«­Կա­րե­ւոր է սփիւռ­քի ներ­կա­յու­թիւ­նը եւ նե­րոյ­ժը
օգ­տա­գոր­ծել՝ ի սպաս Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման ուղ­ղո­ւած ջան­քե­րուն»

 

Հ.Յ.Դ. ­Յու­նաս­տա­նի ­Հայ ­Դա­տի ­Յանձ­նա­խում­բի նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ՝ հրա­պա­րա­կա­յին ե­լոյթ­նե­րու եւ քա­ղա­քա­կան հան­դի­պում­նե­րու հա­մար, հիւ­րա­բար Ա­թէնք այ­ցե­լած Ար­ցա­խի ­Հա­րա­պե­տու­թեան մշա­կոյ­թի, ե­րի­տա­սար­դու­թեան եւ զբօ­սաշր­ջու­թեան նա­խա­րար տոքթ. ­Լեռ­նիկ ­Յով­հան­նի­սեան այ­ցե­լեց նաեւ «Ա­զատ Օր»ի խմբագ­րա­տուն, ուր հե­տե­ւեալ հար­ցազ­րոյ­ցը ու­նե­ցաւ մեր թեր­թի խմբագ­րու­թեան հետ։

Վեր­ջին շրջա­նին բա­նակ­ցա­յին գոր­ծի ըն­թաց­քին մէջ աշ­խու­ժու­թիւն մը կը տես­նենք Ար­ցա­խի հար­ցով: Ո­րո՞նք են այս աշ­խու­ժու­թեան պատ­ճառ­նե­րը:

Աշ­խու­ժու­թիւ­նը սկսաւ այն ժա­մա­նակ, երբ ­Մարտ 9ին Ե.Ա.Հ.Կ. ­Մինս­քի Խմբա­կը յայ­տա­րա­րու­թիւն մը տա­րա­ծեց եւ այդ յայ­տա­րա­րու­թեան վեր­ջին պար­բե­րու­թիւ­նը հա­յան­պաստ չէր: ­Մին­չեւ հի­մա հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րու յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րը զուսպ էին, բայց այս ան­գամ ո­րո­շա­կի յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ ե­ղան, ո­րոնք այն­քան ալ չեն նպաս­տեր ու այն­քան ալ չեն յա­րիր ­Մինս­կի Խմբա­կի միջ­նոր­դա­կան ա­ռա­քե­լու­թեան, ո­րով­հե­տեւ մէկ կող­մին կը պար­տադ­րեն զի­ջում­ներ, իսկ միւս կող­մին՝ ոչ մէկ բան: Այս­պէս հար­ցը չի լու­ծո­ւիր:
Այ­սօր թիւ մէկ խնդի­րը Ար­ցա­խը վե­րա­դարձ­նելն է բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն որ­պէս լիար­ժէք կողմ, հարց մը` զոր թէ՛ Ար­ցա­խի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը, թէ՛ Ար­ցա­խի քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րը միշտ ի­րենց յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն եւ հար­ցազ­րոյց­նե­րու ըն­թաց­քին կը պա­հան­ջեն: Ա­ռանց Ար­ցա­խեան կող­մի ներգ­րաւ­ման՝ որ­պէս բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու լիար­ժէք կողմ, հար­ցը դա­տա­պար­տո­ւած է չլու­ծո­ւե­լու:
Այ­սօր ալ նման մտայ­նու­թիւն մը կայ ­Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն մօտ: Հ.Հ. վար­չա­պետ ­Նի­կոլ ­Փա­շի­նեա­նի յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րը այդ մա­սին կը վկա­յեն: Ատր­պէյ­ճան ին­քը կը յայ­տա­րա­րէ, որ չի կրնար բա­նակ­ցիլ Ար­ցա­խի հետ: Ա­տի­կա ա­պա­կա­ռու­ցո­ղա­կան մօ­տե­ցում է, ո­րով­հե­տեւ ա­ռանց Ար­ցա­խի որ­պէս լիար­ժէք կողմ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն, ո­րե­ւէ միջ­նոր­դա­կան քայլ կը ձա­խո­ղի: Այդ բո­լո­րը կը հասկ­նան նաեւ Ե.Ա.Հ.Կ. ­Մինս­քի Խմ­բա­կի հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րը՝ Ա­մե­րի­կա­յի ­Միա­ցեալ ­Նա­հանգ­նե­րը, Ֆ­րան­սան եւ ­Ռու­սաս­տա­նը: 1994էն սկսեալ, այդ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րէն ձեռք բե­րո­ւած հա­մա­ձայ­նու­թիւն­նե­րը պահ­պա­նո­ւե­ցան, ո­րով­հե­տեւ ե­ղած են ե­ռա­կողմ: Ինչ­պէս՝ 1994ին զի­նա­դա­դա­րի կնքու­մը: Ե.Ա.Հ.Կ. ­Մինս­քի Խմ­բա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րու փաս­տա­թուղ­թե­րուն մէջ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու այդ ե­ռա­կողմ ձե­ւա­չա­փը կար եւ 1994, 95, 96 թո­ւա­կան­նե­րուն ա­տի­կա կը կի­րար­կո­ւէր: ­Հի­մա՝ թէ ին­չո՞ւ Ար­ցա­խը բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րէն դուրս մնաց, չենք ման­րա­մաս­ներ: Ան­շուշտ որ Ե.Ա.Հ.Կ. ­Մինս­քի Խմ­բա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը կ­՚այ­ցե­լեն Ս­տե­փա­նա­կերտ եւ Ար­ցա­խի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն կար­ծի­քը կ­՚ի­մա­նան, բայց ա­տի­կա բա­ւա­րար չէ, որ­պէս­զի բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու լիար­ժէք ձե­ւա­չա­փը վե­րա­կանգ­նո­ւի:

­Վեր­ջին զար­գա­ցում­նե­րու վե­րի­վայ­րում­նե­րը ո­րե­ւէ ձե­ւով ազ­դե­ցու­թիւն կ­՚ու­նե­նա՞ն ժո­ղո­վուր­դի հո­գե­բա­նու­թեան վրայ:

Ո­րո­շա­կիօ­րէն կա­րող են ազ­դել: Ի վեր­ջոյ այդ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն ա­մէն Ար­ցա­խի քա­ղա­քա­ցի կը վե­րա­բե­րի ան­հանգս­տու­թեամբ, ո­րով­հե­տեւ մեր երկ­րի ճա­կա­տա­գիրն է, մեր երկ­րի հարցն է, բայց ո­րով­հե­տեւ այդ­պի­սի յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ մենք շատ տե­սած ենք, պէտք է այն­պէս ը­նել, որ­պէս­զի շատ ճիշդ դի­ւա­նա­գի­տա­կան ճա­նա­պար­հով յա­ռա­ջա­նանք եւ այն սկզբունք­նե­րը, որ ան­յա­րիր են մե­զի, եւ այդ ­Մատ­րի­տեան սկզբունք­նե­րը, ո­րոնք մշա­կո­ւած են ա­ռանց Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դին եւ զայն ներ­կա­յաց­նող իշ­խա­նու­թիւն­նե­րու մաս­նակ­ցու­թեան, չեն կրնար գոր­ծել: ­Մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թիւ­նը պէտք է հասկ­նայ, որ յա­ջո­ղու­թեան հաս­նե­լու հա­մար պէտք է Ար­ցա­խը եւ Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դի կող­մէ ընտ­րո­ւած իշ­խա­նու­թիւ­նը ան­պայ­ման մաս­նակ­ցին բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն որ­պէս լիար­ժէք կողմ: 1990ա­կան թուա­կան­նե­րուն Ատր­պէյ­ճան կը բա­նակ­ցէր, եւ նոյ­նիսկ կան փաս­տա­թուղ­թեր՝ դեռ եւս ­Հայ­տար Ա­լիե­ւի օ­րե­րէն, որ Ատր­պէյ­ճա­նի կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը Ար­ցա­խի իշ­խա­նու­թեան հետ կը բա­նակ­ցէր զա­նա­զան հար­ցե­րու շուրջ — կա­պո­ւած՝ ռազ­մա­գե­րի­նե­րու, կա­պո­ւած՝ զի­նա­դա­դա­րի պահ­պան­ման հետ: Այս փոր­ձը կայ եւ դար­ձեալ պէտք է դրո­ւի բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու ձե­ւա­չա­փին մէջ: Այդ պա­րա­գա­յին բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը կրնան հաս­նիլ ար­դիւն­քի մը: Իսկ այս­պէս՝ հե­ռա­կայ կար­գով, ո­րե­ւէ ձե­ւով՝ ա­ռանց Ար­ցա­խի մաս­նակ­ցու­թեան, չի կրնար լու­ծո­ւիլ Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դին ճա­կա­տա­գի­րը:

Ի՞նչ կը պա­րու­նա­կէ Ե.Ա.Հ.Կ. ­Մինս­քի Խմ­բա­կին ա­ռա­ջար­կը:

Հ.Հ. վար­չա­պե­տը, Ատր­պէյ­ճա­նի նա­խա­գա­հը, ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րը հան­դի­պած են ի­րա­րու հետ: Ե.Ա.Հ.Կ. ­Մինս­քի Խմ­բա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը այ­ցե­լած են եւ ­Պա­քու եւ Ե­րե­ւան, եւ Ե.Ա.Հ.Կ. գոր­ծող նա­խա­գա­հը Ե­րե­ւա­նի մէջ հան­դի­պե­ցաւ Ար­ցա­խի ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար ­Մա­սիս ­Մա­յի­լեա­նի հետ: ­Մատ­րի­տեան սկզբունք­նե­րը պէտք է օր ա­ռաջ կազ­մա­քա­կո­ւին եւ մղո­ւին պատ­մու­թեան գիր­կը: ­Նոր ձե­ւա­չափ պէտք է: ­Հի­նով կա­րող չես շա­րու­նա­կել, ո­րով­հե­տեւ հի­նը չ­’ար­տա­ցո­լար այն ի­րո­ղու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք այ­սօր ի­րա­կա­նու­թեան մէջ կան: Այ­սինքն՝ վե­րա­ցա­կա­նու­թեամբ կա­րող չես կար­գա­ւո­րում տալ այն­պի­սի հիմ­նախն­դի­րի, ինչ­պի­սին է Ար­ցա­խեան հիմ­նախն­դի­րը: ­Տե­սանք, որ ­Մատ­րի­տեան սկզբունք­նե­րը, ո­րոնք դրո­ւած էին սե­ղա­նին, ո­րե­ւէ ար­դիւնք պի­տի չտան: ­Գործ­նա­կան չեն եւ ա­նոնց­մէ որ­քան շուտ հրա­ժա­րինք եւ ընդ­հան­րա­պէս մղենք պատ­մու­թեան գիր­կը եւ ա­նոր այ­լեւս չանդ­րա­դառ­նանք, այն­քան ա­ւե­լի լաւ:

2016ի Ատր­պէյ­ճա­նի ձա­խող յար­ձա­կու­մէն ի՞նչ դա­սեր քա­ղե­ցինք:

2016ի Ապ­րի­լը ցոյց տո­ւաւ, որ Ատր­պէյ­ճա­նը կրնայ սկսիլ պա­տե­րազմ՝ ա­ռանց հա­շո­ւի առ­նե­լու ո­րե­ւէ մի­ջազ­գա­յին ի­րա­ւուն­քի սկզբունք: ­Դա­սը այն է, որ պէտք չէ հա­ւա­տալ Ատր­պէյ­ճա­նին եւ պէտք է միշտ պատ­րաստ ըլ­լալ, ո­րով­հե­տեւ կրնայ ո­րե­ւէ պա­հու Ատր­պէյ­ճա­նը սկսիլ յար­ձա­կու­մի: ­Մինս­քի Խմ­բա­կը որ­քան ալ ու­զէ, որ ա­մէն ինչ ըլ­լայ խա­ղաղ պայ­ման­նե­րով, մեր թշնա­մին չ­’ու­զեր ա­տի­կա: Ո­րով­հե­տեւ մեր թշնա­միին հիմ­նա­կան խնդի­րը մեզ ոչն­չաց­նելն է: ­Շա­րու­նակ ա՛յդ կը յայ­տա­րա­րեն.- Ոչ միայն Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թիւ­նը, այլ նաեւ ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թիւ­նը: Ատր­պէյ­ճա­նը՝ խախ­տե­լով բո­լոր մի­ջազ­գա­յին պար­տա­ւո­րո­ւա­ծու­թիւն­նե­րը, ան­վե­րահս­կե­լիօ­րէն կը զի­նո­ւի: Իր զէն­քի գնման աշ­խար­հագ­րու­թիւ­նը տար­բեր է, գի­տէք՝ ­Ռու­սաս­տան, ­Պե­լա­ռու­սիա, ­Փա­քիս­տան, Իս­րա­յէլ, ­Թուր­քիա ե­ւայլն, այ­սինքն՝ ին­քը զէնք կ­՚ա­պա­հո­վէ, ի վեր­ջոյ պի­տի չդնէ թան­գա­րա­նին մէջ: ­Զէն­քը կը գնէ յստակ նպա­տա­կով, որ­պէս­զի սկսի ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու Ար­ցա­խի ճա­կա­տին վրայ: ­Փա՜ռք Աս­տու­ծոյ, մեր պաշտ­պա­նու­թեան բա­նա­կը մար­տու­նակ է եւ կը կա­րո­ղա­նայ հա­տու­ցել իր առ­ջեւ դրո­ւած խնդիր­նե­րը: 2016ին, նոր սե­րուն­դը ցոյց տո­ւաւ, որ ին­քը կա­րող է իր հայ­րե­նի­քը պաշտ­պա­նել եւ սա մեզ կ­՚ու­րա­խաց­նէ:

Ի՞նչ է սփիւռ­քի դե­րա­կա­տա­րու­թիւ­նը Ար­ցա­խի հար­ցին մէջ: Ինչ­պի­սի՞ քայ­լե­րով կրնայ օգ­տա­կար հան­դի­սա­նալ:

Ինչ­պէս այս օ­րե­րուն հան­րա­յին ձեռ­նարկ­նե­րու մէջ նշե­ցի, կա­րե­ւոր է սփիւռ­քի ներ­կա­յու­թիւ­նը եւ նե­րոյ­ժը օգ­տա­գոր­ծել ի սպաս Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման ուղ­ղո­ւած ջան­քե­րուն: Բ­նա­կա­նա­բար, շատ հեշտ գործ չէ, բայց մենք պէտք չէ կանգ առ­նենք այն դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րուն առ­ջեւ, որ այ­սօր կան, այլ պէտք է քայլ առ քայլ յա­ռա­ջա­նալ: Այդ պատ­ճա­ռով խիստ կա­րե­ւոր է, որ մեր հա­սա­րա­կու­թիւ­նը դառ­նայ հա­մաշ­խար­հա­յին հա­սա­րա­կու­թեան մաս, եւ Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դը ի­րա­կա­նաց­նէ իր բո­լոր ի­րա­ւունք­նե­րը եւ դառ­նայ մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան մէկ մաս­նի­կը: Ս­փիւռ­քի դե­րա­կա­տա­րու­թիւ­նը կա­րե­ւոր է: ­Մենք ու­նինք մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րը, ո­րոնք սփռո­ւած են աշ­խար­հի տա­րած­քին եւ լուռ դե­րա­կա­տա­րու­թիւն ու­նին ո­րո­շա­կիօ­րէն, եւ պէտք է այդ բո­լո­րը օգ­տա­գոր­ծո­ւին եւ քայլ առ քայլ եր­թալ դէ­պի Ար­ցա­խի մի­ջազ­գա­յին ճա­նա­չում: Ինչ­պէս՝ ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը: Այդ ալ հեշտ չէր, նոյ­նիսկ այդ բա­րե­կա­մա­կան եր­կիր­նե­րուն, ինչ­պէս ­Յու­նաս­տա­նը եւ մեր ա­ւագ ըն­կեր­նե­րը ին­ծի պատ­մե­ցին, թէ ինչ­պի­սի՛ դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րու ա­ռաջ կը կանգ­նէին: ­Յու­նաս­տա­նը եւ ­Թուր­քիան ո­րո­շա­կի յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ ու­նէին եւ կրնար ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման այդ յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը ազ­դել եր­կու եր­կիր­նե­րու յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն վրայ: ­Բայց յաղ­թա­հա­րո­ւե­ցան դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րը եւ տե­սէք, թէ 1965 թո­ւա­կա­նին ըն­դա­մէ­նը միայն մէկ եր­կիր ճանչ­ցած էր ­Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը, միայն Ու­րու­կո­ւա­յը, բայց հի­մա որ­քան եր­կիր­ներ ճանչ­ցած են ­Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը: Այս­պէս ալ կ­՚ըլ­լայ Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թեան ճա­նաչ­ման հար­ցով: ­Պէտք է քայլ առ քայլ եր­թալ եւ պէտք է քա­ղա­քա­պե­տու­թիւն­նե­րու մա­կար­դա­կով գոր­ծակ­ցու­թիւն ու­նե­նալ, ինչ­պէս որ ու­նինք ար­դէն: 23 գոր­ծակ­ցու­թեան պայ­մա­նա­գիր կայ՝ Ֆ­րան­սա­յի, Պ­րա­զի­լիա­յի եւ ­Լի­բա­նա­նի քա­ղա­քա­պե­տա­րան­նե­րուն հետ: Այդ­պէս քայլ առ քայլ պէտք է յա­ռա­ջա­նալ Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նա­չու­մը ա­պա­հո­վե­լու ճամ­բուն վրայ, ո­րով­հե­տեւ Ար­ցա­խի մի­ջազ­գա­յին ճա­նա­չու­մը քայլ է՝ հե­տա­գա­յին միա­ւո­րուե­լու հա­մար ­Մայր ­Հա­յաս­տա­նի հետ:

­Վեր­ջին տա­րի­նե­րուն հա­յե­րու թէ օ­տար­նե­րու Ար­ցախ այ­ցե­լող­նե­րու թի­ւը ա­ւել­ցած է: Ի՞նչ ծրա­գիր­ներ կան զբօ­սաշր­ջու­թեան մար­զէն ներս:

2017 թո­ւա­կա­նին Ար­ցախ այ­ցե­լած է 23.000 զբօ­սաշր­ջիկ, այս տա­րի այդ թի­ւը հա­սաւ 28.000ի: ­Նաեւ կ­՚ընդ­լայ­նո­ւի զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րու աշ­խար­հագ­րա­կան շրջա­նա­կը: Ա­ռա­ջին տե­ղը կը գրա­ւեն Ա­մե­րի­կա­յի ­Միա­ցեալ ­Նա­հանգ­նե­րը, ­Ռու­սա­տան, Ֆ­րան­սա, ­Գեր­մա­նիա, բայց ար­դէն Ար­ցախ կ­՚այ­ցե­լեն այլ եր­կիր­նե­րէ ալ, օ­րի­նակ՝ ­Թայ­լան­տէն, ­Չի­լիէն, այն եր­կիր­նե­րէն, ուր հայ­կա­կան հա­մայնք չկայ, կամ՝ շատ քիչ թիւ կայ, ո­րով ազ­դե­ցու­թիւն չեն կրնար ու­նե­նալ: ­Սա ան­շուշտ ու­րա­խա­լի է, բայց մեծ աշ­խա­տանք կայ կա­տա­րե­լու եւ կը կա­տա­րո­ւին տար­բեր աշ­խա­տանք­ներ, տար­բեր զբօ­սաշր­ջա­յին ուղ­ղու­թիւն­ներ կը գծագ­րո­ւին: ­Նաեւ՝ բա­ցի մշա­կու­թա­յին թու­րիզ­մէն, կ­՚աշ­խա­տինք թու­րիզ­մի այլ ուղ­ղու­թիւն­ներ զար­գաց­նե­լու, ինչ­պի­սին են՝ գի­նիի-թու­րիզ­մը, ակ­րօ (երկ­րա­գոր­ծա­կան)-թու­րիզ­մը: Ա­մէն տա­րի ­Սեպ­տեմ­բեր 14ին կը կազ­մա­կեր­պենք գի­նիի փա­ռա­տօն, ուր կը մաս­նակ­ցին, բա­ցի Ար­ցա­խի մէջ գի­նի ար­տադ­րող­նե­րէն, նաեւ ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թե­նէն ար­տադ­րող­ներ: Այդ փա­ռա­տօ­նը իր ու­րոյն տե­ղը կը գրա­ւէ մեր թու­րիզ­մի քա­ղա­քա­կա­նու­թեան մէջ եւ, որ­պէս ա­նոր շա­րու­նա­կու­թիւն, մշա­կած ենք գի­նիի թու­րիզ­մի մշակ­ման գա­ղա­փա­րը, ո­րով­հե­տեւ այդ հնա­րա­ւո­րութւին­նե­րը այ­սօր Ար­ցա­խը ու­նի: ­Նաեւ՝ ա­մէն տա­րի կ­՚ա­ւել­նայ հիւ­րա­նոց­նե­րու թի­ւը: Ան­շուշտ հիմ­նա­կա­նօ­րէն կեդ­րո­նա­ցած են Ս­տե­փա­նա­կեր­տի եւ ­Շու­շիի մէջ, բայց որ­պէս­զի հա­մա­չա­փու­թիւ­նը պահ­պա­նո­ւի, պէտք է ընդգր­կել Ար­ցա­խի միւս շրջան­նե­րը եւս: ­Մենք ան­ցեալ տա­րի դա­սըն­թաց­ներ կազ­մա­կեր­պե­ցինք գիւ­ղա­կան ան­դամ­նե­րու զբօ­սաշր­ջա­յին զար­գաց­ման ծրագ­րե­րով, մաս­նա­գէտ­ներ հրա­ւի­րե­ցինք, ո­րոնք առ­նո­ւազն կը մնան ­Շա­հու­մեա­նի եւ ­Մար­տա­կեր­տի շրջան­նե­րուն մէջ: ­Կան ո­րոշ դժո­ւա­րու­թիւն­ներ այդ հար­ցով, բայց կը կար­ծեմ, որ կը յաղ­թա­հա­րո­ւին, կա­պո­ւած՝ մեր ժո­ղո­վուր­դի բնա­ւո­րու­թեան հետ, ե­ւայլն:

Ի՞ն­չով խո­րա­պէս կը տպա­ւո­րո­ւի օ­տար զբօ­սաշր­ջի­կը:

Ու­նինք զա­նա­զան ճար­տա­րա­պե­տա­կան յու­շար­ձան­ներ, ո­րոնք հիա­ցում կը պատ­ճա­ռեն զբօ­սաշր­ջի­կին, Ար­ցա­խը կը նա­խընտ­րեն իր բնու­թեամբ, որ լեռ­նա­յին է: Օ­րի­նակ՝ ի­տա­լա­ցի­նե­րը կ­՚ու­զեն ալ­պի­նիզ­մը (Ալ­պեան լեռ­նագ­նա­ցու­թիւն) զար­գաց­նել, մագլց­ման զբօ­սաշր­ջու­թիւ­նը, մար­դիկ կան, ո­րոնք կ­՚ու­զեն քա­լել եւ կը կազ­մա­կեր­պենք զա­նա­զան ա­րա­հե­տա­յին ուղ­ղու­թիւն­նե­րու ո­րո­շա­կի բա­րե­կար­գում­ներ: Կ­՚ու­զեն բնու­թիւ­նը տես­նել, Ար­ցա­խին մօ­տէն ծա­նօ­թա­նալ, այդ պատ­ճա­ռով կը նա­խընտ­րեն ոտ­քով կամ հե­ծե­լա­նի­ւով շրջա­գա­յիլ Ար­ցա­խի մէջ: ­Նաեւ՝ մե­զի ա­ռա­ջար­կո­ւե­ցաւ կրօ­նա­կան թու­րիզմ յա­ռա­ջաց­նել, ո­րով­հե­տեւ Ար­ցա­խի մէջ շատ են պաշ­տա­մուն­քա­յին վայ­րե­րը, յատ­կա­պէս նաեւ կա­պո­ւած քրիս­տո­նէու­թեան տա­րած­ման հետ:
­Նաեւ՝ մեծ աշ­խա­տանք կայ կա­տա­րե­լու հիւ­րա­նո­ցա­յին տնտե­սու­թիւ­նը զար­գաց­նե­լու հա­մար, ո­րով­հե­տեւ ե­թէ չու­նե­նաս նոր­մալ (բնա­կա­նոն) հիւ­րա­տուն­ներ, ա­պա՝ զբօ­սաշր­ջու­թիւ­նը չի կրնար զար­գա­նալ: Ի հար­կէ բա­ցի պե­տա­կան մի­ջոց­նե­րէն, հո­վա­նա­ւոր­չա­կան դրա­մաշ­նորհ­ներ կ­՚աշ­խա­տին, կայ մաս­նա­ւոր գոր­ծա­կա­լու­թիւն, որ բա­ւա­կա­նին այդ ուղ­ղու­թեամբ աշ­խա­տանք կը կա­տա­րէ, Եւ­րո­պա­յէն ստա­ցուած դրա­մաշ­նոր­հի մի­ջոց­նե­րով:

Ի՞նչ են ե­րի­տա­սար­դու­թեան հե­տաքրք­րու­թիւն­նե­րը հայ­կա­կան մշա­կոյ­թի հետ կա­պո­ւած:

Մեր մշա­կու­թա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան հիմ­նա­կան ուղ­ղու­թիւն­նե­րը՝ պատ­մամ­շա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թեան պահ­պա­նու­մը, վե­րա­կանգ­նու­մը եւ հան­րահռ­չա­կումն են: Ու­նինք տա­ղան­դա­ւոր լաւ ե­րի­տա­սարդ ե­րա­ժիշտ­ներ, ո­րոնք կ­՚աշ­խա­տին մեր տար­բեր թա­տե­րա­հա­մեր­գա­յին կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րուն մէջ եւ ընդ­հան­րա­պէս մշա­կոյ­թի ո­լոր­տը աս­տի­ճա­նա­բար կ­՛ե­րի­տա­սար­դա­կա­նա­նայ, ինչ որ շատ ու­րա­խա­լի է. այ­սօր բա­ւա­կան ար­ցախ­ցի ու­սա­նող­ներ կը յա­ճա­խեն Ե­րե­ւա­նի պե­տա­կան ե­րաժշ­տա­նոց, թատ­րո­նի եւ շար­ժան­կա­րի գե­ղա­րո­ւես­տի ա­կա­դե­միա, ին­չը նոյն­պէս ու­րա­խա­լի է. վեր­ջերս մեր եր­կու պա­տա­նի­ներ, ո­րոնք Ս­տե­փա­նա­կեր­տի ե­րաժշ­տա­նո­ցի դպրո­ցի սա­ներն են, ­Մոս­կո­ւա­յի մէջ կա­յա­ցած մի­ջազ­գա­յին փա­ռա­տօ­նին գրա­ւե­ցին երկ­րորդ մրցա­նա­կա­յին տե­ղը, նաեւ տա­րո­ւան ըն­թաց­քին տար­բեր հրա­ւէր­ներ կը ստա­նանք տար­բեր եր­կիր­նե­րէ, ուր տե­ղի կ­՚ու­նե­նան մրցոյթ-փա­ռա­տօն­ներ. բնա­կա­նա­բար՝ Ատր­պէյ­ճան կը փոր­ձէ խան­գա­րել, որ­պէս­զի չմաս­նակ­ցինք, բայց այդ դժուա­րու­թիւն­նե­րը մենք մեծ մա­սամբ կը կա­րո­ղա­նանք յաղ­թա­հա­րել եւ մեր պա­տա­նի­նե­րը եւ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը կը կա­րո­ղա­նան ի­րենց մաս­նակ­ցու­թիւ­նը բե­րել տար­բեր տե­սա­կի փա­ռա­տօն­նե­րու: ­Նաեւ՝ տռա­մա­թի­քա­կան թատ­րոնն ալ կա­րո­ղա­ցած է աշ­խու­ժա­նալ. ու­նինք շէն­քին հետ կա­պո­ւած խնդիր, եւ կը կար­ծեմ, որ պէտք է սկսի մեր պե­տա­կան թատ­րո­նի շէն­քի վե­րա­կա­ռուց­ման նո­ւի­րո­ւած տար­բեր մի­ջո­ցա­ռում­նե­րու շարք. կը յու­սամ, որ սփիւռքն ալ կրնայ մաս­նակ­ցու­թիւն ու­նե­նալ. այ­սօր ճիշդ է, թէ մեր թատ­րո­նը կ­՚աշ­խա­տի այլ շէն­քի մէջ եւ 2018 թո­ւա­կա­նի գոր­ծու­նէու­թիւ­նը բա­ւա­կան յոյ­սեր կը ներշն­չէ, թատ­րո­նը հա­մալ­րո­ւած է եւ ու­նինք պատ­կա­ռե­լի մար­դիկ, ո­րոնք եր­կար տա­րի­ներ կ­՚աշ­խա­տին եւ ու­նինք ե­րի­տա­սարդ սե­րունդ, գե­ղա­րո­ւես­տա­կան ղե­կա­վա­րը նոյն­պէս ե­րի­տա­սարդ է եւ կան տա­ղան­դա­ւոր ե­րի­տա­սարդ դե­րա­սան­ներ, որ մեծ ա­պա­գայ կը խոս­տա­նան: