­Նո­րա ­Գու­յում­ճեան-­Քիւր­տօղ­լեան

«­Մա­յիս 28ի բա­ցա­ռիկ է­ջին հա­մար յօ­դո­ւած մը՝ մեր սե­րուն­դի ապ­րում­ներն ու մտա­ծում­նե­րը ներ­կա­յաց­նե­լու հա­մար»:
Ա­սի­կա խնդրանքն էր Ա­զատ Օ­րի խմբագ­րու­թեան:
Ի­րա­պէս. ի՞նչ կա­րե­լի է գրել մեր նո­րա­գոյն պատ­մու­թեան մե­ծա­գոյն տօ­նին մա­սին, բա­ցի պար­ծան­քի ու փա­ռա­բա­նան­քի խօս­քե­րէ: Ա­յո, պար­ծե­նալ ու հպար­տա­նալ ա­մէ’ն ­տա­րի, ա­մէ՛ն ­տա­րե­դար­ձի, ա­մէ՛ն­ օր:
Իմ սե­րուն­դի ման­կու­թեան յու­շե­րուն մէջ ­Մա­յիս 28ի օ­րը ու­րախ, տօ­նա­կան ե­րան­գով դրոշ­մո­ւած է: Դպ­րո­ցա­կան միօ­րեայ պտոյ­տի մը հնար­քով եւ ընդ­լայ­նո­ւած շրջա­նա­կով՝ ա­շա­կերտ­ներ, ծնողք եւ ու­սու­ցիչ­ներ, ինչ­պէս նաեւ փա­փա­քող ազ­գա­յին­ներ, փուլ­ման-հան­րա­կար­քե­րու շա­րա­նով, եր­գով ու խան­դա­վա­ռու­թեամբ այդ օր ճամ­բայ կ՛ել­լէինք դէ­պի Ատ­տի­կէի ծո­վե­զե­րեայ գե­ղե­ցիկ վայր մը, ուր կ­‘ան­ցը­նէինք ամ­բողջ օ­րը խա­ղով եւ…ծո­վու ա­ռա­ջին լո­գան­քով: Պ­տոյ­տի օ­րո­ւան ա­ւար­տի ժա­մե­րուն, բո­լորս միա­սին, զո­ւարթ ու խրախ­ճան­քի մթնո­լոր­տի մէջ հա­ւա­քա­բար կը յի­շա­տա­կէինք ­Սար­տա­րա­պատն ու Ան­կա­խու­թեան մեծ տօ­նը՝ ե­ռա­գոյ­նի շու­քին տակ եւ այն­պի­սի ժա­մա­նակ­նե­րուն, երբ տա­կա­ւին ե­ռա­գոյ­նը ար­գի­լո­ւած ըլ­լա­լուն՝ չէր ծա­ծա­ներ հայ­րե­նի­քին մէջ: Պ­տոյ­տի ըն­թաց­քին կա­տա­րո­ւած այդ փոք­րիկ հան­դի­սու­թիւն­նե­րը, ո­գեշն­չող եր­գե­րով, ար­տա­սա­նու­թիւն­նե­րով ու ա­շա­կեր­տա­կան ներ­կա­յա­ցում­նե­րով, հպար­տան­քի մթնո­լորտ կը ստեղ­ծէին եւ եզ­րա­փա­կիչ ծա­նօթ կար­գա­խօ­սով՝ Ա­զատ, Ան­կախ եւ ­Միա­ցեալ ­Հա­յաս­տա­նի գա­ղա­փա­րը կը դրոշ­մո­ւէր իմ սե­րուն­դի հո­գի­նե­րուն մէջ:
Տա­րի­նե­րը ան­ցան, բայց այդ գա­ղա­փա­րը եւ միա­ցեալ ­Հա­յաս­տա­նի տես­լա­կա­նը հաս­տատ մնաց բո­լո­րիս մէջ իբ­րեւ ու­ղե­ցոյց:
­Տա­րի­նե­րը ան­ցան եւ ա­շա­կեր­տա­կան ան­գի­տա­կից տա­րի­նե­րու դրոշ­մը ամ­բող­ջա­կան ի­մաստ ստա­ցաւ եւ մեր ապ­րում­ներն ու մտա­ծում­նե­րը ա­ւե­լի խոր­քա­յին դար­ձան:
Մեր ազ­գի պատ­մու­թեան մէջ մե­ծա­գոյ­նը կա­րե­լի է նկա­տել ­Մա­յիս 28ի յաղ­թա­նա­կը: Ան ա­ւե­լի՛ն­ է, քան օ­տա­րի տի­րա­պե­տու­թիւ­նը թօ­թա­փե­լու ան­կա­խու­թեան թո­ւա­կա­նի մը տա­րե­դար­ձը: ­Սար­տա­րա­պա­տի, ­Բաշ-Ա­բա­րա­նի եւ ­Ղա­րա­քի­լի­սէի ճա­կատ­նե­րուն վրայ ռազ­մա­կան ու քա­ղա­քա­կան յա­ջո­ղու­թիւն­նե­րը պարզ յաղ­թա­նա­կի մը բնո­րո­շու­մէն շատ ա­ւե­լին են, քա­նի որ ա­նոնք ջար­դե­րէ, տե­ղա­հա­նու­թե­նէ ու թշո­ւա­ռու­թե­նէ դեռ տա­ռա­պող ժո­ղո­վուր­դին կող­մէ նոյ­նինքն ցե­ղաս­պա­նին դէմ տա­րո­ւած յաղ­թա­նակ­ներ ըլ­լա­լէ ետք, ե­ղան նաեւ հայ­րե­նի­քի կեր­տում եւ պե­տա­կա­նու­թեան հաս­տա­տում: ­Բագ­րա­տու­նեաց թա­գա­ւո­րու­թեան ան­կու­մէն (1045թ.) 873 տա­րի վերջն էր, որ հռչա­կո­ւե­ցաւ ան­կա­խու­թիւ­նը եւ հիմ­նո­ւե­ցաւ հա­յու­թեան ա­ռա­ջին պե­տու­թիւն-հան­րա­պե­տու­թիւ­նը: Ա­պա նաեւ՝ ­Մա­յիս 28ի Ան­կա­խու­թեան ա­ռա­ջին տա­րե­դար­ձին՝ 1919ին, ա­ռա­ջին ան­գամ բա­նա­ձե­ւո­ւե­ցաւ Ա­զատ, Ան­կախ եւ ­Միա­ցեալ ­Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­կան նպա­տա­կը, երբ օ­րո­ւան կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը յայ­տա­րա­րեց, թէ իր նպա­տակն է միաց­նել ­Հա­յաս­տա­նի հո­ղե­րը, վերջ տալ Ա­րե­ւե­լա­հա­յաս­տա­նի ու Ա­րեւմ­տա­հա­յաս­տա­նի բա­ժա­նու­մին, մոռ­նալ ռու­սա­հայ եւ թրքա­հայ բա­ցատ­րու­թիւն­նե­րը եւ բո­լո­րո­ւիլ ­Մէկ ­Հայ­րե­նիք եւ ­Մէկ ­Հա­յու­թիւն գա­ղա­փա­րին շուրջ:
­Մա­յիս 28էն ու­սա­նե­լի դա­սե­րը բազ­մա­շերտ են, բայց նաեւ ա­նոնք ի­րա­րու շաղ­կա­պո­ւած են եւ այդ շաղ­կա­պո­ւա­ծու­թիւնն է, որ կը բնո­րո­շէ ­Մա­յիս 28ի խոր­հուր­դը:
Այ­սինքն՝ ­Սար­տա­րա­պա­տի հե­րո­սա­կան յաղ­թա­նա­կին մէջ՝ ժո­ղո­վուր­դի սե­փա­կան ու­ժին ու միաս­նա­կան գոր­ծին ա­պա­ւի­նե­լու հա­ւատ­քը, կամ­քը եւ վճռա­կա­նու­թիւ­նը ո­րո­շիչ ե­ղան:
Ան­կա­խու­թեան ու պե­տա­կա­նա­շի­նու­թեան նուա­ճում­նե­րը հնա­րա­ւոր դար­ձան, շնոր­հիւ միաս­նա­կան ո­գին դարբ­նող ու նո­ւա­ճում­նե­րը ի­րա­կա­նաց­նող ղե­կա­վար գոր­ծիչ­նե­րու գա­ղա­փա­րա­պաշ­տու­թեան, անձ­նո­ւի­րու­մին, վճռա­կա­նու­թեան: ­Ղե­կա­վար­ներ, ո­րոնց­մով կը հպար­տա­նանք այ­սօր եւ ո­րոնց յի­շա­տա­կին առ­ջեւ կը խո­նար­հինք բո­լորս:
Բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րուն մէջ, նաեւ ներ­կա­յիս մե­զի պէտք են գա­ղա­փա­րով, հա­ւատ­քով եւ կազ­մա­կեր­պա­կան տա­ղան­դով ու հմտու­թեամբ, Ա­րամ ­Մա­նու­կեան­նե­րու տի­պա­րին ձգտող քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­ներ, ղե­կա­վար­ներ, ո­րոնք դիր­քի ու պաշ­տօ­նի մէջ միա՛յն ­ծա­ռա­յու­թիւն տես­նեն, էա­պէ՛ս ­ժո­ղովր­դա­վար ըլ­լան, ըն­կե­րա­յին բո­լոր խա­ւե­րը ի­րենց գոր­ծա­կից դարձ­նեն, հարս­տա­հա­րո­ղին անխ­նայ հա­րո­ւա­ծեն, պա­տիւ­նե­րէ խու­սա­փին: ­Հե­ղի­նա­կու­թիւն­ներ, ո­րոնք ոչ թէ «image maker»ի կամ «PR»ի նպաս­տով դիր­քե­րու հաս­նին, այլ ի­րենց ան­կեղ­ծու­թեամբ, պար­զու­թեամբ, հա­մեստ ապ­րե­լա­ձե­ւով, գա­ղա­փա­րա­կան պատ­րաս­տու­թեամբ ու կեն­դա­նի գոր­ծով ժո­ղո­վուրդ հմա­յեն ու ա­ռաջ­նոր­դեն եւ ի­րենք ալ լծո­ւին հայ­րե­նի­քի բար­գա­ւաճ­ման գոր­ծին:
­Ներ­կայ եւ բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րուն մէջ մե­զի պէտք է մա­նա­ւանդ միաս­նա­կան ո­գին: ­Յու­սալ­քիչ է, երբ նոյ­նինքն ժո­ղո­վուր­դը կ­’ընտ­րէ ան­տե­սել իր իսկ պատ­մու­թեան դա­սե­րը:
Շ­նոր­հիւ ­Մա­յիս 28ին էր, որ ու­նե­ցանք հայ­րե­նիք եւ ան­կախ պե­տու­թիւն, որ հա­զիւ եր­կու տա­րի դի­մա­ցաւ՝ տա­րա­ծաշր­ջա­նին մէջ տի­րող այդ օ­րե­րու ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան բարդ ի­րա­վի­ճա­կին հե­տե­ւան­քով: Այդ կար­ճա­տեւ ան­կա­խու­թեան շրջա­նին, քա­ղա­քա­կան, ըն­կե­րա­յին ու տնտե­սա­կան շա՜տ դժո­ւար պայ­ման­նե­րու մէջ իսկ, պատ­կե­րաց­նենք, որ դար մը ա­ռաջ, յա­ջո­ղե­ցանք հան­րա­պե­տու­թիւ­նը հաս­տա­տել ժո­ղովր­դա­վար սկզբունք­նե­րու վրայ, մարդ­կա­յին ի­րա­ւուն­քի հա­ւա­սա­րու­թեան ըմբռ­նու­մով:
Այ­սօր մեր ան­կախ պե­տու­թիւ­նը բո­լո­րիս ձգտում­նե­րը խտա­ցու­ցած պի­տի ըլ­լայ, ե­թէ միայն բար­գա­ւա­ճի ի­րա՛ւ ­ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան եւ ընդ­հա­նուր ա­պա­հո­վու­թեան մէջ: Ա­պա­հով՝ ար­տա­քին թշնա­մի­նե­րէն, ա­պա­հով՝ ըն­կե­րա­յին ար­դա­րու­թեան մէջ, ա­պա­հով՝ ա­զա­տու­թեան, տնտե­սա­կան վե­րել­քի, յա­ռաջ­դի­մու­թեան, կրթա­կան ու մշա­կու­թա­յին զար­գաց­ման մէջ:
Կ­՚են­թադ­րեմ, թէ սփիւռ­քա­ծին իմ սե­րունդս ­Մա­յիս 28ի ե­զա­կիու­թիւնն ու մե­ծու­թիւ­նը կը տես­նէ ա­նոր պատ­մա­կան մեծ ի­րա­գոր­ծու­մին մէջ եւ կ’ակն­կա­լէ, որ հայ­րե­նի քա­ղա­քա­կան ներ­կայ գոր­ծիչ­նե­րը օ­րի­նա­կո­ւին ­Մա­յիս 28ի սե­րուն­դէն: