ՄԻՆՍԱՐ
Յովհաննէսին մայրը միականի էր…
Կեանքէն սաստիկ տանջուած, տարիքոտ կին մըն էր…
Յովհաննէս՝ կ’ամչնար մօրը մասին եւ ատեն ատեն… նոյնիսկ իրեն կ’ատէր…
Կինը խոհարարուհի էր եւ ուսանողական ակումբին մէջ, ուսանողներուն եւ դասատուներուն համար ճաշ կը պատրաստէր, իր եւ իր զաւկի ապրուստի ծախսերը կարենալ հոգալու համար…
Յովհաննէս չէր ուզեր որ մայրը հետը խօսի, որպէսզի ոեւէ մէկը չիմանայ, որ ինքը միականի խոհարարուհիին զաւակն էր…
Եթէ պատահէր, որ գործի մը բերմամբ, ստիպուած ըլլար խոհանոցէն դուրս ելլելու, ուսանողներու մեծ մասը փշաքաղուած ու իրար անցած, արագ մը կը փախչէր սրահէն, չդիմանալով իր միաչեայ դէմքին, իրենց համար անտանելի տեսարանին…
Յովհաննէս, փոքր տարիքէն խնդիր ունէր իր մօրը տեսքով…
Ժամանակին, երբ տակաւին նախակրթարանի աշակերտ էր, մայրը, զբօսանքի պահուն դպրոցէն անցած էր, իրեն քիչ մը պանիր ու հաց տալու համար…
Սաստիկ բարկացած էր…
Ինչպէ՞ս համարձակած էր նման բան մը ընել…
Արհամարհական ու ատելութեամբ լեցուն նայուածք մը նետելէ ետք մօրը վրայ, թողալով հեռու փախած էր…
Յաջորդ օրը դասընկերներէն մէկը, զբօսանքի պահուն սկսած էր պոռալ…
— Յովհաննէսին մայրը մէկ հատ աչք ունի, Յովհաննէսին մայրը մէկ հատ աչք ունի… հա, հա, հա, հա…
Բոլոր դասընկերները սկսած էին զինքը ծաղրել ու վրան խնդալ…
Երանի՜ մեռներ… երանի՜ անհետանար…
Դպրոցէն տուն վերադարձին, զայրացած՝ ըսած էր մօրը…
— Եթէ քու երեսէդ բոլորը վրաս պիտի խնդան… ինծի համար մեռնիլդ նախընտրելի է…
Խե՜ղճ կինը… առանց նոյնիսկ բերնէն խօսք մը հանելու… արտասուելով խոհանոց վազած էր…
Տարիներ ետք, բարեկամի մը հետ խօսելով, կ’ըսէր…
— Կ’ուզէի մեկնիլ այդ տունէն, միայն ու միայն հետը որեւէ յարաբերութիւն չունենալու համար…: Սկսայ չարաչար կարդալ, նպատակ ունենալով, որ օրին մէկը համալսարան ընդունուիմ եւ քովէն բոլորովին հեռանամ… նպատակիս հասայ…: Եկուր տես սակայն, որ գնաց եկաւ ու ինքն ալ գործ բռնեց, ընդունուած համալսարանիս խոհանոցին մէջ… իբրեւ թէ եղեր՝ ինծի օգնելու համար… կարծես թէ ուրիշ տեղ չէր կրնար աշխատիլ…
* * *
Տարիները անցան, անձնական տուն գնեց, ամուսնացաւ, զաւակներու տէր դարձաւ եւ սկսաւ ուրախ զուարթ ապրիլ կնկան եւ իր երկու զաւակներուն հետ…
Բաւական տարիներ հեռու մնալէ ետք, օրին մէկը մայրը իրենց այցելութեան գնաց…
Խե՜ղճ կինը, երբե՛ք իր թոռնիկները մօտէն չէր տեսած…
Զանգը զարկաւ… դուռը բացին… բայց… իրեն տեսնելնուն պէս… թոռնիկները մէկ ձայնով, վախցած ներս վազեցին…
Յանդիմանեց մօրը… որովհետեւ հոն գացած էր առանց լուրի եւ մանաւանդ… առանց նախապէս իրմէ արտօնութիւն առած ըլլալու…
Սաստիկ զայրացած, պոռաց վրան…
— Ինչպէ՞ս կը համարձակիս առանց լուրի տունս գալ եւ զաւակներս վախցնել… դո՛ւրս… գնա՛… հեռացի՛ր… անգամ մը եւս ոտքդ հոս չկոխես… լսեցի՛ր…
Մայրը հանդարտ պատասխանեց…
— Կը ներէք պարոն, շատ կը ցաւիմ ձեզի պատճառած անհանգստութեան համար, կ’երեւի թէ ինծի սխալ հասցէ տուած են…
Հեռացաւ արագ մը, որպէսզի թոռնիկները չհասկնան, որ դուռի սեմին կանգնած պառաւը… իրենց մեծ մայրիկն էր…
* * *
Անցան քանի մը տարիներ եւս…
Նամակատուփին մէջ գտած իր մէկ նամակէն իմացաւ, որ ծննդավայրի նախակրթարանի իր նախկին դասընկերները, վերահանդիպումի հաւաքոյթ մը ծրագրած էին կազմակերպել եւ թէ անպայման ինքն ալ՝ պէտք էր, որ ներկայ ըլլայ…
Կնկան սուտ խօսեցաւ, ըսելով որ գործով պէտք էր գաւար ճամբորդել եւ ելաւ գնաց… երբ ժամու մը վերջապէս հանդիպումը վերջացաւ… վերադարձի ճամբուն, չես գիտեր ինչպէս, գտնուեցաւ պապենական տունին առջեւ… տունը մութ էր… բոլոր դուռերը եւ պատուհանները կղպուած էին… սկսաւ զանգը զարնել… պատասխան չառնելով՝ սկսաւ դուռը ձեռքով զարնել… դրացի մը տեսնելով, մօտեցաւ եւ ըսաւ…
— Պարապ տեղը կը զարնէք պարոն, հոս բնակող պառաւը քանի մը օր առաջ մահացաւ…
Ոչինչ կարողացաւ ըսել… դրացին շարունակեց…
— Դուք ո՞վ կ’ըլլաք, մեծ մայրիկը ձեզի ծանօ՞թ էր…
— Մայրս էր, (հազիւ թէ կարողացաւ փսփսալ)…
— Ո՜հ, ցաւակցութիւններս պարոն, ձեր մայրը շա՜տ բարի կին մըն էր… մեզի շարունակ կը խօսէր ձեր մասին, խնդրեմ վայրկեան մը սպասեցէք, ձեզի համար նամակ մը ձգած է մեր մօտ, հիմա կը բերեմ…
Նամակը յանձնեց տղուն…
Ինքնաշարժին մէջ նստաւ, նամակը բացաւ եւ սկսաւ կարդալ…
«Սիրելի տղաս, քեզի շարունակ կը մտածեմ… շատ կը ցաւիմ, որ տունդ գալով, զաւակներդ վախցուցի… շատ ուրախացայ իմանալով, որ աշակերտական հաւաքոյթին դուն եւս ներկայ պիտի ըլլաս… բայց կը վախնամ…, որ չափազանց ուժաթափ ըլլալուս, պիտի չկարողանամ անկողինէս ելլալ եւ գալ քեզի տեսնել…
«Այս նամակը գրեցի, որպէսզի քեզի յանձնեն, միայն այդ պարագային, որ չես հասնիր ինծի ողջ տեսնելու…
«Կը ցաւիմ տղաս, որ փոքր եղած ատենդ ինծի համար կ‘ամչնայիր եւ առանց ուզելու, քեզի նեղ կացութեան կը մատնէի…, կը տեսնես… շատ փոքր եղած ժամանակդ, բաւական լուրջ առկած մը ունեցար, որու հետեւանքով կորսնցուցիր քու մէկ աչքդ… տղաս…, չէի կրնար քեզի մէկ աչքով տեսնել… այնպէս որ… իմ աչքս տուի քեզի…, այնքա՜ն հպարտ էի, որ զաւակս աշխարհը պիտի տեսնէր իմ օգնութեամբս… իմ աչքովս…
«Բան մը եւս…, կեանքի փոքր ապահովագրութիւն մը ըրած էի, այն պարագային համար, որ եթէ ինծի լուրջ հիւանդութիւն մը պատահէր, կարողանայի ես ինծի հոգալ…, բարեբախտաբար պէտք չեղաւ…:
«Այս ապահովագրութենէն հաւաքուած կոկիկ գումարը, կը խնդրեմ տրամադրես թոռնիկներուս ուսումին համար…
«Թոռնիկներուս, որոնց քեզի չափ կը սիրեմ…
Քեզի միշտ յիշող ու սիրող… Մայրդ»…
* * *
Ոեւէ բժիշկ չկրցաւ հասկնալ, թէ ինչու այդ օրէն սկսեալ…
Տղուն լեզուն բռնուելով, անգամ մը եւս չխօսեցաւ…
minsar55@gmail.com