Ու­սուց­չու­հիս…

ՔԵՐՈԲ ԷՔԻԶԵԱՆ

Ե­կե­ղեց­ւոյ մէկ ծայ­րը կանգ­նած` ճնշո­ւած վի­ճակ մը կը տի­րէ վրաս։ ­Կը դի­տեմ դի­մա­ցը ե­րեւ­ցող դա­գա­ղը եւ խառ­նաշ­փոթ մտա­ծում­ներ կու գան առ­ջեւս։ Այս­պէ՛ս կանգ­նած էի եր­կար տա­րի­ներ ա­ռաջ, սի­րե­լի ու­սու­ցի­չի մը՝ Օն­նիկ ­Զա­քա­րեա­նի թաղ­ման ա­րա­րո­ղու­թեան եւ կը լսէի օ­րո­ւան բարձ­րաս­տի­ճան հո­գե­ւո­րա­կա­նին ճի­չը՝ «արթն­ցի՛ր, վար­ժա­պետ»։ Շն­չա­հեղձ ձայ­նով կը շշնչամ, «արթն­ցի՛ր, ու­սուց­չու­հի, ե­կո՛ւր միա­սին քո­վի բա­կը եր­թանք»։
Ու­սուց­չու­հին ար­դէն կանգ­նած է դպրո­ցի բա­կին մէջ։ ­Ձեռ­քի զան­գա­կը շար­ժե­լով կը կան­չէ բո­լորս։ ­Շար­քեր կազ­մած՝ կը սկսինք ա­ռա­ւօ­տեան ա­ղօթ­քը։ ­Հա­զիւ «…յա­ւի­տեանս, յա­ւի­տե­նից. ա­մէն» կ­՚ը­սենք, ու­սուց­չու­հին ազ­դան­շա­նը կու տայ եւ ինք կը սկսի եր­գել «­Կու գաս ան­ցեա­լի ոս­կու մշու­շէն…»։ ­Մենք ալ մե­քե­նա­կան կեր­պով կ­՚եր­գենք այդ եր­գը։ «Ի՜նչ բարդ ու դժո­ւար բա­ռեր են ա­սոնք»,- կ­՚ը­սեմ սրտնե­ղած։ «Ին­չո՞ւ ա­մէն ան­գամ ու­սուց­չու­հին մեզ կը ստի­պէ եր­գե­լու այս ան­հասկ­նա­լի եր­գը»։ ­Տա­րի­նե­րը պէտք է գլո­րէին, որ­պէս­զի խո­րա­պէս հասկ­նա­յինք տի­կին ­Գե­շա­նոյշ Աւ­շա­րեա­նի նե­րաշ­խար­հը, ա­նոր սէրն ու հա­ւա­տար­մու­թիւ­նը ­Հայ ­Կա­պոյտ ­Խա­չին հան­դէպ, ո­րուն մէկ վար­ժա­րա­նէն ներս ինք հա­յե­ցի կրթու­թիւն կը ջամ­բէր, մենք ալ՝ Հ.Կ.­Խա­չի «­Զա­ւա­րեան» վար­ժա­րա­նի հպարտ ա­շա­կերտ­նե­րը ե­ղանք։
Եր­կու սէր ու­նե­ցաւ իր կեան­քին մէջ տի­կին ­Գե­ղա­նոյշ.- ­Հայ վար­ժա­րա­նը եւ ­Հայ ­Կա­պոյտ ­Խա­չը։ Եր­կու օ­ղակ­ներ՝ ի­րա­րու շաղ­կա­պո­ւած, իր կեան­քը ի­մաս­տա­ւո­րող, իր գո­յու­թեան խոր­հուրդ տո­ւող եր­կու սրբու­թիւն­ներ, մա­սուն­քի նման իր մէջ ար­մա­տա­ւո­րո­ւած, մէ­կը միւ­սով հա­մա­գո­յակ­ցած։
Խս­տա­պա­հանջ եւ կարգ ու կա­նո­նի հե­տե­ւող ու­սուց­չու­հի մը ե­ղաւ ան։ ­Քաջ կը ճանչ­նար դա­սա­ւան­դու­թեան մէջ «սկիզբ-շա­րու­նա­կու­թիւն-վերջ» կի­րար­կել, կարգ պա­հել այն­պէս՝ ինչ­պէս իր դա­սա­ւան­դած ա­ռար­կան, թուա­բա­նու­թիւ­նը՝ կար­գի, տրա­մա­բա­նու­թեան, սկիզբ ու վերջ պա­հան­ջող գի­տու­թիւն մըն է։
­Կարգն ու կա­նո­նը պա­հեց իր կեան­քի բո­վան­դակ տե­ւո­ղու­թեան ըն­թաց­քին։ ­Ժուժ­կալ էր ան, կո­կիկ հա­գո­ւած­քով, կշռո­ւած խօս­քով, սուր նա­յո­ւած­քով, ի­մա­ցա­կան խոր ըմբռ­նու­մով։
­Հար­ցե­րուն մէջ խո­րա­սու­զո­ւե­լու եւ ա­մէն խնդրի հա­մար լու­ծում գտնե­լու իւ­րա­յա­տուկ կա­րո­ղու­թիւն ու­նէր ան։ Դպ­րո­ցի սիւնն էր, ա­նոր ո­գին, սիր­տը, ար­թուն պա­հա­կը։
­Յու­նա­րէն լե­զո­ւով կը դա­սա­ւան­դէր տի­կին ­Գե­ղա­նոյշ։ ­Սա­կայն, իր ա­նու­նին նման գե­ղե­ցիկ ու ա­նոյշ հայ­կա­կա­նու­թիւն մը կար յու­նա­րէ­նով ար­տա­սա­նած բա­ռե­րուն մէջ իսկ։ ­Յու­նա­րէ­նը սոսկ դա­սա­ւան­դու­թիւն մըն էր։ Ան­կէ ան­դին, մեր ոս­կեղ­նիկ հա­յե­րէ­նը իր շրթնե­րէն կը լսո­ւէր, բո­լո­րիս մղե­լով ի­րեն հետ խօ­սե­լու միա՛յն մեր մայ­րե­նին լե­զուն։
40 տա­րի­ներ շա­րու­նակ դա­սա­ւան­դեց.- ­Կեան­քի բնա­կան ըն­թաց­քը կ­՚ըլ­լայ՝ ու­սու­ցի­չը հանգս­տեան կը կո­չո­ւի եւ այ­լեւս վար­ժա­պե­տի պատ­մու­ճա­նը ընդ­միշտ կա­խո­ւած կը մնայ։
­Տի­կին ­Գե­ղա­նոյշ չկրցաւ հաշ­տո­ւիլ այդ ի­րա­կա­նու­թեան հետ։ Ա­ւե­լի քան 20 տա­րի­ներ, ա­մէն օր, իր գիտ­ցած կար­գով ու կա­նո­նով, կու գար դպրոց, այ­լեւս նո­րա­կա­ռոյց «­Զա­ւա­րեան» վար­ժա­րա­նը, ու ա­ռա­ջո­ւան նման կը վա­զէր վար­չա­կան աշ­խա­տանք­նե­րու ե­տե­ւէն, գործ կ­՚ամ­բող­ջաց­նէր, հար­ցեր կը լու­ծէր այն­պի­սի կեր­պով, որ­պէս­զի մնա­ցեալ ու­սու­ցիչ­նե­րու հո­գե­րը թե­թեւ­նան։ Կ­՚աշ­խա­տէր ե­րի­տա­սար­դա­կան խան­դով, մնա­յուն ե­րի­տա­սար­դի մը ներշն­չու­մով։
­Հայ ­Կա­պոյտ ­Խա­չը, իր երկ­րորդ մեծ սէ­րը։ ­Նոյ­նա­ցաւ ­Միու­թեան նպա­տակ­նե­րուն հետ։ Երկ­րորդ ըն­տա­նի­քի մը նման, բո­լոր ժո­ղով­նե­րուն, հա­ւաք­նե­րուն, ե­լոյթ­նե­րուն կամ գոր­ծու­նէու­թեան՝ ան միշտ ներ­կայ ե­ղաւ եւ քա­ջա­լե­րեց ու խրա­խու­սեց, խրա­տեց ու յոր­դո­րեց։ Դպ­րո­ցին մէջ իսկ, ան կը զգար որ­պէս Հ.Կ.­Խա­չի ինք­նա­տիպ մշտար­թուն պա­հա­կը՝ մայ­րա­կան գո­րո­վա­գութ խնամ­քով, կար­գա­պահ, բայց միա­ժա­մա­նակ վեհ գուր­գու­րան­քով իր ան­հա­մար զա­ւակ­նե­րուն՝ ա­շա­կերտ­նե­րուն հա­մար։ ­Սի­րեց իր ա­շա­կերտ­նե­րը՝ նոյն ան­դի­մադ­րե­լի կիր­քով, որ հայ դպրո­ցը սի­րեց։
«­Հոգ­ւոյ հան­գու­ցե­լոյն…» ա­ղօթ­քը կ­՚ընդ­հա­տէ յու­շե­րու հոս­քը։
— «Արթն­ցի՛ր, ու­սուց­չու­հի» կը շշնչամ ան­գամ մը եւս։
— «­Չէ՛, այ­լեւս պէտք է եր­թամ, ան­դարձ մեկ­նած իմ սի­րե­լի գոր­ծա­կից­ներս զիս կը կան­չեն…»,- ե­րե­ւա­կա­յա­կան ձայ­նը կը լսո­ւի Ու­սուց­չու­հիին։
— «­Բա­րի ճա­նա­պարհ, տի­կին ­Գե­ղա­նոյշ։ ­Պա­լեա­նին, ­Սօս ­Վա­նիին, ­Զա­քա­րեա­նին, Ու­շագ­լեա­նին, ­Ֆա­րա­ճեա­նին, ­Թո­րո­սեա­նին բա­րեւ տո՛ւր։ Ան­մո­ռա­նա­լի են բո­լո­րը։ Ան­մո­ռա­նա­լի պի­տի մնաս նաեւ դո՛ւն, անն­ման ու­սուց­չու­հի»։