Ի՜նչ հա­ճե­լի ա­ւան­դու­թիւն: ­Մա­յիս 19ին ամ­բողջ երկ­րի թան­գա­րան­նե­րը ի­րենց դռնե­րը բաց՝ այ­ցե­լու­նե­րուն կը սպա­սէին: Ե­րե­ւան ե­ռու­զեռ կար: ­Մայ­րեր ի­րենց զա­ւակ­նե­րուն հետ, տա­րեց­ներ, ե­րի­տա­սարդ­ներ խում­բե­րով՝ հան­դի­պում կ­՚ու­նե­նա­յին ­Մե­ծե­րուն հետ, մօ­տէն կը ծա­նօ­թա­նա­յին ա­նոնց կեան­քի ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րուն, ի­րե­րուն եւ թո­ղած ժա­ռան­գու­թեան, ա­պա՝ մեծ ո­գե­ւո­րու­թեամբ դուրս կ­՚ել­լէին, այ­ցե­լե­լու հա­մար յա­ջորդ դի­մա­ւո­րող տու­նը:
Այլ թան­գա­րան­նե­րու կար­գին, ա­հա՛, կ­՚ուղղուինք դէ­պի ­Կո­մի­տա­սի երկ­յար­կա­նի տուն-թան­գա­րա­նը, որ ար­դէն իսկ վա­ղո՜ւց պէտք էր իր հաս­ցէն ու­նե­նար Ե­րե­ւա­նի մէջ: Ա­նոր պաշ­տօ­նա­կան բա­ցու­մը սեղմ շրջա­նա­կով կա­տա­րո­ւե­ցաւ 29 ­Յու­նո­ւար 2015ին: ­Պար­զո­ւե­ցաւ, որ թան­գա­րա­նի ճար­տա­րա­պետն ալ մեր բո­լո­րին ծա­նօթ եր­գա­հան՝ Ար­թուր ­Մէս­ճեանն է: ­Մուտ­քին ան­մի­ջա­պէս տպա­ւո­րիչ կը դառ­նայ տախ­տա­կա­զարդ դու­ռը, փո­րագ­րո­ւած՝ վար­դա­պե­տին խօս­քե­րով:
­Ներ­սը շատ ո­գեշն­չող է ու ար­դիա­կան սար­քե­րով պատ­րաս­տո­ւած: Ա­ռա­ջին ցու­ցաս­րա­հը «­Ժա­մա­նա­կագ­րու­թիւն» կը կո­չո­ւի, ուր կը ներ­կա­յացուին ­Կո­մի­տա­սի կեն­սագ­րա­կան ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րը։
«­Կո­մի­տա­սը եւ իր ժա­մա­նա­կա­կից­նե­րը» կոչուող երկ­րորդ սրա­հին մէջ կը ներ­կա­յա­ցո­ւին ­Կո­մի­տա­սի ան­ցած ու­ղին եւ այն հան­դի­պում­նե­րը, զորս ու­նե­ցած է իր ժա­մա­նա­կա­կից մտա­ւո­րա­կան ան­ձանց հետ:
«­Կո­մի­տա­սի միտ­քը» սրա­հին մէջ կը գտնո­ւին, ա­հա՛, վար­դա­պե­տին ի­րե­րը, նո­թա­տետր­նե­րը, թղթա­հատ դա­նա­կը, սա­փո­րը, կար­պե­տը, վկա­յա­կան­նե­րը, նա­մակ­նե­րը, կի­սա­ւարտ թո­ղած ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը, դաշ­նա­մու­րը, ծի­րա­նա­փո­ղը, ար­ժէ­քա­ւոր նկար­ներ, լսո­ղա­կան (audio) սար­քով օժ­տո­ւած ձայ­նաս­կա­ւա­ռակ­ներ եւ այն ա­մէ­նը, որ հա­յե­րուս հա­մար պա­տիւ ու պար­ծանք կը բե­րէ:
­Չոր­րորդ սրա­հը յատ­կա­ցո­ւած է ­Կո­մի­տա­սի բա­նա­հա­ւաք­չա­կան գոր­ծու­նէու­թեան:
­Հին­գե­րոր­դը՝ «Ե­րաժշ­տա­հան ­Կո­մի­տա­սը» սրահն է, ուր ամ­փո­փո­ւած են վար­դա­պե­տին հե­ղի­նա­կա­յին մե­ղե­դի­նե­րը։
«­Կո­մի­տա­սը եւ հո­գե­ւոր ե­րաժշ­տու­թիւ­նը» սրա­հին մէջ կը ներ­կա­յա­ցո­ւի հայ ե­կե­ղե­ցա­կան ե­րաժշտու­թիւ­նը:
Եօթ­նե­րորդ սրա­հը կը կրէ «­Կո­մի­տա­սի ե­լոյթ­նե­րը» ա­նու­նը, ուր կը ներ­կա­յա­ցո­ւին մեծ եր­գա­հա­նի հա­մերգ­ներն ու դա­սա­խօ­սու­թիւն­նե­րը ­Փա­րի­զի, ­Լօ­զա­նի, ­Թիֆ­լի­սի, ­Պոլ­սոյ մէջ եւ այ­լուր։
­Մեր շրջա­գա­յու­թեան ըն­թաց­քին, զբօ­սա­վա­րը գոց կտրած՝ ա­րագ-ա­րագ կը կրկնէ.- «­Կո­մի­տա­սը ա­րեւմ­տա­հայ ու ա­րե­ւե­լա­հայ մշա­կոյթ­նե­րը կա­պող օ­ղա­կը դար­ձաւ, ո­րով­հե­տեւ բա­նա­հա­ւա­քու­թիւն ա­րեց ե՛ւ ա­րե­ւե­լա­հայ, ե՛ւ ա­րեւմ­տա­հայ հա­տո­ւած­նե­րուն մէջ: Ան բնա­ւո­րու­թեամբ շատ կեն­սու­րախ, կա­տա­կա­սէր, սրա­միտ ու փոք­րիկ­նե­րուն սի­րա­հար էր»:
Այս վեր­ջին խօս­քե­րուն վրայ միտքս կ­՚իյ­նայ դեռ վեր­ջերս կար­դա­ցած ­Տիգ­րան ­Չի­թու­նիի յու­շե­րը ­Կո­մի­տա­սին մա­սին, ո­րուն մէջ կը վկա­յէ, թէ վար­դա­պե­տը խո­ժոռ, լռա­կեաց, խիստ ու վե­րա­պահ ձե­ւե­րու մէջ կծկո­ւած կու­սակ­րօն մը չէր, այլ՝ մա­քուր հո­գիի տէր, թրթռուն, բարձ­րօ­րէն զար­գա­ցած, ան­հու­նօ­րէն հա­մեստ, անձ­նո­ւէր, զո­ւար­թա­խօս եւ անն­ման մարդ:
­Չեմ գի­տեր ին­չո՛ւ բո­լոր յու­շա­պա­տում­նե­րուն մէջ յան­կարծ քէր­թէն­քէ­լէն միտքս կ­՚իյ­նայ: ­Յի­շենք, որ բա­նա­հա­ւաք, բա­նա­սէր, գրող ­Տիգ­րան ­Չի­թու­նին ­Գէոր­գեան ճե­մա­րա­նի մէջ կը հան­դի­պէր ­Կո­մի­տա­սին, ­Վաս­պու­րա­կա­նի ժո­ղովր­դա­կան եր­գե­րը կ­՚եր­գէր, իսկ ­Կո­մի­տասն ալ կը ձայ­նագ­րէր զա­նոնք: Ան իր յու­շե­րուն մէջ տեղ մը լեզուա­կան ման­րա­պա­տում մը կ­՚ը­նէ. կը պատ­մէ, թէ օր մը երբ ­Կո­մի­տա­սի սե­նեա­կէն ներս կը մտնէ, վար­դա­պե­տը մեծ խան­դա­վա­ռու­թեամբ իր մտեր­մու­թիւ­նը հաս­տա­տող խօս­քե­րով ու ժպտուն դէմ­քով կը դի­մա­ւո­րէ զինք.
— ­Բա­րե՜ւ, բա­րե՜ւ ­Չի­թու­նի, կտա՜ւ ու­նի, թուղթ ու­նի, գրիչ ու­նի… դո՞ւ քէր­թէնքէ­լէ՜ ես հաա՜… ափ­սոս որ ոչ-հա­յե­րէն բա­ռով…
— Իսկ ե­թէ հա­յե­րէն բա՞­ռը տամ, վար­դա­պետ։
— ­Դէ, շո՛ւտ շո՛ւտ ը­սէ, ի՞նչ է քէր­թէն­քէ­լէին հա­յե­ցին…
— ­Սող­սո­ղիկ կ­՚ը­սենք մենք, վար­դա­պետ:
— ­Սող­սո­ղի՜կ, ինչ յատ­կան­շա­կան բառ: Այ­սինքն սող-սո­ղա­լով քա­լող, վա­զող ա­նաս­նիկ… չէ՛ աս­կէ յե­տոյ այ­լեւս սող­սո­ղիկ պի­տի ը­սեմ: ­Շատ ու շատ ա­ղո­ւոր, հնչեղ ու մա­քուր, հա­յե­ցի:
Այդ օ­րո­ւը­նէ քէր­թէն­քէ­լէն վար­դա­պե­տին լե­զո­ւին վրայ կը դառ­նայ ­Սող­սո­ղիկ: ­Չի­թու­նի կը պատ­մէ, թէ այդ­քան կը կրկնէր այդ բա­ռը, որ իր ա­շա­կեր­տու­հի­նե­րէն մէ­կը սնդու­սի (աթ­լա­սի) վրայ ա­սեղ­նա­գոր­ծո­ւած սող­սո­ղի­կը խորհր­դան­շող ծած­կոց մը կը նո­ւի­րէ վար­դա­պե­տին՝ դաշ­նա­կին ստեղ­նա­շա­րե­րը ծած­կե­լու:
­Կը մտնենք թան­գա­րա­նի վեր­ջին ցու­ցաս­րա­հը, հոն է ա­հա ­Կո­մի­տա­սի կի­սանդ­րին, ո­րուն ճիշդ վրան ­Պա­րոյր ­Սե­ւա­կի «Անլ­ռե­լի ­Զան­գա­կա­տուն»ին հի­ման վրայ, կա­ռու­ցո­ւած է զան­գա­կա­տուն մը՝ իր ղօ­ղան­ջող զան­գա­կով:
­Ներ­քին գո­հու­նա­կու­թեամբ եւ ակ­նա­ծան­քով դուրս կ­՚ել­լեմ տուն-թան­գա­րա­նէն՝ միտ­քիս մէջ կրկնե­լով ­Պա­րոյր ­Սե­ւա­կին վե­րամ­բարձ տո­ղե­րը.

­Դո՛ւ, վար­դա­պետ
Ա­մե­նայն հա­յոց եր­գի վե­հա­փառն ես,
­Դու մեր եր­գի ­Մես­րոպ ­Մաշ­տոց,
­Դու՝ խա­զե­րի մեր քե­րա­կան,
­Դու՝ հո­գե­ւոր մեր շա­րա­կան
­Դու մեր կա­րօտ ու մեր մոր­մոք,
­Մեր տա­ղի քուրմ,
­Մեր խա­ղի մոգ,
­Մեր մշտա­հունչ ու մշտար­թուն,
Անլ­ռե­լի զան­գա­կա­տուն:

ՅԱՐԱԿԻՑ ՅՕԴՈՒԱԾՆԵՐԱՒԵԼԻ ՇԱՏ ՀԵՂԻՆԱԿԻ