Նորագոյն ապագային՝ հասնելու տեսլականով…

Մկր­տի­չեան Կ.

Եօ­թա­նա­սուն եւ հինգ ա­մեակ «Ա­զատ Օր»ի…
Եր­կար ժա­մա­նա­կաշր­ջան մը չէ, հա­ւա­նա­բար պար­ծե­նալ փոր­ձո­ւե­լու հա­մար կամ ալ թե­րեւս ո­մանց հա­մար, ժա­մա­նա­կի ան­հու­նու­թեան մէջ, ան­հե­թեթ նկա­տո­ւի 75 տա­րի­նե­րու գոր­ծու­նէու­թեան յո­բե­լե­նա­կան յի­շա­տա­կու­մը ա­նոր:
­Սա­կայն փաս­տա­ցի ի­րո­ղու­թիւ­նը մէկ է, որ ան մին­չեւ այ­սօր մեր ազ­գա­յին գո­յա­պայ­քա­րի ճա­կա­տին վրայ յա­մա­ռող յա­ռա­ջըն­թաց մար­տիկ­նե­րէն մէկն ըլ­լա­լէ չէ դադ­րած, եւ որ այս գո­յա­պատ­ճա­ռով ու ա­պա­գա­յին ձգտող իր տե­սիլք­նե­րով ու ե­րազ­նե­րով իսկ, երկ­վայր­կեան­նե­րը կ­’ի­մաս­տա­ւո­րո­ւին յա­ւի­տե­նա­կա­նու­թեան պատ­մու­ճա­նին ներ­քեւ: ­Հե­տե­ւա­բար ժո­ղո­վուր­դի գի­տակ­ցու­թեան մօտ, տա­րի­նե­րը, դա­րե­րը, նոյ­նիսկ վայր­կեան­նե­րը եւ կամ ալ պատ­մու­թեան մղո­նա­քա­րե­րը կ­’ի­մաս­տա­ւո­րո­ւին ու կը հաս­նին կա­յաց­ման, շնոր­հիւ տա­րո­ւած գոր­ծու­նէու­թեան ու նո­ւի­րու­մի ի­րենց տա­րո­ղու­թե­նէն միայն:
­Վեր­ջին հա­րիւ­րէ ա­ւե­լի հայ սփիւռ­քեան կեան­քի տա­րի­նե­րու տե­ւո­ղու­թեան մէջ ու ա­նոր կազ­մա­ւո­րում-կազ­մա­կեր­պում հո­լո­վոյ­թին ընդ­մէ­ջէն՝ յատ­կա­պէս հա­յոց լե­զո­ւի պահ­պան­ման ան­մար մեր մշա­կու­թա­յին ա­կութ­նե­րուն դպրոց­նե­րուն կող­քին ու զու­գա­հե­ռա­բար հա­յու գրա­կան մշա­կու­մի ան­դաս­տա­նին պա­հա­պան զրահ­նե­րէն մին եւս ե­ղաւ մեր մա­մու­լը, ընդ­հան­րա­պէս իր պար­բե­րա­կան­նե­րու ան­թիւ հրա­տա­րա­կու­թիւն­նե­րէն ան­դին ու յատ­կա­պէս մեր ա­ռօ­րեայ կեան­քի հար­թա­կին վրա­յէն հա­յա­շունչ ո­գի սրսկե­լով մեր ժո­ղո­վուր­դին՝ ան­թիւ օ­րա­թեր­թե­րու մի­ջո­ցաւ:
­Հաս­տա­տում մըն է, ո­րուն կա­րի­քը զգա­ցինք այ­սօր, կա­րե­նալ անդ­րա­դառ­նա­լու հա­մար «Ա­զատ Օր»ին՝ յու­նա­հա­յու­թե­նէն մե­ծա­պէս սի­րո­ւած ու յար­գո­ւած օ­րա­թեր­թին, ո­րը շատ ա­րագ մեր գա­ղու­թի ա­մե­նէն ա­մուր կռո­ւան­նե­րէն մէ­կը դառ­նա­լէն ետք, մին­չեւ օրս կը շա­րու­նա­կէ պատ­նէ­շի վրայ մնալ 75 տա­րի­նե­րու գո­յու­թիւն մը բո­լո­րե­լով, յատ­կա­պէս եւ­րո­պա­կան աշ­խար­հագ­րա­յին այս գօ­տիէն ներս՝ ազ­գա­յին, մշա­կու­թա­յին ու գրա­կան գո­յա­պայ­քա­րի եւ յատ­կա­պէս ան­ցեա­լի նո­րա­գոյն սե­րունդ­նե­րէն՝ սկսնակ­նե­րու կամ ալ խոս­տում­նա­լից ե­րի­տա­սարդ­նե­րու հա­մար՝ ինք­նամ­շա­կու­մի բեմ ու ժա­մադ­րա­վայր դառ­նա­լով:
­Հարկ է խոս­տո­վա­նիլ ու ընդգ­ծել, որ շատ բնա­կան մղում մը կը նկա­տենք, ե­րի­տա­սարդ­նե­րու մօտ, ինք­զինք ար­ժե­ւո­րե­լու ու յատ­կա­պէս ինք­նա­հաս­տա­տո­ւե­լու նա­խան­ձախնդ­րու­թիւ­նը:
­Քա­նի «Ա­զատ Օր»ի ընդ­հա­նուր գրա­կան եւ լե­զուա­կան նպաս­տին ակ­նար­կե­ցինք, հոս հար­կը կը զգանք ա­ւելց­նե­լու, որ յատ­կա­պէս նա­խա­պա­տե­րազ­մեան շրջա­նին, ան որ­պէս հրա­տա­րակ­չա­տուն ու իբ­րեւ, ան­ջատ գոր­ծե­րու հրա­տա­րա­կու­թեան մի­ջոց եւս իր դրա­կան նպաս­տը բե­րաւ այս ան­գամ սկսնակ գրող­նե­րու գոր­ծե­րու հրա­տա­րա­կու­թեանց:
Դժ­բախ­տա­բար այս նո­րա­գոյն «փթթում»ը շատ կարճ տե­ւո­ղու­թիւն ու­նե­ցաւ, քա­նի ա­նոր յա­ջոր­դեց երկ­րորդ աշ­խար­հա­մար­տը ու ան­կէ ժայթ­քած հրա­հե­ղու­կի հոս­քին տակ ա­մէն բան խամ­րե­ցան:
«Ա­զատ Օր»ի անդ­րա­նիկ թի­ւը լոյս տե­սաւ՝, 1945-ի ­Փետ­րո­ւար 25-ին ար­տօ­նա­տի­րու­թեամբ՝ ­Յով­հան­նէս ­Չաք­րեա­նին, որ 1948-ին ­Լի­բա­նան փո­խադ­րո­ւե­լուն պատ­ճա­ռով, իր այդ հան­գա­ման­քը փո­խան­ցեց Օն­նիկ ­Զա­քա­րեա­նին:
­Մին­չեւ 1950-ի Ապ­րի­լը, «Ա­զատ Օր»ի խմբագ­րու­թիւ­նը վա­րեց ­Սեդ­րակ ­Գո­հա­րու­նի: Երբ այդ թո­ւա­կա­նին, հի­ւան­դու­թեան պատ­ճա­ռով գոր­ծէն քա­շո­ւե­ցաւ, խմբագ­րու­թիւ­նը ստանձ­նեց բա­նաս­տեղծ՝ ­Վազ­գէն Ե­սա­յեան, այլ վաս­տա­կա­ւոր նուի­րեա­լի մը՝ ա­մէ­նէն մեծ վաս­տա­կին հա­սած աշ­խա­տա­ւո­րի կող­քին՝ Ա­հա­րոն Ս­տե­փա­նեա­նին՝ «Ա­զատ Օր»ի նշա­նա­ւոր գրա­շա­րին:
Գ­րե­թէ նոյն կեն­սագ­րու­թիւ­նը ու­նե­ցող այս եր­կու սուր­բե­րուն քով-քո­վի գա­լու հան­գա­ման­քը պա­տա­հա­կան ե­րե­ւոյթ չէր կրնար ըլ­լալ:
Ա­տի­կա հասկ­նա­լի է ու պա­տա­հած է ա­նոր հա­մար, որ թէ Ս­տե­փա­նեան եւ թէ Ե­սա­յեան ան­ցած են տա­ռա­պա­լից նոյն ճա­նա­պարհ­նե­րէն, ապ­րած են որ­բու­թիւ­նը, չքա­ւո­րու­թիւ­նը, թշո­ւա­ռու­թիւ­նը տա­րագ­րու­թեան դժոխք­նե­րուն մէջ եւ խո­ցո­ւած են ազ­գա­յին եւ մարդ­կա­յին նոյն ցա­ւե­րով, միեւ­նոյն մի­ջա­վայ­րե­րուն մէջ:
­Գի­տենք, թէ ի՜նչ քա­ջու­թիւն-համ­բե­րու­թիւն, ջի­ղե­րու ա­մէ­նօ­րեայ ի՜նչ պրկում ու ցա­ւա­գին ի՜նչ ճիգ կը պա­հան­ջո­ւէր, այս ըմբռ­նում­նե­րով ապ­րող եր­կու ան­ձե­րէն…
Ընդ­հան­րա­պէս մա­մու­լը ու յատ­կա­պէս հայ մա­մու­լը, մեր «ան­հայ­րե­նիք» մնա­ցած սփիւռ­քեան ա­մա­յի ու ան­ծայ­րա­ծիր տա­րածք­նե­րուն վրայ ապ­րող մեր հո­գիին խո­րը ծո­ւա­րած հնոց մըն է եւ որ վառ պա­հե­լու հա­մար, հարկ է որ շա­րու­նակ անհ­րա­ժեշտ փայ­տով մա­տա­կա­րա­րել զայն:
Ի բնէ գոր­ծա­ծո­ւած ա­տաղձ­նե­րը ի­րա­րու չեն նմա­նիր, ա­նոնք ա­մէն մէկն ա­ռան­ձին կը զա­նա­զա­նո­ւին, ի­րենց տա­ծած-տո­ւած ու ա­պա մե­զի փո­խան­ցո­ւած ջեր­մու­թեան աս­տի­ճա­նա­ւո­րում­նե­րէն, ինչ­պէս զայն վառ պա­հե­լու մեր հե­տե­ւողա­կա­նու­թե­նէն ա­պա­հո­վե­լու հա­մար փնտռտո­ւա­ծը՝ հա­յա­շունչ ու ջեր­միկ մթնո­լոր­տի ստեղ­ծում-եր­կա­րաձ­գու­մը ուր կա­րե­լի պի­տի ըլ­լայ շօ­շա­փե­լի ներ­կա­յու­թեան մը ստեղ­ծու­մէն ան­դին ապ­րիլ մեր հա­յու­թիւ­նը, հայ մա­մու­լի բե­ղուն է­ջե­րէն ծա­նօ­թա­նա­լով մեր տո­կու­նու­թեան ու յա­րա­տե­ւե­լու մեր մե­ծա­գոյն կամ­քին ու նկա­րագ­րի մեր այն գի­ծե­րուն, ո­րոնց­մով միայն կա­րե­լի ե­ղած է դի­մա­նալ այ­լա­սե­րու­մէ, վա­տա­սե­րու­մէ, ջար­դե­րու ինք­նա­կամ անձ­նա­տո­ւու­թիւն­նե­րէ, ո­րոնց շար­քը, ա­յո՛ շատ եր­կար է, բայց նաեւ նոյն­քան եր­կար է այն ո­գիին ներ­կա­յու­թիւ­նը, ո­րով կը հա­ղոր­դո­ւինք, ա­մէն ան­գամ երբ ան­ծա­նօթ բա­ռի մը կը հան­դի­պինք ա­նոր է­ջե­րուն վրայ ու զար­մա­նա­լիօ­րէն, ան­ծա­նօթ մղու­մէ մը թե­լադ­րո­ւած զայն էա­պէս ըմբռ­նե­լու հա­մար կը փոր­ձենք քա­նի մը ան­գամ մեղ­միկ ար­տա­սա­նե­լէ ետք, բո­լո­րո­վին տա­րո­ւած, զայն բարձ­րա­ձայն ար­տա­սա­նե­լու կա­րի­քը կը զգանք:
Վս­տա­հա­բար լի­նե­լու­թեան ձայնն է, որ կ’ար­ձա­գան­գէ…
Ա­յո՛, ընդ­հա­նուր մեր ազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րու յո­բե­լե­նա­կան-տա­րե­դարձ­նե­րու գո­յա­տեւ­ման ու ար­դիւ­նա­ւոր­ման խո­րե­րէն ետք ու­ղի կամ ուղ­ղու­թիւն փնտռե­լու անձ­կա­լի հեւ­քը ջանքն է: ­Մեր այս օ­րին-օ­րե­րէն ետք տա­կա­ւին հայ­րե­նիք-սփիւռ­քեան ճգնա­ժա­մէն դուրս գա­լու հա­մար մեր ա­պա­գայ՝ ե­ռա­մեծ սուր­բին, ­Մես­րո­պի «Մտ­քի ճրա­գա­րա­նի» փնտռտուքն է, որ­պէս­զի հպար­տու­թեամբ լե­ցո­ւե­լու, մեր կամ­քը զի­նե­լու, վե­րա­նո­րո­գե­լու հա­յու­թիւ­նը մեր եւ մեզ ա­ւե­լի տո­կուն դարձ­նե­լու՝ դի­մադ­րել կա­րե­նա­լու հա­մար, կրկին մեր ցե­ղա­յին-հո­ղա­յին ա­փե­րը կրծող մա­շեց­նող նո­րօ­րեայ հոր­դա­նե­րուն՝ բան­թուր­քիզ­մի գա­ղա­փա­րա­բա­նու­թեան ծա­ռա­յող­նե­րուն:

***

­Ծա­ւա­լու­մի ո­րե­ւէ փոր­ձէ պի­տի խու­սա­փէինք, սա­կայն «Ա­զատ Օր»ի, մեր մա­մու­լի եօ­թա­նա­սուն­հին­գա­մեայ հո­բե­լե­նա­կա­նի այ­սօ­րո­ւայ հա­մա­պատ­կե­րին սե­ւե­ռող մեր այս ակ­նար­կին մէջ թե­լադ­րա­կան նե­րու­ժու­թեամբ միշտ վե­րա­նո­րոգ մնա­լու հա­մար, քա­նի մը ա­նուն­ներ միայն վկա­յու­թեան պի­տի կո­չենք ան­դարձ մեկ­նած ու մին­չեւ մեր օ­րե­րը ապ­րող դէմ­քե­րու փա­ղան­գէն՝ գրա­կան հրա­պա­րագ­րա­յին-տպագ­րա­յին ծի­րէն ներս ի­րենց «սեւ աշ­խա­տան­քի» տաս­նա­մեակ­նե­րու հա­յադ­րոշմ, ազ­նո­ւա­կան, պիրկ ու ճկուն, ու նա­մա­նա­ւանդ անվ­րէպ ու կեն­սա­լիր ինք­նու­թիւ­նը տա­րա­զած ըլ­լա­լու հա­մար:

«Ա­զատ Օր»ի անձ­նա­կազմ
1945-2020

ԱՐՏՕՆԱՏԷՐԵՐ
­Լա­զեան ­Գաբ­րիէլ, ­Զա­քա­րեան Օն­նիկ, Ե­սա­յեան ­Վազ­գէն, ­Պա­րա­զեան ­Յով­սէփ, Hellenic-Armenian Forum:

ԽՄԲԱԳԻՐՆԵՐ — ՏՆՕՐԷՆՆԵՐ
­Լա­զեան ­Գաբ­րիէլ, ­Գո­հա­րու­նի ­Սեդ­րակ, Ե­սա­յեան ­Վազ­գէն, Ս­տե­փա­նեան Ա­հա­րոն, ­Պա­րա­զեան ­Յով­սէփ, ­Յա­րու­թիւ­նեան-Եա­ղու­պեան Հ­ռիփ­սի­մէ, ­Չի­լին­կի­րեան ­Մայք, Է­քի­զեան ­Քե­րո­բ:

ՕԳՆԱԿԱՆ ԽՄԲԱԳԻՐՆԵՐ
Ա­ճէ­րեան ­Նու­պար, ­Ճա­մու­զեան ­Նա­զիկ, ­Դա­ւի­թեան Գ­րի­գոր, ­Մա­րու­խեան ­Շա­ղիկ:

ՎԱՐՉԱԿԱՆ ՅԱՆՁՆԱԽՈՒՄԲ
­Դա­նիէ­լեան ­Դա­նիէլ, ­Սե­ւա­կեան Ար­շակ, ­Մի­նա­սեան ­Կա­րօ, ­Խա­չա­տու­րեան ­Խե­չօ, Օն­նի­կեան Օն­նիկ, ­Բո­շեան ­Պօ­ղոս, Ա­ւա­գեան ­Գէորգ, Մ­խի­կեան ­Յա­րու­թիւն, ­Քիւր­տօղ­լեան ­Միհ­րան, Մկր­տի­չեան ­Կի­րա­կոս, ­Շեմ­մաս Ս­տե­փան, ­Ման­կո­յեան Ա­րա, ­Գո­լա­նեան ­Գէորգ, ­Շա­հի­նեան Հ­րայր, Էր­ջէ­նեան Գ­րի­գոր, ­Գու­յում­ճեան ­Սեր­գօ, Պզ­տի­կեան ­Վա­հան, Ա­ճէ­րեան ­Նու­պար, ­Կա­րի­նեան ­Խա­չիկ, Եր­կա­նեան ­Ռի­քար­տօ, ­Ղե­ւոն­դեան Ար­լէն, ­Սե­լի­մեան ­Տիգ­րան, Ռաֆ­ֆի ­Գա­զա­րեան, ­Վա­հան Պզ­տի­կեան­:

ՎԱՐՉԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒՆԵՐ
­Լա­զեան ­Նա­թա­լի, ­Մա­նու­կեան Ար­մէն, ­Պա­րա­զեան ­Ռե­փե­կա:

ՏՊԱԳՐՈՂՆԵՐ
­Սե­րա­սիս Խ­րիս­թոս (Փ­լա­քա-Ա­թէնք), ­Մա­նու­կեան Ար­մէն (Փ­լա­քա-Ա­թէնք), ­Մի­նա­սեան Գ­րի­գոր (­Սար­քու­տի­նու-­Ֆիքս), Մկր­տի­չեան ­Գա­րե­գին (­Սար­քու­տի­նու-­Ֆիքս), ­Չո­պա­նեան ­Սիլ­վա (­Սար­քու­տի­նու-­Ֆիքս), ­Պալ­թա­յեան ­Պօ­ղոս (Օ­մո­նիա-Ա­թէնք), ­Համ­բար­ձու­մեան ­Համ­բար­ձում (­Վո­թա­նի­քոս), ­Մի­լո­նաս ­Տի­միթ­րիս (­Փե­րիս­թե­րի):

LINOTYP-Ի ԳՐԱՇԱՐՆԵՐ
­Պա­րա­զեան ­Յով­սէփ, Մ­խի­կեան Ա­ւե­տիս, ­Մի­նա­սեան ­Սեր­գօ, ­Մի­նա­սեան Գ­րի­գոր, ­Քէր­քեան Աբ­րա­համ, Մկր­տի­չեան ­Գա­րե­գին, ­Յով­սէ­փեան քհնյ. ­Վա­րագ:

ՄԱՔԷԹԻՍԹՆԵՐ
­Գա­լայ­ճեան ­Կա­րօ, Աթ­թա­րեան Ա­լիս, ­Սար­գի­սեան ­Կա­րօ, ­Չի­լին­կի­րեան ­Մայք:

ԼՈՒՍԱՆԿԱՐԻՉՆԵՐ
­Սա­վու­լեան ­Վա­րու­ժան, ­Սա­վու­լեան ­Մա­նո­ւէլ, Ա­պա­րեան ­Խա­չիկ, ­Մի­սա­քեան ­Մա­նուկ:

ԳՐԱՇԱՐՆԵՐ
Ս­տե­փա­նեան Ա­հա­րոն, Ս­տե­փա­նեան ­Մա­րօ, ­Մեհ­րա­պեան ­Հա­մօ, ­Տաղ­լեան Ար­տա­ւազդ, ­Սի­մի­թեան ­Կա­րա­պետ, Օն­նի­կեան ­Մա­րօ, Ս­տե­փա­նեան ­Ռե­նա, Օր­մա­նեան ­Շա­հէն, ­Տէօվ­լէ­թեան ­Վար­դու­հի, ­Տէօվ­լէ­թեան Ով­սան­նա, Ա­ւե­տի­քեան Ա­ւե­տու­հի, ­Պա­լեան Ար­մի­նէ, ­Պա­լեան Ար­սի­նէ, ­Սե­ւա­կեան Ա­նա­հիտ, ­Սա­հա­կեան Ա­զա­տու­հի, ­Սո­լա­քեան Եր­ջա­նիկ, ­Սո­լա­քեան Ա­գա­պի:

COMPUGRAPHIC-Ի ԳՐԱՇԱՐՆԵՐ
­Ղե­ւոն­դեան Ե­ղիս, ­Յա­րու­թիւ­նեան Ա­լիս, ­Ճա­մու­զեան ­Նա­զիկ, ­Չո­պա­նեան ­Սիլ­վա, Ե­դի­մեան ­Ռո­զի­թա, ­Թո­րո­սեան Այ­տա, ­Չի­լին­կի­րեան Ա­նի, ­Դա­ւի­թեան Գ­րի­գոր:

COMPUTER-Ի ԳՐԱՇԱՐՆԵՐ
Ա­մի­րա­լեան ­Տա­թեւ, Ե­դի­մեան ­Ռո­զի­թա, ­Չի­լին­կի­րեան Ա­նի, ­Խա­նի­կեան Ա­ղաւ­նի, ­Մա­րու­խեան ­Շա­ղիկ, ­Գա­րա­կէօ­զեան ­Գո­հար, Եա­ղու­պեան Հ­ռիփ­սի­մէ, ­Մի­քա­յէ­լեան-­Մա­ւու­շեան ­Վիկ­տո­րիա, ­Յա­րու­թիւ­նեան Ա­լիս, ­Քո­սա­կեան ­Լին­տա:

ՀԱՇՈՒԱՊԱՀՆԵՐ
­Տիւ­զեան ­Վա­հան, ­Մով­սէ­սեան Ս­տե­փան, Ա­ւա­գեան ­Գէորգ, ­Ղե­ւոն­դեան Ե­ղիս, ­Յա­րու­թիւ­նեան Ա­լիս, ­Դա­ւի­թեան Գ­րի­գոր, ­Չի­լին­կի­րեան Ա­նի, ­Գա­րա­կէօ­զեան ­Գո­հար, Եա­ղու­պեան Հ­ռիփ­սի­մէ, ­Մա­նու­կեան ­Մա­նուկ, ­Մով­սէ­սեան ­Յա­րու­թիւն, Էլ­մա­սեան ­Վա­րու­ժան, ­Մի­քա­յէ­լեան-­Մա­ւու­շեան ­Վիկ­տո­րիա, ­Տա­մա­թեան ­Ժագ, ­Պա­պօղ­լեան ­Շո­ղիկ, ­Մի­քա­յէ­լեան ­Սո­ֆիա:

ԹՂԹԱԿԻՑՆԵՐ
Ա­լեք­սանտ­րու­պո­լիս.- ­Մա­մի­կո­նեան Ա­շոտ, ­Գա­վա­ֆեան ­Նա­տիա, ­Մա­րու­քեան ­Համ­բօ, ­Սար­գի­սեան ­Լու­սի:
­Գո­մո­թի­նի.- ­Պօ­ղոս քհնյ. ­Պալ­թա­յեան, ­Կիւ­միւ­շեան ­Տիգ­րա­նու­հի, ­Գաս­պա­րեան ­Տիգ­րա­նու­հի, ­Նա­զիկ ­Պալ­թա­յեան, ­Յով­հան­նէս վրդ. ­Սաղ­տը­ճեան:
Ք­սան­թի.- ­Պա­լատ­լեան ­Զա­պէլ:
­Գա­վա­լա.- Ա­շը­րեան ­Ման­նիկ:
­Թե­սա­ղո­նի­կէ.- ­Քիւփ­ճեան ­Վա­րազ­դատ, Ա­ւե­տի­սեան ­Թագ­ւոր, Ճլ­կու­նի ­Լե­ւոն, Ա­բէ­լեան Ար­մե­նու­հի, ­Կո­մի­տաս վրդ. Օ­հա­նեան, ­Մու­շեղ վրդ. ­Մար­տի­րո­սեան, ­Գա­սա­պեան ­Յա­կոբ, ­Գա­սա­պեան ­Կիւ­լա, ­Գոս­տի­կեան Հ­ռիփ­սի­մէ, ­Գոս­տի­կեան ­Մարգ­րիտ, ­Նա­տեան ­Ժի­րայր, ­Խո­րէն Ծ.վրդ. ­Տող­րա­մա­ճեան, ­Գաս­պա­րեան ­Կա­րա­պետ, ­Գաս­պա­րեան ­Սե­պուհ, ­Մա­կար աբղ. Աշ­գա­րեան, ­Քիւս­պէ­քեան վրդ.­Գե­ղարդ, ­Մա­րու­քեան ­Սե­սիլ, ­Վի­րա­պեան ­Գոռ, ­Գա­սա­պեան ­Յո­վիկ, ­Հա­լա­ճեան ­Պետ­րոս, ­Գա­նա­պե­դեան Աստ­ղիկ, ­Գա­նա­պե­տեան Ա­րաք­սիա, Ս­տե­փա­նոս վրդ. ­Փա­շա­յեան:
­Սեր­րէս.- ­Յա­րու­թիւ­նեան ­Գո­հար, ­Թա­մա­զեան Ա­նա­հիտ:
­Ֆիքս.- ­Գու­յում­ճեան ­Կար­պիս, Օն­նի­կեան Ար­մէն, ­Տէ­տէ­յեան Գ­րի­գոր, ­Մի­նա­սեան ­Սեր­գօ, ­Գա­րա­պա­ճա­քեան ­Կիւ­լա, ­Տէ­րա­նեան ­Յաս­միկ, ­Պա­րա­զեան ­Լո­ռի, ­Մի­նա­սեան ­Վի­գէն, ­Մով­սէ­սեան-­Սափ­րի­չեան Ար­շա­լոյս, Ե­դի­մեան ­Սեր­գօ:
­Գո­քի­նիա.- ­Մի­նա­սեան ­Կա­րօ, Ար­շա­կու­նի ­Տիգ­րան, Էլ­մա­սեան ­Շա­քէ, ­Ման­կո­յեան Ա­րա, Ս­պար­թա­լեան ­Սո­նա, Ա­մի­րա­լեան քհնյ. ­Վա­րանդ, ­Յով­սէ­փեան քհնյ. ­Վա­րագ, ­Մի­նա­սեան ­Հայ­կա­նուշ, Սլտ­րեան ­Մա­նու­շակ, Է­քի­զեան ­Քե­րով­բէ, ­Չաք­մաք­ճեան ­Հայ­կան, Ա­լիա­նա­քեան-­Տան­կու­րեան ­Գո­հար, ­Թա­գե­սեան ­Մար­լէն, ­Տէօք­մէ­ճեան Ա­նի, Ս­պար­թա­լեան ­Յա­րու­թիւն:
Ա­թէնք.- ­Յով­սէ­փեան քհնյ. ­Վա­րագ, ­Չա­լեան ­Նո­ւարդ, ­Խա­չե­րեան քհնյ. ­Պա­րետ:
­Գա­րէա.- ­Կիւ­զէ­լեան ­Ժի­րայր, ­Կա­րա­պե­տեան Ա­լիս, ­Կիւ­զէ­լեան ­Փայ­լիկ, ­Ղա­զէ­րեան ­Շա­քէ, Ա­ճէ­րեան ­Նու­պար, Ա­ճէ­րեան ­Շա­քէ:

ԱՇԽԱՏԱԿԻՑՆԵՐ
ՅՈՒՆԱՍՏԱՆ.- Ա­ճէ­րեան ­Նու­պար, Ա­մի­րա­լեան քհնյ. ­Վա­րանդ, Ա­շը­րեան ­Ման­նիկ, Ա­մու­րեան Անտ­րէ, Ար­շա­կու­նի ­Տիգ­րան, ­Բար­սե­ղեան Շ­նոր­հիկ, ­Գա­լայ­ճեան Վ­րէժ, ­Գա­յեան ­Լե­ւոն, ­Գա­սա­պեան ­Յա­կոբ, ­Գու­յում­ճեան ­Գար­պիս, ­Դա­ւի­թեան Գ­րի­գոր, ­Զա­քա­րեան Օն­նիկ, Էլ­մա­սեան ­Շա­քէ, Է­քի­զեան ­Քե­րո­բ, ­Թեր­զեան Վ­ռամ, ­Թէօ­լէ­լեան ­Մի­նաս, ­Թոփ­ճեան ­Ռու­բէն, ­Կա­րա­պե­տեան Ա­լիս, ­Կա­րա­պե­տեան ­Գաս­պար, ­Կէմ­ճեան ­Սո­ղո­մոն, ­Կիւ­զէ­լեան ­Ժի­րայր, ­Կիւ­զէ­լեան ­Փայ­լիկ, ­Ղա­զա­րեան Գ­րի­գոր, ­Ղա­զէ­րեան ­Պայ­ծառ, ­Ճա­մու­զեան ­Նա­զիկ, ­Ճէ­լա­լեան ­Յա­կոբ, ­Մե­հեան ­Կա­րօ, ­Մէք­թուպ­ճեան ­Յա­րու­թիւն, ­Ման­կո­յեան Ա­րա, ­Մա­նու­կեան Մկր­տիչ, ­Մա­րու­խեան ­Շա­ղիկ, ­Մի­նա­սեան ­Սեր­գօ, Մ­խի­կեան Ա­ւե­տիս, Մ­խի­կեան ­Յա­րու­թիւն, Մկր­տի­չեան ­Կի­րա­կոս, ­Յով­սէ­փեան քհնյ. ­Վա­րագ, ­Շա­ռո­յեան ­Լե­ւոն, ­Չա­լեան ­Նո­ւարդ, ­Պէ­շիկ­տաշ­լեան Ն­շան, ­Պա­պօղ­լեան ­Յո­վիկ, Պզ­տի­կեան ­Վա­հան, ­Պէր­պէ­րեան Է­վա, ­Պէօ­րէք­ճեան ­Նո­ւարդ, ­Պէ­լեան Ա­բօ, ­Պաս­մա­ճեան Ն­շան, ­Սա­հա­կեան ­Յա­կոբ, ­Սա­րա­ճեան Ա­նա­հիտ, ­Սար­գի­սեան ­Պատ­րիկ, Ս­պար­թա­լեան ­Սո­նա, Ս­վա­ճեան Օն­նիկ, Ս­տե­փա­նեան Ա­հա­րոն, ­Սօս-­Վա­նի, ­Տէ­միր­ճեան եպս. ­Վար­դան, ­Տէ­տէ­յեան Գ­րի­գոր, ­Տող­րա­մա­ճեան Ծ.վրդ. ­Խո­րէն, ­Փաթ­թու­քեան ­Վա­հէ, ­Փա­փա­զեան Ա­րամ, ­Փո­լա­տեան ­Կա­րօ, ­Քէ­հէ­յեան վրդ. Ն­շան, ­Քիւր­տօղ­լեան ­Միհ­րան, ­Քիւրք­ճեան ­Մա­րօ, ­Քիւրք­ճեան ­Յա­րու­թիւն, ­Քիւր­տօղ­լեան ­Զար­մի­նէ, ­Գու­յում­ճեան-­Քիւր­տօղ­լեան ­Նո­րա, ­Կո­մի­տաս եպս. Օ­հա­նեան, Օ­հա­նեան ­Սեդ­րակ, Օն­նի­կեան ­Լու­սի, Օն­նի­կեան ­Մա­րօ, Օն­նի­կեան Օն­նիկ, ­Ֆա­րա­ճեան Ա­լիս, ­Ֆա­րա­ճեան ­Շա­հան, ­Սա­հա­կեան ­Վի­գէն, ­Պէր­պէ­րեան ­Նա­զա­րէթ, ­Գե­ղամ Արք. ­Խա­չե­րեան, ­Վե­րա­պա­տո­ւե­լի ­Չո­լա­քեան ­Վի­գէն, ­Շէ­ֆի­քեան քհնյ. ­Ռա­փա­յէլ, ­Գեր. ­Յով­սէփ ­Պէ­զա­զեան, ­Պա­րա­զեան ­Լո­ռի, ­Մալ­քի­տիս ­Ֆա­նիս, ­Մար­կո­սեան ­Մա­րիա, ­Տա­մա­տեան ­Ժագ:
ԱՐՏԱՍԱՀՄԱՆ.- Ա­հա­րո­նեան ­Լե­ւոն (­Տա­նը­մարք), Ա­ճէ­մեան Հ­րանդ (Ֆ­րան­սա), ­Դա­ւի­թեան Ար­թօ (­Կիպ­րոս), Ե­սա­յեան ­Նու­պար (­Հո­լան­տա), ­Ծո­վի­կեան ­Սու­րէն (Ի­տա­լիա), ­Մես­րոպ ­Պո­ղիկ (­Պուլ­կա­րիա), ­Մես­րոպ ­Ֆի­լիփ (­Պուլ­կա­րիա), ­Յով­հան­նի­սեան Է­տիկ (­Գեր­մա­նիա), ­Յա­կո­բեան ­Ռա­ֆա­յէլ (­Գեր­մա­նիա), ­Յով­հան­նէ­սեան ­Լե­ւոն (Ե­րու­սա­ղէմ), ­Հե­քի­մեան ­Կա­րօ (Ե­րու­սա­ղէմ), ­Սուր­դու­քեան Ա­բօ (Ե­րու­սա­ղէմ), ­Շա­րապ­խա­նեան ­Մար­գար (­Գա­նա­տա), ­Պա­լեան ­Յա­կոբ (Ֆ­րան­սա), ­Պետ­րո­սեան ­Հա­մօ (­Գեր­մա­նիա), ­Հայր ­Ռա­ֆա­յէլ Պզ­տի­կեան (­Վե­նե­տիկ), Պզ­տի­կեան հայր ­Վա­հան (­Վե­նե­տիկ), ­Զէ­քիեան ­Լե­ւոն (­Վե­նե­տիկ), ­Տիգ­րա­նեան ­Տիգ­րան (Անգ­լիա), ­Տօ­նի­կեան ­Տի­րան (­Պուլ­կա­րիա), ­Մահ­սու­թեան ­Լո­րիս (­Կիպ­րոս), ­Տէ­միր­ճեան ­Պե­տօ (­Լի­բա­նան), ­Վար­տի­քեան ­Տիգ­րան (­Լե­հաս­տան), ­Յա­րու­թիւ­նեան ­Գո­հար (­Սեր­պիա), Էք­մա­նեան ­Յա­րութ (­Սու­րիա), ­Կար­պիս-Ար­մէն (­Գա­նա­տա), ­Մահ­սէ­րէ­ճեան ­Սար­գիս (ԱՄՆ), ­Պե­տի­կեան ­Գէորգ (­Գա­նա­տա), Ար­մե­նեան ­Կա­րօ (ԱՄՆ):

ՑՐՈՒԻՉՆԵՐ
­Պօ­ղո­սեան Ա­սա­տուր, ­Գաբ­րիէ­լեան ­Գաբ­րիէլ, ­Ճիզ­մէ­ճեան ­Նա­զար, ­Ճէ­րէ­ճեան Ա­սա­տուր, ­Ճա­մու­զեան ­Կա­րօ, ­Գա­րէա­ցի Օն­նիկ, Օ­հա­նեան ­Յա­կոբ, ­Պա­լեան ­Սեր­գօ, ­Մի­նա­սեան ­Սեր­գօ, ­Մի­նա­սեան Գ­րի­գոր, ­Մա­նու­կեան ­Ռո­զիկ, ­Քէր­քեան Աբ­րա­համ, Ա­լահ­վեր­տեան Ար­սէն, Ա­լահ­վեր­տեան ­Վար­դան, ­Հիլ­տա (­Պարս­կաս­տան), ­Կիլ­տա (­Պարս­կաս­տան), ­Մու­րա­տեան Ա­րամ, Գ­րի­գո­րեան ­Յա­րու­թիւն, ­Հայ­րա­պե­տեան ­Հայ­րա­պետ, ­Գիւմ­րիօղ­լու Ար­մէն, ­Յա­կո­բեան Ար­մէն, ­Խո­ճո­յեան Մկր­տիչ, Ար­տաշ ­Գար­լօ, Խ­չէ­յեան ­Մա­նուկ, ­Ճե­նա­պեան ­Գար­լօ, ­Լա­զա­րեան ­Սա­մո­ւէլ, ­Քա­պու­րիս Եան­նիս, Եոր­տա­քէ Ֆ­լո­րին: