Լեզուն հաղորդակցութեան միջոց
ՄԻՀՐԱՆ ՔԻՒՐՏՕՂԼԵԱՆ
Ամէն բանէ առաջ ու վերջ, լեզուն հաղորդակցութեան միջոց է, ապա նաեւ լեզուամտածողութեան եւ ազգային ինքնութեան մշակումի գլխաւոր կռուան: Խնդիրն այն է, որ այդ տուեալ լեզուով ի՞նչ երազներու, ինչպիսի՞ յուշերու, ո՞ր արժէքներու եւ նպատակներու կամ տագնապներու հետ կը հաղորդակցիս…:
Բազմաթիւ օրինակներ կան, որ տարբեր ժողովուրդներ միեւնոյն լեզուն խօսելով հանդերձ, նոյն ազգին չեն պատկանիր: Եւ հակառակը՝ տարբեր լեզու խօսելով հանդերձ, նոյն ազգին կը պատկանին: Զուիցերիական ազգը կը բաղկանայ գերմանախօս, ֆրանսախօս եւ իտալախօս ժողովուրդներէ, որոնք տարբեր լեզու կը գործածեն, բայց բոլորն ալ նոյն հոգերը ունին, նոյն խնդիրները, իրենց գործածած տարբեր լեզուներով կը հաղորդակցին նոյն նպատակներու հետ եւ կ’ապրին միեւնոյն տագնապները: Իսկ արաբախօս, անգլիախօս, ֆրանսախօս կամ այլ տարբեր ժողովուրդներ, նոյն լեզուն գործածելով հանդերձ, տարբեր ազգերու կը պատկանին, որովհետեւ անոնք նոյն լեզուով տարբեր նպատակներու, տարբեր տեսլականներու հետ կը հաղորդակցին-կը յարաբերին եւ տարբեր հոգերով կ’ապրին: Այս բոլորը ըսելէ ետք, կը գիտակցիմ, որ բացի նոյն նպատակներէ, երազներէ, տեսլականներէ ու տագնապներէ, այդ ժողովուրդներու ոտքին տակ կայ հայրենի հողը եւ համախումբ կեանքը, որոնց բարերար ներգործութենէ զրկուած ենք մենք եւ մեր մատղաշ սերունդը: Զրկուած է ողջ սփիւռքահայութիւնը:
Փոքրամասնութիւն մը բացառելով, հաստատելի է, որ մեր նորահաս սերունդը (եւ ոչ միայն նորահաս) առօրեայ յարաբերութեանց մէջ իր բնակած երկրին լեզուն կը գործածէ: Հայերէն չի գիտեր կամ մեծապէս կը դժուարանայ եւ չի կրնար իր մտածումը հայերէնով արտայայտել:
Իսկ գոյութիւն ունեցող մեր վարժարանները չափազանց անբաւարար են: Ան-բա-ւա-րար:
Քանի մը տարի առաջ, հետաքրքրութեանս արդիւնքը եղած էր այն, որ օրինակ՝ ամբողջ Ամերիկայի մեր վարժարաններու աշակերտաց հանրագումարը շուրջ 10.000 (տաս հազար) էր, մինչ միայն Կլենտէյլ քաղաքի օտար դպրոց յաճախող հայ աշակերտներու թիւը կ’ենթադրուէր նոյնպէս՝ 10.000: Ֆրանսայի մէջ, շուրջ 1.500-ի դիմաց, կ’ենթադրուի, թէ 60.000 դպրոցական տարիքի հայ տղաք կան: Նոյնիսկ հայատրոփ Լիբանանի մէջ, հայկական եւ օտար դպրոց յաճախողներու թիւերը իրար կը հաւասարեցնեն՝ 5.000-5.000 (երկրի տնտեսական տագնապէն առաջ, նաեւ ներկայի ենթադրեալ թիւերն են): Հարցական է տակաւին, որ հայկական վարժարանի աշակերտներու առօրեայ, կենցաղային ու ընթացիկ լեզուն հայերէնն է, թէ ոչ…:
Արդ, կրնա՞նք շրջել այս կացութիւնը: Դպրոցական ցանցեր ստեղծել ամէնուր: Ըստ ինծի՝ չենք կրնար: Կարգ մը տեղեր նոր դպրոցներ կը բացուին թէեւ, բայց այլ տեղեր կը փակուին…:
Այս իրականութեան դիմաց ի՞նչ կրնանք ընել, որ օտարախօս մեր տղաքը իրենց գործածած լեզուով հաղորդակցին-յարաբերին ազգային մեր տագնապներուն, նպատակներուն, յուշերուն եւ Հայաստան հայրենիքի իրականութեան հետ: Ահա բուն խնդիրը եւ այս «նշմար»ներու գրութեան նպատակը:
Աթէնք, 9-12-23
(Շարունակելի)
