Յոբելեարները եւ Դաշնակցութիւնը

ՄԻՀՐԱՆ ՔԻՒՐՏՕՂԼԵԱՆ

­Յո­բե­լի­նա­կան հեւ­քոտ ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րու տա­րի մը կը թե­ւա­կո­խենք: ­Մա­յիս 28ի ­Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խու­թեան հռչակ­ման ու պե­տա­կա­նու­թեան կա­ռուց­ման 100ա­մեակ, Հ.Մ.Ը.Մ.ի հիմ­նադ­րու­թեան 100ա­մեակ, ­Հա­մազ­գա­յի­նի 90ա­մեակ, ­Ղա­րա­բա­ղեան ­Շար­ժու­մի 30ա­մեակ:
Ին­չի՞ կը մի­տի յո­բե­լի­նա­կան­նե­րու այս հեւ­քոտ խա­չա­ձե­ւու­մը, քա­նի որ յո­բե­լի­նա­կան նշա­նա­կա­լից թո­ւա­կա­նի մը հռչա­կու­մը առ­հա­սա­րակ կը նպա­տա­կադ­րէ լու­սար­ձա­կը բա­նալ, մար­դոց ու­շադ­րու­թիւ­նը կեդ­րո­նաց­նել յո­բե­լեար կազ­մա­կեր­պու­թեան վաս­տա­կին ու ա­ռա­ջի­կայ ծրա­գիր­նե­րուն վրայ եւ ա­նոնց­մով դրոշ­մել հան­րու­թիւ­նը՝ տա­րո­ւան մը կտրո­ւած­քով: ­Ներ­կայ պա­րա­գա­յին, ա­մեակ­նե­րու զու­գա­դի­պու­թեան այս շա­րա­նին մէջ, հա­սա­րա­կու­թեան սե­ւե­ռու­մը պի­տի կեդ­րո­նա­նայ իր տա­րո­ղու­թեա՛մբն ու պատ­մակ­շիռ ծան­րու­թեա՛մ­բը ըստ ա­մե­նայ­նի ան­բաղ­դա­տե­լի եւ է­՛ա­պէս ազ­գա­յին մեր մե­ծա­գոյն տօ­նին՝ ան­կա­խու­թեան նո­ւաճ­ման 100ա­մեա­կին վրայ, իսկ միւս­նե­րը պէտք է նկա­տել ա­նոր ի­տէալ­նե­րէն ներշն­չո­ւող, այդ ի­տէալ­նե­րը տա­րա­ծող եւ ամ­րաց­նող ա­ծան­ցեալ գոր­ծօն­ներ:
­Դաշ­նակ­ցա­կա­նի մը փոքր ու նե­րե­լի փա­ռա­սի­րու­թիւ­նը թոյլ կու տայ ար­ձա­նագ­րե­լու, որ Հ.Մ.Ը.Մ. ու ­Հա­մազ­գա­յին՝ հիմ­նադ­րու­թեան թո­ւա­կա­նէն սկսեալ՝ 9-10 տաս­նա­մեակ­նե­րու վրայ ծա­ւա­լած ի­րենց գոր­ծու­նէու­թիւ­նը կեն­սա­ւո­րե­ցին ան­ցեա­լին, ինչ­պէս ներ­կա­յիս ալ կը վա­յե­լեն հայ զան­գուած­նե­րու ան­վե­րա­պահ վստա­հու­թիւ­նը՝ շնոր­հիւ ­Դաշ­նակ­ցու­թեան, ո­րուն բազ­մա­մա­կար­դակ օ­րա­կար­գին մէջ Հ.Մ.Ը.Մ.ին ու ­Հա­մազ­գա­յի­նին կա­րե­ւոր տեղ յատ­կա­ցո­ւած է ար­դէն եւ որ զա­նոնք կը նկա­տէ իր մար­զա­կան եւ մշա­կու­թա­յին թե­ւե­րը: ­Կը զօ­րակ­ցի ա­նոնց գործ­նա­պէս՝ մար­դու­ժով ու բա­րո­յա­կան նե­ցու­կով: Ա­մէն ա­ջակ­ցու­թիւն կու տայ ա­նոնց, որ­պէս­զի ար­ժա­նա­ւո­րա­պէս տէր դառ­նան հայ կեան­քի մէջ ի­րենց վի­ճա­կո­ւած ա­ռա­քե­լու­թեան:
­Գա­լով ­Ղա­րա­բա­ղեան ­Շար­ժու­մի 30ա­մեա­կին, դաշ­նակ­ցա­կա­նի փոքր այդ փա­ռա­սի­րու­թիւ­նը նոյն­պէս ի­րա­ւունք կու տայ ը­սե­լու, որ ան­կախ հան­րա­պե­տու­թեան (1918-1920) շրջա­նին, հա­կա­ռակ տի­րող խառ­նաշ­փոթ պայ­ման­նե­րու դժո­ւա­րու­թեանց, ­Դաշ­նակ­ցու­թիւ­նը պա­հան­ջա­տէր ե­ղաւ, որ ­Ղա­րա­բա­ղը ­Հա­յաս­տա­նին ան­բա­ժան մա­սը կազ­մէ եւ ան­զի­ջող մնաց իր այդ պա­հանջ­քին մէջ: ­Հե­տա­գա­յին, հա­մայ­նա­վար վար­չա­կար­գի տա­րի­նե­րուն եւ մին­չեւ 1988, այդ պա­հանջ­քը մշտա­պէս ար­ծարծ պա­հո­ղը, բարձ­րա­ձայ­նո­ղը եւ սփիւռ­քի սե­րուն­դը ա­նով վա­րա­կո­ղը ի՚նքն էր՝ Հ.Յ.Դ.ը: Եւ երբ ­Ղա­րա­բա­ղեան հա­մա­ժո­ղովր­դա­յին պոռթ­կու­մը զի­նեալ բա­խում­նե­րու յան­գե­ցաւ, ի՚նքն էր դար­ձեալ, որ ա­ռա­ջին օ­րե­րէն կռո­ւող­նե­րուն օգ­նու­թեան հա­սաւ զէն­քով ու անմ­նա­ցորդ նո­ւի­րո­ւող ա­զա­տա­մար­տիկ­նե­րով:
­Պա­տա­հա­կան չէ, որ այդ թէժ տա­րի­նե­րուն, նա­խա­գա­հու­թեան դաշ­նակ­ցա­կան թեկ­նա­ծուն՝ ե­ղե­րա­բախտ Ար­թիւր Մկր­տի­չեան նա­խա­գահ ընտ­րո­ւե­ցաւ Ար­ցա­խի նո­րա­կազմ Ազ­գա­յին ­Խոր­հուր­դին կող­մէ:
Եւ հի­մա՝ 100ա­մեա­կը 1918ի, ո­րու ի­րա­գոր­ծու­մը, իր ե­զա­կի տա­րո­ղու­թեամբ, մե­ծա­գոր­ծու­թիւն մըն է, ո­րու նմա­նը չկայ մեր պատ­մու­թեան մէջ:
­Թա­գա­ւո­րա­կան ան­կախ ժա­մա­նա­կաշր­ջան­ներ, հե­րո­սա­կան հրա­շա­պա­տում­ներ, կայ­սե­րա­կան տա­րա­ծում­ներ, նոյ­նիսկ օ­տար հո­ղի վրայ՝ հզօր ­Բիւ­զան­դիո­նէն ­Կի­լի­կիան խլե­լով հոն պե­տու­թիւն հաս­տա­տե­լու խի­զա­խու­թիւ­նը ու­նե­ցած ենք ան­շուշտ, բայց 1918ի պե­տա­կա­նու­թեան շնոր­հիւ էր, որ հայ­կա­կան ան­դի­մա­գիծ հա­սա­րա­կու­թիւ­նը մուտք գոր­ծեց ժա­մա­նա­կա­կից քա­ղա­քակր­թա­կան դար­պա­սէն ներս, պաշ­տօ­նա­պէս ու մի­ջազ­գայ­նօ­րէն ճա­նա­չում ստա­ցաւ ան՝ իբ­րեւ ազ­գա­յին ինք­նու­րոյն միա­ւոր եւ պատ­մու­թեան մէջ ա­ռա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով եւ անշր­ջե­լի կնի­քով կեր­տո­ւե­ցաւ հայ քա­ղա­քա­ցին:
­Սար­դա­րա­պա­տէն մին­չեւ հայ­րե­նի­քի հա­մայ­նա­վա­րա­ցում ու յատ­կա­պէս ան­կէ ետք, ­Հա­յաս­տա­նի եւ ընդ­հան­րա­պէս հայ կեան­քի հպար­տա­ռիթ ու տխուր ի­րա­դար­ձու­թեանց մա­սին լաւ ու վատ շատ բան ը­սո­ւած-գրո­ւած է ու բա­ցա­ռո­ւած չէ, որ տա­կա­ւին շատ բան ը­սո­ւի ու գրո­ւի: Ո­րե­ւէ պա­րա­գա­յի սա­կայն, կա­րե­լի չէ ու­րա­նալ, որ 1918ին սահ­մա­նագ­ծու­ցաւ հայ­րե­նի­քի այն փոքր շեր­տը, զոր ու­նինք: ­Կա­րե­լի չէ ու­րա­նալ, որ այդ թո­ւա­կա­նէն՝ հայ մար­դը հո­գիով ու մտա­ծո­ղու­թեամբ հիմ­նո­վին փո­խո­ւե­ցաւ, ա­նոր մէջ ամ­րապն­դո­ւե­ցան հայ­րե­նի­քի ու ան­կա­խու­թեան գա­ղա­փա­րը եւ ի­րա­ւուն­քի գի­տակ­ցու­թիւ­նը…:
Եւ մին­չեւ ­Հա­յաս­տա­նի վե­րան­կա­խա­ցու­մը, ­Դաշ­նակ­ցու­թեան ներշնչու­մով ու ա­ռաջ­նոր­դու­թեամբն էր միայն, որ ու­ղե­կից-գոր­ծա­կից կազ­մա­կեր­պու­թիւն­ներ եւ ա­զա­տա­տենչ հայ զան­գո­ւած­ներ յա­մա­ռօ­րէն կառ­չած մնա­ցին ան­կա­խու­թեան գա­ղա­փա­րին, պան­ծա­ցու­ցին տօ­նը, վառ պա­հե­ցին ե­ռա­գոյ­նին փառ­քը եւ ա­նոնց­մով խորհր­դան­շո­ւած հպար­տու­թիւնն ու ձգտում­նե­րը նե­րար­կե­ցին յա­ջոր­դա­կան սե­րունդ­նե­րու հո­գի­նե­րուն մէջ: Այդ կառ­չա­ծու­թիւնն էր, որ յատ­կա­պէս սփիւռ­քի սե­րուն­դը եւ ա­նուղ­ղա­կի՝ հայ­րե­նաբ­նակ հա­յու­թիւ­նը փրկեց գնչո­ւի հո­գե­բա­նու­թեամբ ան­հե­ռան­կար կեանք ապ­րե­լու դժբախտ ճա­կա­տագ­րէն: Եւ իբ­րեւ ան­հե­թեթ հա­կա­դար­ձու­թիւն այդ կառ­չա­ծու­թեան, թէ՚ ­Հա­յաս­տա­նի հա­մայ­նա­վար իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը, թէ՚ ա­նոնց ձայ­նակ­ցող սփիւռ­քեան ո­րոշ հա­տո­ւած­ներ, նոյն­քան ան­հե­թեթ մեր­ժու­մով ազ­գա­յին այս մե­ծա­գոյն ի­րա­գոր­ծու­մը ­Դաշ­նակ­ցու­թեան սե­փա­կա­նու­թիւ­նը հա­մա­րե­ցին: ­Մինչ­դեռ ան եր­բե­ւի­ցէ՝ ո՛չ կու­սակ­ցա­կան շրջա­նա­կի մէջ եւ ոչ ալ հան­րու­թեան առ­ջեւ սե­փա­կա­նա­ցու­ցած է տօ­նը: ­Միշտ յայ­տա­րա­րած է, թէ ա­նի­կա ամ­բողջ հա­յու­թեան մե­ծա­գոր­ծու­թիւնն է, հա­կա­ռակ պատ­մա­կա­նօ­րէն հաս­տա­տո­ւած այն ի­րո­ղու­թեան, որ ան­կա­խու­թեան հռչա­կու­մին եւ պե­տա­կա­նու­թեան կա­ռուց­ման ազ­գա­կերտ գոր­ծին մղիչ ուժն ու գլխա­ւոր դե­րա­կա­տա­րը ի՛նք ե­ղած ըլ­լայ:
Ին­չո՞ւ այս­քան կառ­չա­ծու­թիւն պե­տա­կա­նու­թեան ու ան­կա­խու­թեան գա­ղա­փա­րին: ­Պար­զա­պէս ա­նոր հա­մար, որ ազ­գի կազ­մա­կեր­պո­ւա­ծու­թեան գե­րա­գոյն մա­կար­դակն է, վերջ­նա­գոյն հանգ­րո­ւանն է ան­կախ պե­տա­կա­նու­թիւ­նը, որ ա­մե­նա­լայն ի­մաս­տով պի­տի ա­պա­հո­վէ սե­փա­կան ժո­ղո­վուր­դին կեան­քը: ­Պի­տի ա­պա­հո­վէ հայ­րե­նի­քի սահ­ման­նե­րը, երկ­րի զար­գաց­ման ա­ռա­ջըն­թացն ու տնտե­սա­կան ա­ճը: ­Պի­տի ա­պա­հո­վէ քա­ղա­քա­ցի­նե­րուն բա­րօ­րու­թիւ­նը, ար­դա­րու­թեան ու ի­րա­ւուն­քի գե­րա­կա­յու­թիւ­նը: կարճ՝ պի­տի ա­պա­հո­վէ ու ամ­րապն­դէ ժո­ղովր­դա­վա­րու­թիւ­նը, որ փո­խա­դար­ձա­բար կ­՚ա­պա­հո­վէ պե­տու­թեան ամ­րա­ցու­մը: ­Պե­տու­թիւ­նը ե­թէ չհե­տամ­տի ա­սոնց ի­րաց­ման, կ­՚օ­տա­րո­ւի ժո­ղո­վուր­դէն եւ կը վե­րա­ծո­ւի պեր­ճան­քի՝ իշ­խա­նա­ւոր­նե­րուն քմայք­նե­րը բա­ւա­րա­րող եւ ա­նոնց կող­մէ շա­հա­գոր­ծո­ւող:
­Հա­յաս­տա­նի վե­րան­կա­խա­ցու­մը հայ­րե­նաբ­նակ թէ սփիւռ­քի հայ մար­դուն շնոր­հեց ան­նա­խըն­թաց ցնծու­թիւն՝ ո­գե­ւո­րե­լով, որ ան պի­տի ի­րա­կա­նաց­նէ մեր ան­կա­տար տեն­չե­րը: Եւ ի­րա­պէս ալ, ա­ռա­ջին տա­րի­նե­րուն «ա­րու­թեան մեծ գոր­ծեր կա­տա­րուեցան՝ ար­ժա­նի գրի ու յի­շա­տա­կու­թեան…»: ­Սա­կայն «ա­րու­թեան» գոր­ծե­րու եր­կուն­քէն ետք՝ վե­րել­քին յա­ջոր­դե­ցին վայ­րէջքն ու յու­սա­խա­բու­թիւ­նը: Ոչ ո­քի մտքէն կ­՚անց­նէր, թէ պե­տու­թեան ղե­կին վրայ՝ իշ­խա­նա­ւոր­նե­րու ըն­չա­քաղ­ցու­թիւնն ու ա­պի­կա­րու­թիւ­նը պատ­ճառ պի­տի դառ­նա­յին, որ եր­կի­րը գա­լա­րո­ւէր հա­մա­տա­րած խա­թա­րո­ւա­ծու­թեան մէջ, բնակ­չու­թիւ­նը օ­տա­րո­ւէր սե­փա­կան պե­տու­թե­նէն, ազ­գի հո­գե­կեր­տո­ւած­քը դա­րե­րով յա­ւեր­ժաց­նող գա­ղա­փար­նե­րու վե­հու­թիւ­նը տժգու­նէր ու ծայր առ­նէր ար­տա­գաղ­թի ան­հա­կակ­շիռ հո­սանք մը:
­Պար­զա­միտ մար­դոց մտքե­րուն մէջ ա­կա­մայ հարց կը ծա­գի, թէ ան­կա­խու­թիւնն ու պե­տու­թի՞ւնն են ստեղ­ծո­ւած կա­ցու­թեան պատ­ճա­ռը: ­Պա­տաս­խա­նը միան­շա­նակ է, շեշտ ու գլխա­գիր՝ Ո՚Չ: ­Շատ հին տա­րի­նե­րէն, 5րդ ­դա­րէն մեր մա­տե­նա­գի­րը յստա­կա­ցու­ցած է, թէ եր­կա­թը կա­րե­լի է գոր­ծա­ծել բա­րի կամ չար նպա­տակ­նե­րու: Եր­կու պա­րա­գա­նե­րուն ալ դե­րա­կա­տա­րը օգ­տա­գոր­ծող մա՛րդն է, ոչ թէ օգ­տա­գոր­ծո­ւող եր­կա­թը…:
Անց­նի՛նք:
­Վե­րան­կա­խա­ցու­մին՝ ա­րու­թեան գոր­ծե­րու ազ­դան­շա­նը սկիզ­բէն տրուե­ցաւ, երբ վճռա­կա­նօ­րէն յայ­տա­րա­րու­ցաւ, որ ազ­գա­յին ներ­կայ պե­տու­թիւ­նը շա­րու­նա­կու­թիւնն է 1918ին հիմ­նադ­րո­ւած հան­րա­պե­տու­թեան եւ միա­ժա­մա­նակ որ­դեգ­րո­ւե­ցան ա­նոր խորհր­դա­նիշ­նե­րը՝ դրօ­շը, ո­գեր­գը, զի­նան­շա­նը: (­Հա­կա­ռակ ո­րոշ շրջա­նակ­նե­րու կռկռո­ցին ու ընդ­դի­մու­թեան):
Եւ ներ­կա­յիս, ­Հա­յաս­տա­նի մէջ կազ­մո­ւած է ար­դէն կա­ռա­վա­րա­կան յանձ­նա­ժո­ղով, որ­պէս­զի ար­ժա­նա­ւոր տօ­նա­կա­տա­րու­թիւն­նե­րով պան­ծա­ցո­ւի 1918ի փառքն ու 100ա­մեա­կը:
­Հա­մազ­գա­յին ակն­կա­լու­թիւն պի­տի ըլ­լայ, որ այդ տօ­նա­կա­տա­րու­թիւն­նե­րը մե­ծա­գոր­ծու­թեան մը 100ա­մեա­կը նշե­լու ա­րա­րո­ղա­կար­գա­յին ըն­թա­ցի­կին մէջ չսահ­մա­նա­փա­կո­ւին, այլ ի­րա­պէս ա­նոնք նշա­նա­կեն 1918ի նպա­տակ­նե­րը վե­րա­կեն­դա­նաց­նե­լու, ա­նոր ձգտում­նե­րով ա­ռաջ­նոր­դո­ւե­լու, ա­նոր ո­գիով նոր սկիզբ մը դնե­լու յան­ձա­ռու­թիւն:
Ա՛յս է ար­դէն յո­բե­լեա­նա­կան տա­րի հռչա­կե­լու ի­մաս­տը:
­Հա­մազ­գա­յին ակն­կա­լու­թիւն է, որ չկա­սի ա­րու­թեան գոր­ծը:
­Կաս­կած չկայ, որ 100ա­մեա­կը հա­յօ­ճախ­նե­րու մէջ եւս ար­ժա­նա­ւո­րա­պէս, փառ­քով ու պա­տի­ւով պի­տի պան­ծա­ցո­ւի, հո­գի­նե­րը պի­տի լե­ցուին յու­զու­մի ա­լիք­նե­րով ու հպար­տու­թեամբ: Ո­գե­շունչ ճա­ռեր ալ պի­տի ար­տա­սա­նո­ւին ու լսո­ւին: ­Բայց այդ բո­լո­րը պի­տի խթա­նե՞ն, որ սփիւռ­քը իր վրա­յէն թօ­թա­փէ կա­մա­կոր կրա­ւո­րա­կա­նու­թիւ­նը եւ վե­րագտ­նէ՛, վե­րա­կեն­դա­նաց­նէ՛ քա­ղա­քա­կան իր ջիղն ու պայ­քա­րու­նա­կու­թիւ­նը:
­Քա­ղա­քա­կան ա­մուր ջիղ եւ պայ­քա­րու­նա­կու­թի՜ւն. հի՛մ­քը՝ դաշ­նակ­ցա­կան դաս­տիա­րա­կու­թեան:

Ա­թէնք, 1 ­Յու­նո­ւար 2018