Նշմար (3)

 «Լեզուն ազգն իսկ է, եւ՝ ինք­նութիւն»

ՄԻՀՐԱՆ ՔԻՒՐՏՕՂԼԵԱՆ

Այս վեր­նա­գի­րը իբ­րեւ ան­բե­կա­նե­լի ճշմար­տու­թիւն հա­ւա­տա­ցող­նե­րը եւ զայն ինք­նու­թիւն մշա­կե­լու հա­մար իբ­րեւ վճռա­կան ու­ղե­ցոյց դա­ւա­նող­նե­րը կը մոռ­նան, որ մօտ ան­ցեա­լին, ցե­ղաս­պա­նու­թեան հե­տե­ւան­քով ­Սու­րիա-­Լի­բա­նան եւ այ­լուր ցի­րու­ցան ­Կի­լի­կիոյ թրքա­խօս, հա­յե­րէն չգիտ­ցող, թրքա­կան երգ-շար­քի­նե­րուն սի­րա­հար հայ մար­դիկն էին, որ գաղ­թա­կա­նի ա­ռօ­րեայ հա­ցէն բա­ժին հա­նե­ցին, որ­պէս­զի սե­րուն­դին հա­յակր­թու­թեան հա­մար ի­րենց բնա­կած վայ­րե­րը դպրոց-ե­կե­ղե­ցի­նե­րու ցան­ցով օժ­տեն, հա­մայնք կազ­մա­կեր­պեն՝ յա­րա­կից գոր­ծօն­նե­րով: ­Կը մոռ­նան նաեւ, որ հայ­կա­կան սփիւռ­քի մէջ հա­րիւ­րա­ւոր հա­զար­նե­րով, թե­րեւս մի­լիո­նը գե­րա­զան­ցող թի­ւե­րով պա­տա­նի-ե­րի­տա­սարդ­ներ հա­յե­րէն չեն գի­տեր, չեն խօ­սիր, ա­նոնց շրթնե­րուն չի ծաղ­կիր մեր մայ­րե­նին: ­Քա­նի այդ­պէս է, գի՞ծ քա­շել ու­րեմն ա­նոնց վրայ եւ զա­նոնք «հա­լա՞լ» ը­նել օ­տա­րու­թեան: ­Չի՞ բա­ւեր մեր կորսն­ցու­ցած քա­նա­կը: «­Լե­զուն ազգն իսկ է» դա­ւա­նող­նե­րուն հա­մար ար­դեօք կը նշա­նա­կէ, թէ հայ ըլ­լա­լու չա­փա­նի­շը հա­յե­րէն խօ­սի՞լն է միայն: ­Պոլ­սոյ «Ա­կօս» թեր­թի խմբա­գիր­նե­րէն Իւս­թիւ­կեան հրա­պա­րա­կա­յին զրոյ­ցի մը ըն­թաց­քին վկա­յեց, թէ ­Համ­շէ­նի մէջ բար­բա­ռա­յին հա­յե­րէ­նով խօ­սող շրջա­նակ­ներ կան, բայց ա­նոնց բո­լորն ալ ի­րենք զի­րենք համ­շէն­ցի կը դա­ւա­նին…:
­Մատ­նո­ւած ենք դժխեմ կա­ցու­թեան մը, ո­րու պայ­ման­նե­րու մէջ մեր նո­րա­հաս սե­րուն­դին մեծ մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը հա­յե­րէն չի խօ­սիր, հա­յե­րէն չի գի­տեր, պի­տի յանդգ­նիմ ը­սե­լու նաեւ, որ հա­յե­րէն գիտ­ցող փոքր փոք­րա­մաս­նու­թիւնն ալ հա­յե­րէ­նը իբ­րեւ ա­մէ­նօ­րեայ խօ­սակ­ցա­կան լե­զու չի գոր­ծա­ծեր, բայց… ՏԱԿԱՒԻՆ ԳԻՏԱԿԻՑ Են ԱՆՈՆՔ ԻՐԵՆՑ ԵՐԿԱԿԵՆՑԱՂ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔԻՆ, այ­սինքն՝ գի­տեն, թէ ի­րենք հայ են ու ֆրան­սա­ցի, հայ ու ա­մե­րի­կա­ցի, հայ եւ յու­նաս­տան­ցի, եւ այլն:
Ա­մէն դրա­կան ե­րե­ւոյթ իր մէջ կը կրէ ժխտա­կա­նին սաղ­մը եւ հա­կա­դար­ձա­բար՝ ժխտա­կանն ալ կ­՚ու­նե­նայ իր դրա­կան բա­ժի­նը: ­Մեր ներ­կայ սե­րուն­դին «եր­կա­կեն­ցաղ»ու­թեան ժխտա­կան ե­րե­սին դրա­կան բա­ժի­նը այն է, որ այդ եր­կու հան­գա­մանք­նե­րը զի­րար կը հարստաց­նեն, զի­րար կ’ամ­բող­ջաց­նեն, պայ­մա­նաւ, որ ժա­մա­նա­կին դէմ մրցու­մի ել­լենք եւ ա­նոնց մէջ «հայ»ը ամ­րապն­դենք:
­Ժա­մա­նա­կը սրըն­թաց մե­զի դէմ կը գոր­ծէ: Ե­թէ յա­մե­նանք ու մի­ջոց­նե­րու մա­սին չմտա­ծենք, սե­րուն­դը պի­տի կորսնց­նէ «ԵՐԿԱԿԵՆՑԱՂԻ» այժ­մու գի­տակ­ցու­թիւնն ալ եւ կոր­սո­ւո­ղը ա­ռա­ջին մա­սը պի­տի ըլ­լայ, այ­սինքն՝«հայ»ը, եւ այն ա­տեն ի զուր ծունկ պի­տի ծե­ծենք, ի­մաստ պի­տի չու­նե­նայ լալն ալ, ող­բեր­գու ըլ­լալն ալ: Գ­րի­գոր ­Զօհ­րապ «կոտ­րե­լէն ետք» վեր­նագ­րով պատ­մո­ւած­քին մէջ կ­՚ը­սէ, թէ յախ­ճա­պա­կիէ սրո­ւա­կին կոտ­րե­լէն ետք ի­մաստ չու­նե­ցաւ գիտ­նա­լը, թէ կոտ­րա­ծը թան­գար­ժէք էր՝ ­Լո­ւի 14-րդ ­թա­գա­ւո­րին գոր­ծա­ծած սրո­ւա­կը ե­ղած էր…: «­Կոտ­րե­լէն ետք»ի վի­ճա­կը բազ­միցս ապ­րե­լէ ետք, դա­սը սոր­ված պի­տի ըլ­լա­յինք շա­տոնց: ­Նո­րա­գո՞յ­նը… չգիտ­ցող չկայ:
Այս ը­սո­ւած­նե­րէն ետք, անձս ալ իր կար­գին հա­մո­զու­մով կ­՚ընդգ­ծէ, որ մայ­րե­նի լե­զուն կեն­սա­կան է, կեան­քի չափ կա­րե­ւոր է, նպա­տակ է եւ գլխա­ւոր կռո­ւա­նը՝ ազ­գա­յին լե­զուամ­տա­ծո­ղու­թիւն մշա­կե­լու եւ ինք­նու­թիւն կռա­նե­լու հա­մար: Աս­կէ ան­դին սա­կայն, կա՛յ ի­րա­կա­նու­թիւն մը, մե՜ծ մար­տահ­րա­ւէր մը, զոր պէտք է դի­մագ­րա­ւենք:

Ա­թէնք, 7-12-23
(Շա­րու­նա­կե­լի)