական մարդիկ որոշում կը կայացնեն հետեւելու մեր եկեղեցւոյ կողմէ տնօրինուած քառասնօրեայ պահեցողութեան, որ կը բացատրուի նաեւ որպէս ճոխութիւններէ զրկուելու ժամանակ մը։ Այդ երկար ժամանակաշրջանին, պահեցող հաւատացեալները, իրենք զիրենք կը զրկեն առաւելաբար ճոխ ուտելիքներէն։ Ոմանք մսեղէն բնաւ չեն ճաշակեր։ Շատեր Չորեքշաբթի եւ Ուրբաթ օրերը պահեցողութիւն կը կատարեն։ Ուրիշներ ծխախոտը կը դադրեցնեն։ Ուրիշներ պարահանդէսի կամ այլ զուարճանալի ձեռնարկներու չեն երթար։ Եւ այսպէս ուրեմն, պահեցողներէն իւրաքանչիւրը կը ճշդէ իր համոզուած կամ փափաքած ձեւը։
Հարկ է կարեւորութեամբ նշել, թէ պահեցողներուն ծրագրին մէջ ընդհանրապէս տեղ չգտներ եկեղեցի երթալը։ Անոնք չեն մասնակցիր արեւագալի կամ հսկումի ժամերգութեանց, ինչպէս նաեւ հոգեւոր լսարաններու։ Հակառակ այն իրողութեան, որ Մեծ Պահքը հոգեւոր բնոյթ ունի եւ տնօրինուած է եկեղեցւոյ կողմէ։ Անշուշտ որոշ պատճառներ կան։ Սակայն պահեցողներուն մեծ մասին մօտ, Մեծ Պահքը առաւելաբար ֆիզիքական հասկացողութիւն ունի քան հոգեւոր։ Մարմնաւոր առողջութեան հետ կապ ունի քան հոգեմտաւոր առողջութեան։ Միայն Աւագ Շաբաթն ու անոր աւարտին Ս. Յարութեան տօնը հոգեւոր մթնոլորտ մը կը ստեղծեն ժողովուրդին մօտ։
Դարեր շարունակ, իւրաքանչիւր տարի եկեղեցւոյ ճշդած թուականին համաձայն կը կատարուի նոյն քառասնօրեայ պահեցողութիւնը։ Բայց շատ անգամներ, նոյն այդ ժամանակաշրջանը կեանքի նոր պայմաններով ու շրջապատի նոր կացութիւններով կը տարբերի նախորդէն։ Եւ դժբախտութիւնը այն է, որ կեանքի ու շրջապատի ամէն մէկ նոր ժամանակաշրջան, նախորդէն աւելի դժուար ու մտահոգիչ կացութիւն մը կը յառաջացնէ մարդոց ու աշխարհին։ Այդ իսկ պատճառով, մարդիկ միշտ երանի կու տան նախորդ տարիներուն։ Օրինակի համար, եթէ ետ դարձ մը կատարենք վերջին 20 տարիներուն, պիտի տեսնենք, թէ մարդիկն ու աշխարհը կրկին տագնապալի ու անապահով կացութեան մէջ կը գտնուէին։ Եւ այդ մէկը տակաւին կը շարունակուի։ Տնտեսական տագնապը, գորոնա համաճարակը ապա Ռուսիոյ եւ Ուքրանիոյ միջեւ պատերազմը մարդոց կեանքը առաւել եւս դժուարացուցին։ Դարեր շարունակ, յաջորդական այդ աղէտներն ու անոնց վնասները աշխարհի պատկերը հետզհետէ տգեղցուցին։
Շատ պարզ է, որ ընթերցող մը հարց տայ թէ ի՞նչ կապ ունի Մեծ Պահքը կամ պահեցողութիւնը աշխարհի իրավիճակին հետ։ Մեծ Պահքը կրօնական կամ հոգեւոր բնոյթ ունի, իսկ աշխարհը այլ բնոյթ։ Պատասխանը շատ յստակ է. մարդը։ Այո, մարդը հիմքն է այս աշխարհին եւ պատճառը գրեթէ բոլոր պարագաներուն։ Ուրեմն երբ մարդը հոգեպէս, մտապէս եւ ֆիզիքապէս առողջ է, կը նշանակէ թէ աշխարհը եւս առողջ է։ Ապա թէ ոչ, հակառակը։ Եւ կարելի է հաստատել, թէ կրօնքը մեծ դեր եւ ազդեցութիւն ունի մարդու հոգեմտաւոր առողջութեան մէջ։ Հետեւաբար Մեծ Պահքը լաւագոյն առիթն է, հոգեմտաւոր առողջութեամբ վերականգնելու մարդը եւ անոր միջոցաւ վերակառուցելու աշխարհը։ Արդարեւ ի տես այս իրողութեան, Մեծ Պահքը ոգեւորիչ իր յատուկ մթնոլորտով, մարդուն վերստին կը դնէ իր կարեւոր պատասխանատուութեանց դիմաց։ Կը վերյիշեցնէ Աստուծոյ կողմէ անոր յանձնուած աշխարհն ու անոր տէր կանգնելու Աստուածային պատուէրը։
Պահենք Աստուծոյ ստեղծած աշխարհը խաղաղ ու գեղեցիկ։
Արարիչն Աստուած, Իր ստեղծած աշխարհը յանձնեց մարդուն որպէսզի տէր կանգնի անոր։ Այս աշխարհը զոր վստահուեցաւ մարդուն, գեղեցիկ էր իր մաքուր օդով, զուլալ ջուրով եւ սքանչելի բնութեամբ։ Այս աշխարհը մարդուն համար եղաւ բաւարար վայր, որովհետեւ անոր ընծայեց կեանքի ամէն տեսակի դիւրութիւն եւ կարիքներու գոհացում։ Պէտք է ըսել, որ մարդը իր կարգին, իրեն շնորհուած մտային կարողութիւնները դէպի լաւն օգտագործելով զարգացաւ եւ աշխարհը զարգացուց։ Բայց միեւնոյն ժամանակ, նոյն այդ աշխարհը քանդեց։ Գիտութիւնը արագօրէն զարգացաւ եւ տակաւին վերելքի մէջ կը գտնուի։ Մինչ աշխարհի պատկերը տժգունեցաւ եւ տակաւին դէպի վայրէջք կ’ընթանայ։ Պատերազմները, քիմիական փորձերը եւ այլ վնասակար երեւոյթները ապականեցին ու թունաւորեցին մաքուր օդը, պղտորեցին զուլալ ջուրը եւ պատճառ դարձան կլիմայական հսկայ փոփոխութեան։
Աշխարհին տէր կանգնելու Աստուածային պատուէրը, մարդը կամայ թէ ակամայ սխալ ըմբռնեց։ Այդ իսկ պատճառով, պատմութեան ընթացքին թագաւորութիւններ, կայսրութիւններ կամ պետութիւններ, աւերներ գործելով փորձեցին եւ տակաւին կը փորձեն տիրանալ աշխարհին ու անոր հարուստ աղբիւրներուն։ Այսպիսով մեր աշխարհը կորսնցուց իր խաղաղութիւնը, ապահովութիւնը եւ գեղեցկութիւնը։
Պահենք Աստուծոյ ստեղծած մարդը՝ մենք զմեզ, առողջ եւ առաքինի։
Արարիչն Աստուած, միւս բոլորէն տարբեր ստեղծեց մարդը։ Անոր շնորհեց մտային յատուկ կարողութիւն ու հարուստ արժանիքներ, որպէսզի կարողանայ կազմակերպել իր կեանքը եւ տէր կանգնիլ աշխարհին։ Մարդը իւրայատուկ տեղ ու դեր ունի այս աշխարհին մէջ եւ աշխարհին համար։ Մարդասէրն Աստուած, նոյնիսկ Իր միածին Որդին առաքեց աշխարհ մարդու փրկութեան համար։
Մարդը օգտագործելով Աստուծոյ պարգեւած շնորհքը, կարողացաւ բազմատեսակ օգտակար ու գնահատելի յաջողութիւններ արձանագրել։ Բայց նոյն այդ մարդը, շատ արագ ինքզինք արժեզրկեց եւ պատճառ դարձաւ մարդկային արժանիքներու կործանման։ Մտապէս յառաջդիմեց, սակայն բարոյապէս նահանջեց։ Եւ այդպէս, առաքինի արժանիքներու բացակայութեան ի յայտ եկան մարդկային վատ յատկութիւնները, որոնց ազդեցութիւնը եղաւ շատ մեծ եւ կործանարար։ Չարին թագաւորութիւնը տիրեց մարդուն եւ արժեզրկեց անոր այն աստիճան, որ մարդը այս աշխարհի ամենէն աժան առարկան դարձաւ։ Աշխարհին տիրող խումբ մը չար մարդիկ, միլիոնաւոր մարդոց չարաչար օգտագործեցին։ Քարիւղի, ոսկիի ու զինամթերքի շահաբեր վաճառականութեան զոհերը դարձուցին։ Առաւել եւս, պատերազմներ ու այլ փորձանքներ կազմակերպեցին, այդ անմեղ մարդոց աղքատացնելու, հիւանդացնելու կամ կեանքերը խլելու։ Մարդ առանց մարդկութեան, գոյութիւն առանց ապրումի եւ զգացումի։
Պահեցողութեամբ պահենք Քրիստոսի պատուիրանները։
Մարդկային արժանիքներու անկումով քանդուեցաւ մեր գեղեցիկ աշխարհը եւ մարդկային կեանքը։ Բայց ո՞ւր տեղափոխուիլ։ Այս է Աստուծոյ ստեղծագործած ու մարդուն յանձնած ապրելու միակ վայրը։ Հետեւաբար մարդը ինքզինք ու աշխարհը բարեփոխելու հարկադրանքին դիմաց կը գտնուի։ Եւ այդ առաքելութիւնը իրագործելու համար, հարկ է վերստին աշակերտիլ Քրիստոսի։
Իւրաքանչիւր մարդ այս աշխարհի վրայ կոչուած է առաքելութեան համար։ Տէրն Աստուած մարդուն կեանք կը շնորհէ, ինչպէս նաեւ բարի նպատակներ իրագործելու յանձնառութիւն կը փոխանցէ, ուղեցոյց տալով անոր քրիստոնէական վարդապետութիւնը։ Եւ Քրիստոսի պատուիրանները կը կազմեն հիմքը այդ ուսուցման։ Այո, Քրիստոսի պատուիրանները մարդկային արժանիքները հարստացնող միակ միջոցն է։ Մարդկային առաքինութիւնը վերականգնող միակ ուժն է։ Մթագնած այս աշխարհին ու մարդկային կեանքին լոյսի ու յոյսի միակ աղբիւրը։
Մեծ Պահքը ուրեմն, մեր բոլորին ուղղուած կանչ մըն է։ Հզօր ու հարազատ երկնային կանչ մը, Աստուածատուր մեր արժանիքները վերարժեւորելու եւ Տիրոջ աշխարհը վերստին գեղեցկացնելու: