Յունաստան պէտք է ճանչնայ Արցախը՝ իբրեւ հատուցում իր դեսպանին դէպի Շուշի կատարած քարոզչական պտոյտին

­­Յա­րութ ­­Սա­սու­նեան

9էն 10 ­Յու­լիս, 2021ին Ատր­պէյ­ճա­նի բռնա­պե­տա­կան կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը քա­րոզ­չա­կան գայ­թակ­ղիչ պտոյտ մը կազ­մա­կեր­պեց դէ­պի բռնագ­րա­ւո­ւած ­Շու­շի եւ ­Հատ­րութ՝ օ­տա­րերկ­րա­ցի դես­պան­նե­րուն «հպար­տօ­րէն» ցոյց տա­լու իր բար­բա­րո­սա­կան յար­ձա­կու­մը Ար­ցա­խի քա­ղա­քա­ցիա­կան բնակ­չու­թեան վրայ եւ շրջա­նի հայ­կա­կան ա­մէ­նէն սուրբ տա­ճար­նե­րէն մէ­կուն իր ձեռ­քով մաս­նա­կի ա­ւե­րու­մը։
­Ներ­կա­յաց­նե­լէ ա­ռաջ ցու­ցա­կը՝ նշեալ այ­ցե­լու­թեան մաս­նակ­ցած դես­պան­նե­րու եր­կիր­նե­րուն, ո­րոնք այս­պի­սով բա­ցա­յայ­տե­ցին ի­րենց թշնա­ման­քը ­Հա­յաս­տա­նի նկատ­մամբ, կա­րե­ւոր է նշել, որ Ֆ­րան­սա­յի, ­Ռու­սիոյ եւ ­Միա­ցեալ ­Նա­հանգ­նե­րու դես­պան­նե­րը,  ո­րոնք մաս կը կազ­մեն ար­ցա­խեան հա­կա­մար­տու­թեան լուծ­ման ­Մինս­քի միջ­նորդ­նե­րու խում­բին, մեր­ժե­ցին մաս­նակ­ցիլ այս խեղ­կա­տա­կու­թեան, բան մը, որ մե­ծա­պէս զայ­րա­ցուց Ատր­պէյ­ճա­նի կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը։ Այս­պի­սով, ­Մինս­քի խում­բը ցոյց տո­ւաւ, որ շա­հագրգռո­ւած չէ Ատր­պէյ­ճա­նի կող­մէ Ար­ցա­խի ո­րոշ տա­րածք­նե­րու բռնագ­րաւ­ման հան­դի­սա­ւոր ցու­ցադր­մամբ։ ­Հա­կա­ռակ Ատր­պէյ­ճա­նի նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիե­ւի կա­տա­րած բազ­մա­թիւ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն՝ ­Մինս­քի խում­բը Ար­ցա­խի կար­գա­վի­ճա­կի հար­ցը տա­կա­ւին լու­ծո­ւած չի նկա­տեր: Ն­շեալ ե­րեք մեծ եր­կիր­նե­րու բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը այս քա­րոզ­չա­կան պտոյ­տէն ապ­տակ է՝ նե­տո­ւած Ատր­պէյ­ճա­նի կա­ռա­վա­րու­թեան դէմ­քին:
Ա­հա՛ այն 46 եր­կիր­նե­րը, ո­րոնք ա­նա­մօ­թա­բար մաս­նակ­ցե­ցան դէ­պի ­Շու­շի քա­ղաք այս գայ­թակ­ղիչ այ­ցե­լու­թեան. Աֆ­ղա­նիս­տան, Ալ­ճե­րիա, Աւստ­րիա, ­Պե­լա­ռուս, ­Պել­ճի­քա, Պ­րա­զիլ, ­Պուլ­կա­րիա, ­Չի­լի, ­Չի­նաս­տան, ­Քո­լում­պիա, ­Խոր­վա­թիա, Էս­թո­նիա, Վ­րաս­տան, ­Յու­նաս­տան, ­Հուն­գա­րիա, Ի­րան, Ի­րաք, Իս­րա­յէլ, Ի­տա­լիա, ­Ճա­փոն, ­Յոր­դա­նան, ­Ղա­զախս­տան, ­Լաթ­վիա, ­Լի­պիա, ­Լիթ­վա­նիա, ­Մա­լէյ­ժիա, ­Մեք­սի­քա, ­Մա­րոք, ­Հո­լան­տա, ­Փա­քիս­տան, ­Պա­ղես­տին, ­Լե­հաս­տան, ­Քա­թար, ­Ռու­մա­նիա, ­Սէու­տա­կան Ա­րա­բիա, ­Սեր­պիա, Ս­լո­վա­քիա, ­Հա­րա­ւա­յին ­Քո­րէա, ­Սու­տան, ­Շո­ւէտ, ­Զո­ւի­ցե­րիա, ­Տաճ­կաս­տան, ­Թուր­քիա, Ա­րա­բա­կան ­Միա­ցեալ Է­մի­րու­թիւն­ներ, Ուք­րա­նիա եւ ­Վե­նե­զո­ւել­լա: Ատր­պէյ­ճա­նի մէջ գո­յու­թիւն ու­նին 63 այլ եր­կիր­նե­րու օ­տա­րերկ­րա­ցի դես­պա­նա­տու­ներ. այս կը նշա­նա­կէ, որ 17 դես­պան­ներ մեր­ժած են մաս­նակ­ցիլ քա­րոզ­չա­կան այ­ցե­լու­թեան, նե­րա­ռեալ Ար­ժան­թին, ­Քու­պա, Ե­գիպ­տոս, ­Գեր­մա­նիա, ­Մեծն Բ­րի­տա­նիա եւ Հնդ­կաս­տան՝ ի լրումն Ֆ­րան­սա­յի, ­Ռու­սիոյ եւ ­Միա­ցեալ ­Նա­հանգ­նե­րու:
Այն եր­կիր­նե­րը, ո­րոնք մաս­նակ­ցած են ատրպէյ­ճա­նա­կան պտոյ­տին, պէտք է խստա­գոյնս քննա­դա­տո­ւին եւ դա­տա­պար­տո­ւին հա­մայն հա­յու­թեան կող­մէ: Ա­ւե­լի՛ն. այդ եր­կիր­նե­րուն մէջ ապ­րող հայ­կա­կան հա­մայնք­նե­րը պէտք է խստօ­րէն ար­տա­յայ­տեն ի­րենց ան­հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը: Ե­րե­ւա­նի մէջ պէտք է ցոյ­ցեր կազ­մա­կեր­պո­ւին այդ եր­կիր­նե­րու դես­պա­նա­տու­նե­րուն առ­ջեւ եւ բո­ղո­քի նա­մակ­ներ յղո­ւին ա­նոնց հա­մա­պա­տաս­խան կա­ռա­վա­րու­թիւն­նե­րուն:
Ան­շուշտ, այս պտոյ­տին ա­մէ­նէն ա­մօ­թա­լի մաս­նա­կի­ցը ­Յու­նաս­տա­նի դես­պանն է. եր­կիր մը, որ են­թադ­րա­բար պէտք է ըլ­լայ ­Հա­յաս­տա­նի բա­րե­կա­մը: ­Բա­ցի ­Հա­յաս­տա­նին դա­ւա­ճա­նե­լէ, ­Յու­նաս­տան խախ­տեց նաեւ իր շա­հերն ու սկզբունք­նե­րը՝ մաս­նակ­ցե­լով այս գայ­թակ­ղիչ պտոյ­տին: ­Յու­նաս­տա­նի դես­պա­նը կար­ծես մոռ­ցած ըլ­լայ, որ ան­ցեալ տա­րի ար­ցա­խեան պա­տե­րազ­մի ա­մէ­նէն տաք շրջա­նին ­Յու­նաս­տա­նի ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րը այ­ցե­լեց Ե­րե­ւան՝ ցոյց տա­լու հա­մար իր երկ­րին զօ­րակ­ցու­թիւ­նը՝ ­Հա­յաս­տա­նի: Ինք նաեւ մոռ­ցած պէտք է ըլ­լայ վի­րա­ւո­րա­կան եւ ոչ դի­ւա­նա­գի­տա­կան այն խօս­քե­րը, զորս նա­խա­գահ Ա­լիեւ օգ­տա­գոր­ծեց ի­րեն դէմ՝ երբ ­Պա­քո­ւի մէջ իր հա­ւա­տար­մագ­րե­րը կը յանձ­նէր ա­նոր:
Ես ու­րախ եմ, որ յու­նա­կան լրա­տո­ւա­կան մի­ջոց­նե­րը եւ ­Յու­նաս­տա­նի հայ­կա­կան հա­մայն­քը կոշտ ար­ձա­գան­գե­ցին երկ­րի դես­պա­նին ­Շու­շի կա­տա­րած չա­փա­զանց ա­ղէ­տա­լի այ­ցին եւ ­Յու­նաս­տա­նի ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րին կոչ ը­րին ներ­կա­յա­նա­լու խորհր­դա­րան`բա­ցատ­րու­թիւն տա­լու հա­մար: ­Պա­քո­ւի մէջ ­Յու­նաս­տա­նի դես­պա­նը ար­դեօք ստա­ցա՞ծ է իր կա­ռա­վա­րու­թեան հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը ­Շու­շի կա­տա­րած իր այ­ցե­լու­թե­նէն ա­ռաջ, յայտ­նի չէ։ Ե­թէ ստա­ցած է, ու­րեմն ա­ւե­լի մեծ գայ­թակ­ղու­թիւն մըն է, որ կը հա­սուն­նայ։ Այ­սո­ւա­մե­նայ­նիւ, ե­թէ ­Յու­նաս­տա­նի դես­պա­նը մին­չեւ ­Շու­շի իր այ­ցը չէ՛ ստա­ցած իր երկ­րին հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը այդ մա­սին, բան մը, որ քիչ հա­ւա­նա­կան է, ու­րեմն, պէտք է որ շու­տով ան ա­զատ ար­ձա­կո­ւի իր պաշ­տօ­նէն…
­Յու­նաս­տա­նին իր ե­րախ­տա­գի­տու­թիւ­նը յայտ­նե­լու փո­խա­րէն, Ատր­պէյ­ճան  ա­նար­գա­կան վե­րա­բե­րում ցու­ցա­բե­րեց ա­նոր նո­ւաս­տա­ցու­ցիչ  գոր­ծո­ղու­թեան՝ խորհր­դա­րա­նա­կան իր ա­ռա­ջին պա­տո­ւի­րա­կու­թիւ­նը ու­ղար­կե­լով ­Թուր­քիոյ կող­մէ գրա­ւո­ւած, այս­պէս կո­չո­ւած՝ ­Հիւ­սի­սա­յին ­Կիպ­րո­սի ­Հան­րա­պե­տու­թիւն, որ ճանչ­ցո­ւած է միայն ­Թուր­քիոյ կող­մէ: ­Տե­ղե­կու­թիւն­ներ կան, որ Ատր­պէյ­ճան շու­տով կրնայ ճանչ­նալ ­Հիւ­սի­սա­յին ­Կիպ­րո­սի պե­տա­կա­նու­թիւ­նը: Ե­թէ այս­պի­սի բան պա­տա­հի, ա­պա ­Յու­նաս­տան պէտք է որ Ե­րե­ւա­նի իր դես­պա­նը ան­մի­ջա­պէս Ար­ցա­խի մայ­րա­քա­ղաք Ս­տե­փա­նա­կերտ ղրկէ եւ յայ­տա­րա­րէ Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թեան ճա­նա­չու­մը: Ա՛յս կ­’ըլ­լայ միակ մի­ջո­ցը, ո­րով ­Յու­նաս­տան կրնայ հա­տու­ցել իր դես­պա­նին ան­խո­հեմ քայ­լը եւ պատ­շաճ պա­տաս­խա­նը տալ՝ Ատր­պէյ­ճա­նի կող­մէ ­Հիւ­սի­սա­յին ­Կիպ­րո­սի ճա­նաչ­ման:
­Յու­նաս­տա­նի ­Հայ ­դա­տի յանձ­նա­խում­բի բո­ղո­քին ա­ռըն­թեր, ­Պել­ճի­քա­յի եւ ­Հո­լան­տա­յի ­Հայ ­դա­տի յանձ­նա­խում­բե­րը եւս նմա­նա­տիպ  բո­ղոք­ներ ներ­կա­յա­ցու­ցած են ի­րենց կա­ռա­վա­րու­թիւն­նե­րուն: ­Բո­ղոք­ներ պէտք է ներ­կա­յա­ցո­ւին նաեւ մաս­նա­կից միւս եր­կիր­նե­րու, մաս­նա­ւո­րա­պէս Աւստ­րիոյ, Պ­րա­զի­լի, ­Պուլ­կա­րիոյ, Էս­թո­նիոյ, Վ­րաս­տա­նի, Ի­րա­նի, Ի­րա­քի, Իս­րա­յէ­լի, Ի­տա­լիոյ, ­Յոր­դա­նա­նի, ­Լաթ­վիոյ, ­Լիթ­վա­նիոյ, ­Մեք­սի­քա­յի, ­Լե­հաս­տա­նի, ­Քա­թա­րի, ­Ռու­մա­նիոյ, ­Սեր­պիոյ, ­Շո­ւէ­տի, ­Զո­ւի­ցե­րիոյ, Ա­րա­բա­կան ­Միա­ցեալ Է­մի­րու­թիւն­նե­րու, Ուք­րա­նիոյ եւ ­Վե­նե­զո­ւել­լա­յի կա­ռա­վա­րու­թիւն­նե­րուն։
Ու­րախ եմ, որ ­Հա­յաս­տա­նի եւ Ար­ցա­խի ար­տա­քին գոր­ծե­րու նա­խա­րա­րու­թիւն­նե­րը յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ տա­րա­ծե­ցին՝ դա­տա­պար­տե­լով ­Պա­քո­ւի մէջ օ­տա­րերկ­րա­ցի դես­պան­նե­րու ­Շու­շի այ­ցե­լու­թիւ­նը.  «­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թիւ­նը բա­ցար­ձա­կա­պէս ա­նըն­դու­նե­լի կը գտնէ Ատր­պէյ­ճա­նի մէջ հա­ւա­տար­մագ­րո­ւած դի­ւա­նա­գի­տա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րու այ­ցե­լու­թիւ­նը Ար­ցա­խի բռնագ­րա­ւո­ւած տա­րածք­ներ, ո­րոնց շար­քին՝ ­Հատ­րութ եւ Ար­ցա­խի պատ­մա­կան կեդ­րոն՝ ­Շու­շի քա­ղա­քը, ո­րոնք են­թար­կո­ւած են ցե­ղա­յին զտում­նե­րու, իսկ բնակ­չու­թեան նկատ­մամբ Ատր­պէյ­ճա­նի զի­նո­ւած ու­ժե­րու կող­մէ ի­րա­գոր­ծո­ւած են պա­տե­րազ­մա­կան յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­ներ եւ զան­գո­ւա­ծա­յին ոճ­րա­գոր­ծու­թիւն­ներ»։ Ընդգ­ծո­ւե­ցաւ, որ նմա­նա­տիպ ձեռ­նարկ­ներ կազ­մա­կեր­պե­լով՝ «Ատր­պէյ­ճա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը կը փոր­ձեն օ­րի­նա­կա­նաց­նել Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դի դէմ ի­րա­կա­նա­ցո­ւած յար­ձա­կո­ղա­պաշ­տու­թիւ­նը եւ ամ­րապն­դել պա­տե­րազ­մը ու­ժի կի­րառ­մամբ լու­ծե­լու սե­փա­կան պնդում­նե­րը», յայ­տա­րա­րեց ­Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւ­նը, որ նաեւ այդ դես­պան­նե­րուն յանձ­նեց բո­ղո­քի գրու­թիւն՝ ուղ­ղո­ւած ի­րենց կա­ռա­վա­րու­թիւն­նե­րուն:
Ար­ցա­խի բռնագ­րա­ւո­ւած տա­րածք­ներ այ­ցե­լե­լու փո­խա­րէն, ­Պա­քու գտնո­ւող օ­տա­րերկ­րա­ցի դես­պան­նե­րը պէտք է միա­ցեալ յայ­տա­րա­րու­թեամբ հան­դէս գա­յին՝ դա­տա­պար­տե­լով Ատրպէյ­ճա­նը՝ սու­րիա­ցի ա­հա­բե­կիչ­ներ ար­ցա­խեան պա­տե­րազ­մին մէջ ներգ­րա­ւե­լու, ռազ­մա­կան յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­ներ եւ ցե­ղա­յին զտում­ներ կա­տա­րե­լու, հայ­կա­կան կրօ­նա­կան եւ պատ­մա­կան յու­շար­ձան­ներ ոչն­չաց­նե­լու եւ հայ ռազ­մա­գե­րի­նե­րը պա­տե­րազ­մի ա­ւար­տէն 10 ա­միս ետք եւս գե­րու­թեան մէջ պա­հե­լու հա­մար՝ խախ­տե­լով մի­ջազ­գա­յին  oրէն­քի չա­փա­նիշ­նե­րը, ինչ­պէս նաեւ 9 ­Նո­յեմ­բեր 2020ին ­Հա­յաս­տա­նի, Ատր­պէյ­ճա­նի եւ ­Ռու­սիոյ ղե­կա­վար­նե­րու կող­մէ ստո­րագ­րո­ւած հա­մա­ձայ­նա­գի­րը:
­Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րը ա­մէն ա­ռի­թով պէտք է յի­շեց­նեն Ե­րե­ւա­նի մէջ հա­ւա­տար­մագ­րուած օ­տա­րերկ­րա­ցի դես­պան­նե­րուն՝ Ատր­պէյ­ճա­նի ի­րենց գոր­ծըն­կեր­նե­րուն ­Շու­շի այ­ցե­լու­թեան ա­նըն­դու­նե­լի մաս­նակ­ցու­թեան մա­սին։ Ն­մա­նա­պէս, ­Հա­յաս­տա­նը նա­խա­տող դես­պան­նե­րուն եր­կիր­նե­րը ապ­րող հա­յե­րը պէտք է որ ի­րենց դժգո­հու­թիւ­նը ար­տա­յայ­տեն ի­րենց կա­ռա­վա­րու­թիւն­նե­րուն: ­Շա­րու­նա­կե­լով բո­ղո­քել ընդ­դէմ այս այ­ցե­լու­թեան, հա­յե­րը կ­’ա­պա­հո­վեն այն, որ աս­կէ ետք այդ եր­կիր­նե­րը եւ ա­նոնց դես­պան­նե­րը Ատր­պէյ­ճա­նի մէջ ա­ւե­լի լուրջ կը մտա­ծեն՝ Ատր­պէյ­ճա­նի նա­խա­ձեռ­նած քա­րոզ­չա­կան այլ տե­սա­կի գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն մաս­նակ­ցե­լու գծով ի­րենց հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը տա­լէ ա­ռաջ։
­Միակ պատ­շաճ պա­տաս­խա­նը Ատր­պէյ­ճա­նի քա­րոզ­չա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն այն կ­՛ըլ­լայ, որ ­Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը Ե­րե­ւա­նի մէջ հա­ւա­տար­մագ­րո­ւած օ­տա­րերկ­րա­ցի դես­պան­նե­րու հա­մար պտոյտ կազ­մա­կեր­պէ դէ­պի Ար­ցա­խի մայ­րա­քա­ղաք Ս­տե­փա­նա­կերտ: Ար­դեօք ­Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը կը հա­մար­ձա­կի՞ նման քայլ կա­տա­րել եւ կը յա­ջո­ղի՞ զայն ի­րա­կա­նաց­նել: Այ­սո­ւա­մե­նայ­նիւ, նախ­քան նման նա­խա­ձեռ­նու­թիւն մը ծրագ­րե­լը, վար­չա­պե­տի պաշ­տօ­նա­կա­տար ­Նի­կոլ ­Փա­շի­նեան պէտք է  որ նշա­նա­կէ ար­տա­քին գոր­ծոց նոր նա­խա­րար, ո­րուն ա­թո­ռը թա­փուր մնա­ցած է եր­կու ա­մի­սէ ի վեր:

«­­Քա­լի­ֆոր­նիա ­­Քու­րիըր»