Հայաստանի Հանրապետութեան 104-րդ տարեդարձի ելոյթներու շարքին մէջ, յատուկ տեղ կը գրաւէ Աթէնքի մէջ գործող «Գ. Լազեան», «Վարանդեան» եւ «Ա. Մանուկեան» կոմիտէններուն կողմէ կազմակերպուած ոգեկոչական երեկոն, որ տեղի ունեցաւ Երկուշաբթի, 30 Մայիս 2022-ի երեկոյեան, Ֆիքսի «Լ. Եւ Ս. Յակոբեան» վարժարանի բակին մէջ։
Հայրենակիցներու բազմամարդ ներկայութեան կողքին, ուշագրաւ էր Հ.Յ.Դ. Յունաստանի Երիտ. միութեան անդամներու խանդավառ ներկայութիւնը, որ աւելիով ծաւալեցաւ գեղարուեստական յայտագիրի ընթացքին, ազգային-հայրենասիրական երգերու ներկայացման պահուն։
Ելոյթը իրենց ներկայութեամբ պատուեցին Յունահայոց թեմակալ Առաջնորդ Գեղամ արք. Խաչերեան, Հայ կաթողիկէ համայնքի գերապայծառ Յովսէփ ծ.վ. Պէզազեան, Հ.Հ. դեսպանութեան հիւպատոս տիկ. Յասմիկ Դաշտոյեան, Գոքինիոյ եւ Նէոս Գոզմոսի հոգեւոր հովիւներ Պարէտ քհնյ. Խաչերեան եւ Նարեկ քհնյ. Շահինեան, Ազգային վարչութեան ատենապետ Թագւոր Յովակիմեան, Հ.Յ.Դ. Կեդր. կոմիտէի ներկայացուցիչ ընկ. Հռիփսիմէ Յարութիւնեան, Հայ դատի Եւրոպայի խորհուրդի նախագահ ընկ. Գասպար Կարապետեան, Հ.Կ.Խաչի Շրջ. վարչութեան ատենապետուհի ընկ. Լիզա Աւագեան, Համազգայինի Շրջ. վարչութեան ատենապետուհի ընկ. Յուլիանա Մանուկեան, Հ.Յ.Դ. երիտ. միութեան Կեդր. վարչութեան, շրջաններու միութենական գործօններու ներկայացուցիչները եւ տպաւորիչ թիւ մը հայրենակիցներու։
Հայկական ոգերգի յոտնկայս ունկնդրութենէն ետք, ելոյթի բացումը կատարեց ընկ. Ալիս Ֆարաճեան, որ իր հակիրճ խօսքին մէջ շեշտեց. «Մայիսեան հանրապետութեան հարիւրչորսամեակը կարեւոր ու յիշատակելի պիտի ըլլար նոյնիսկ եթէ հանրապետութեան կեանքը մէկ օր միայն տեւած ըլլար:
Անոր արժէքը կը կայանայ հայ ժողովուրդի վճռականութիւնը ընդգծող ու շեշտող եղելութեան մէջ: Եղելութիւն մը, յաղթանակ մը, որ հայ ժողովուրդի ազատ ապրելու իղձերուն յաւիտենական հայելին է ու պիտի մնայ իբր այդ՝ յաջորդող սերունդներուն համար եւս:
Նկատի ունենալով այդ ժամանակներու դժուարութիւնները, հանրապետութեան արձանագրած յաջողութիւնները աւելի եւս կու գան ամրապնդելու այն համոզումը, թէ մեր ժողովուրդը արժանի էր այդ հանրապետութեան, մինչ մայիսեան անկախութիւնը արժանի էր հայ ժողովուրդին։
Մայիսեան անկախութեան հանգրուանը ալ աւելի կարեւոր կը դառնայ այսօր, երբ Արցախը եւ հայրենիքը վտանգուած են մերօրեայ թրքական շարժումներէն:
Նոյն թշնամին իր հասակը կը փորձէ ցոյց տալ իր զէնքերով ու բարբարոսութեամբ, գիտնալով հանդերձ թէ հայ ժողովուրդը տոկուն է դարերու ընթացքին»:
Յաջորդաբար, ան հրաւիրեց ներկաները դիտելու Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի ներկայացուցիչ ընկ. Յակոբ Տէր Խաչատուրեանի առցանց յատուկ ուղերձը յունահայութեան, որուն մէջ ան պանծացուց մայիսեան յաղթանակի արժէքը եւ անդրադարձաւ Հայաստանի ու Արցախի ներկայ մարտահրաւէրներուն։ Ընկերոջ խօսքը կը հրատարակենք առանձին։
Իսկական վայելք մը եղաւ համազգայնական ընկ. Հռիփսիմէ Կարապետեանի կողմէ Համօ Սահեանի «Ախր ես ինչպէս» ոգեշունչ բանաստեղծութեան ասմունքը։ Ընկերուհին իր ձայնի խորունկ երանգաւորումներով տուաւ Սահեանի՝ հայրենիքը փառաբանող ստեղծագործութեան ամբողջ էութիւնը եւ խլեց ջերմ ծափահարութիւններ։
Բեմ բարձրացաւ Հ.Յ.Դ. Երիտ. Միութեան անդամ ընկ. Երուանդ Մանուկեան, որ երիտասարդական ոգիով եւ յստակ առոգանութեամբ փոխանցեց հայ երիտասարդութեան վճռորոշ պատրաստակամութիւնը տէր կանգնելու հայրենիքի դէմ ցցուած խոչընդոտներուն։ Քովի սիւնակներուն մէջ ընկերոջ խօսքը կու տանք առանձին։
Օրուան գլխաւոր բանախօսն էր ընկ. Սերգօ Գույումճեան, որ կուռ խօսքով մը անդրադարձաւ մայիսեան հերոսապատումի մշտական արժէքին, ապա ան շեշտը դրաւ Հայաստանի ու Արցախի այսօրուան իրավիճակին վրայ։ Ան յատուկ անդրադարձ կատարեց Արցախի հողերու կորուստին, ինչպէս նաեւ հայրենիքի զարգացման համար ստեղծագործ լման սերունդի մը դառնաղէտ չքացման, որոնք իրենց արեան գինով ինկան Արցախի մատոյցներուն մէջ։
Ան քննադատելով ներկայ իշխանութիւնները յայտնեց, թէ անընդունելի է հայ ժողովուրդին համար երթալ միակողմանի զիջումներու եւ վտանգել բովանդակ հայրենիքի լինելութեան խնդիրը։ Բանախօսը պախարակեց ներկայ իշխանութեան փութկոտութիւնը «խաղաղութեան» դաշինքներ ստորագրելու ի վնաս հայութեան, ընդունած ըլլալով նաեւ Թուրքիոյ դերակատարութիւնը եւ անմիջական մասնակցութիւնը որպէս միջնորդ։ Իր խօսքի աւարտին, ընկերը յայտնեց, թէ արտաքին վտանքները եւ ներքին մարտահրաւէրները պիտի դիմագրաւենք միասնականութեամբ եւ վերջնական յաղթանակի հաւատքով:
Ընկերոջ խօսքի ամբողջութիւնը կը հրատարակենք ներկայ թիւով։
Ելոյթի վերջին մասը եղաւ գեղարուեստական յայտագիրի ներկայացումը, որուն մասնակցեցան Վարդան Աբովեան՝ տուտուքով, Լեֆթերիս Խաւուծաս՝ կիթառով եւ Անկելոս Փոլիխրոնիս՝ տհոլով։ Գեղարուեստական խումբը ներկայացուց հայկական ժողովրդային, հայրենասիրական եւ յեղափոխական երգեր ու մեղեդիներ, իրենց նուագակցութեան մէջ հրաւիրելով ներկաները մասնակից դառնալու երգերուն։ Մանաւանդ, երիտասարդ սերունդին կողմէ ընկերակցութիւնը երգերուն ստեղծեց ջերմ ու խանդավառ մթնոլորտ մը, աւելի բարձրացնելով օրուան խորհուրդի արժէքը։
Հանդիսավարուհիին փակման խօսքէն ետք յաջորդեց մտերմիկ հիւրասիրութիւն։
* * *
Ամէն տարուան նման, այս տարի եւս, շրջաններու եկեղեցիներէն ներս, Կիրակի, 29 Մայիսի առաւօտուն տեղի ունեցաւ յատուկ գոհաբանական մաղթանք եւ դրօշի օրհնութիւն, նուիրուած Հայաստանի Հանրապետութեան հռչակման 104-րդ տարեդարձին։
Հոգեւոր հովիւները իրենց քարոզներուն մէջ անդրադարձան մայիսեան հերոսապատումի խորհուրդին, ներկայացնելով հայ ժողովուրդի անկախութեան սխրագործութիւնը եւ դարաւոր երազի մը իրականացումը։
Ընկեր Սերգօ Գույումճեանի խօսքը
«Հետագայ դարերի հայ մարդը պիտի զարմանայ այն սերունդի վրայ, որ օրհասի տարիներին հերոսական վճռականութեամբ, տէր կանգնեց իր անտէր հայրենիքին եւ իր անվարժ ու թոյլ ձեռքով, բայց եւ անվեհեր հոգով կարողացաւ աւերակների եւ սովի միջից նոր Հայաստան ստեղծել:
Սա մի գերագոյն վճիռ էր, մի հերոսական կեցուածք, մի անօրինակ վճռականութիւն, եւ նրա փառքը պատկանում է Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան եւ հայ ժողովուրդի խոնարհ խաւերին, որ տէր կանգնեցին հայ հայրենիքին, կազմակերպեցին նրա պաշտպանութիւնը եւ դրին անկախ Հայաստանի պետութեան հիմքերը:
Այս բախտորոշ եւ գերագոյն վճռականութեան տօնն է Մայիս 28ը:»
Նիկոլ Աղբալեանի այս խօսքերով կ՚ողջունեմ մեր նորագոյն պատմութեան ամէնէն կարեւոր թուականին եւ կարեւորագոյն յաղթանակին՝ 1918 Մայիս 28-ի անկախութեան 104-րդ տարեդարձը, որ մեզ համախմբած է հոս այսօր, որպէսզի միասնաբար հաղորդուինք անոր խորհուրդէն, ազգովին հպարտանանք եւ այդ հպարտութիւնը վերանորոգենք, նախ մեր մէջ, ապա նաեւ զայն սրսկենք մեր շրջապատին, մանաւանդ նորահաս սերունդներուն:
Եթէ Սարդարապատի մէջ չյաղթէինք եւ այդ յաղթանակը չպսակուէր նաեւ քաղաքական յաղթանակով, այսինքն անկախութեան հռչակումով ու պետութեան կառուցումով, յստակ է, որ ցեղասպանը սպանդի պիտի ենթարկէր նաեւ հայութեան մնացեալը եւ հայ գոյութիւն պիտի չ՚ունենար իբրեւ ազգ, հայրենիք ու պետութիւն:
Այս կը նշանակէ, որ Մայիս 28-ը աւելի՛ն է, քան օտարի տիրապետութիւնը թօթափելու անկախութեան թուականի մը տարեդարձը:
Մայիս 28-ո՛վ է որ դարձանք ազգ, հայրենիք ու պետութիւն: Այն կը նշանակէ նաեւ, որ հայոց պատմութեան մէջ, մեր տօներուն մեծագոյնն է Մայիս 28-ըն:
Անկախութեան առաջին տարեդարձին, 1919-ին, օրուան կառավարութիւնը կը յայտարարէր, թէ իր նպատակն է միացնել Հայաստանի հողերը, վե՛րջ տալ Արեւելահայաստանի ու Արեւմտահայաստանի բաժանումին, մոռնալ ռուսահայ եւ թրքահայ բացատրութիւնները եւ բոլորուիլ ՄԷԿ ՀԱՅՐԵՆԻՔ եւ ՄԷԿ ՀԱՅՈՒԹԻՒՆ գաղափարին շուրջ:
Ահա, այն ատեն կը բանաձեւուէր Ազատ, Անկախ եւ Միացեալ Հայաստանի քաղաքական նպատակը:
Միայն երկու տարի տեւեց 1918-ի Մայիսեան անկախութիւնը:
Բայց այդ երկու տարուան մէջ, յաջողեցանք ժողովրդավար սկզբունքներու վրայ հաստատել հանրաապետութիւնը, զայն արմատացնելով մարդկային իրաւունքներու հաւասարութեան արժէքին վրայ:
Ապա նաեւ ուշադրութի՛ւն.
Սեւրի մէջ կրցանք առնել շուրջ 160.000 քառակուսի քիլոմեթր տարածութեամբ Միացեալ Հայաստանի հաստատագիրը:
Այս հաստատագիրը մեր ժառանգն է, որուն տէրը պիտի մնանք մենք, մինչեւ անոր իրագործումը:
Սովետական անազատ վարչակարգին ու հալածանքի 70 տարիներուն, սփիւռքի սերունդները դաստիարակուեցան Մայիս 28-ի հպարտանքով, անկախութեան գաղափարով եւ միացեալի նպատակով, որուն համար արդար է բարձրաձայն ըսել, թէ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւ՛նն էր, որ սփիւռքը կազմակերպեց հայրենիքի տեսլականին շուրջ, ամէն գնով պահեց ու պահպանեց անկախ հանրապետութեան եռագոյն դրօշը, ոգերգն ու զինանշանը:
Անկախութեան կորուստէն 70 տարի ետք, պատմական առիթը հազիւ ներկայացած՝ հայրենի ժողովուրդը, 1991ի Սեպտեմբեր 21-ի հանրաքուէով, վերահաստատեց Հայաստանի Հանրապետութիւնը, իբրեւ շարունակութիւնը Մայիս 28ին՝ որդեգրելով անոր խորհրդանիշ՝ միեւնոյն դրօշը, ոգերգը եւ զինանշանը:
Հետեւաբար, անջատուած շղթային օղակումն է Սեպտեմբեր 21-ը, ժողովրդավար կարգեր վերահաստատելու օր, վերանկախացման մեծ տօն:
Մայիս 28-ի պատմական արժէքը եւ անկէ բխած ուսանելի դասերը անժամանցելի են:
Շատ բան ունինք սորվելիք նաեւ Սարտարապատի յաղթանակին ու պետականութեան կառուցման մէջ դերակատար անձերէն:
Սարտարապատը փաստն է ղեկավարներու կարողութեան ու նուիրումին:
Թէ՝ կարելի է եղեր, իր անձին օրինակով, սեփական ուժին ապաւինելու կամքով զօրացնել թշուառութեան մէջ գտնուող եւ թշնամիէն սարսափած, յուսահատ ու անօգնական ժողովուրդ մը, բարոյական կորով ու յաղթանակի յոյս ներշնչել անոր, անհաւասար կռիւի մղել ու յաղթել:
Յաղթել ու յաղթանակը քաղաքական աքթով հաստատել ու պարտադրել ցեղասպանին, որ ընդունի պարտութիւնը:
Գիտակցինք սակայն, թէ անցեալին համար հպարտութիւնը կ՚իմաստաւորուի, երբ ուղեցոյց ըլլայ եւ յենարան՝ լաւ գնահատելու այսօ՛րը, ներկան, ներկայի մարտահրաւէրները:
Մարտահրաւէրներ, որոնք կը պահանջեն ուժերու համախմբում եւ պայքարի պատրաստակամութիւն:
Սիրելի ներկաներ,
Այս տարուայ Մայիսեան տարեդարձը, ամբողջ հայութիւնը,-Հայաստանը, Արցախը եւ սփիւռքը- կը գտնէ 2020-ի Արցախեան 44-օրեայ պատերազմի աղէտալի հետեւանքներուն շուքին տակ:
Անկախութեան մեծ տօնը մեզ կը գտնէ 2020-ի Նոյեմբերի յանձնուողական համաձայնագրի ստորագրութեան, հողերու յանձման, հազարաւոր երիտասարդ կեանքերու կորուստի եւ գաղթական դարձած հազարաւոր ընտանիքներու ծանր իրողութեան առջեւ ու պարտուած ըլլալու հոգեբանութիւնը մեր վրայէն թօթափելու ճիգին մէջ:
Մայիս 28-ն մեզ կը գտնէ հայրենիքի տագնապող ու խռոված ներքաղաքական կեանքով, պարտուողական մտայնութեան գերի, ու դիւանագիտական սեղանին շուրջ, Հայաստանի ներկայ իշխանութիւններուն անկարող ու «գլուխ ծռել»ու վարքագիծով, մտահոգ ու շուարած Սփիւռքով:
Այսօր՝
Արցախի հողային տարածքի գրեթէ 80% անցած է Ատրպէյճանի վերահսկողութեան տակ, երկրին մէջ ստեղծուած է անապահով ընկերային իրականութիւն, ամէնօրեայ սպառնալիքներու մթնոլորտ, անորոշ ապագայ, մինչ սահմաններու անվտանգութիւնը կախեալ է օտար ուժերէ:
Եռաբլուրի մէջ, 90-ականներու հերոսներուն կողքին, կը հանգչին հազարաւոր նոր անմահացած երիտասարդներ, որոնք այսօր իրենց կեանքո՛վ է, որ պիտի ծաղկեցնէին հայրենիքը եւ պաշտպան պիտի կանգնէին անոր ազատութեան եւ անկախութեան:
Շուշիի, Հադրութի եւ այլ գրաւուած շրջաններուն մէջ, իրենց տուները ստիպուած լքած տասնեակ հազարաւոր ընտանիքներ, ժամանակաւոր ապաստան գտած ըլլալով Ստեփանակերտի եւ Հայաստանի այլ քաղաքներու մէջ, այժմ դարձած են գաղթական:
Հայաստանի իշխանութիւնները փաստօրէն արտաքին լուրջ ճնշումներու ենթակայ են, որոնց դիմաց ընկրկելու, նոյնիսկ հայրենիքի անխզելի մաս՝ Արցախն ու սահմանային այլ տարածքներ զիջելու, նախանշաններ ցոյց կու տան՝ յանուն ենթադրեալ «խաղաղութեան» մը ու «դրացիական յարաբերութիւններու»:
Թուրք-ատրպէյճանական տանդեմին կողմէ, կը պարտադրուի սահմանագծման եւ սահմանազատման ընթացք, որ յայտնի վտանք է Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքի ամբողջականութեան դէմ, թիրախաւորելով Տաւուշի սահմանամերձ գիւղերէն սկսեալ՝ մինչեւ Գեղարքունիքը, Տիգրանաշէնն ու Սիւնիքը: Մինչ արդէն ամիսներէ ի վեր Ազերի բանակը սահմաններու ամէնօրեայ ներխուժումներով, գրաւած է սահմանամերձ տարածքներ ու հաստատուած հոն:
Հայաստանի ընդիմութեան կողմէ ղեկավարուող, «Դիմադրութիւն» ժողովրդային շարժումը, մէկ ամիս է արդէն որ հազարաւոր քաղաքացիներ ճամբայ իջեցուցած է եւ կը պահանջէ վարչապետին անմիջական հրաժարականը ու նոր կառավարութեան մը կազմաւորումը:
Այդ ժողովրդային ցոյցերու ընթացքին ոստիկանական բիրտ ուժ կը կիրառուի խաղաղ ցուցարարներու հանդէպ, եւ տասնեակ ձերբակալութիւններ տեղի կ՚ունենան, վարչակարգի մը կողմէ, որ ինք երբ իշխանութեան գլուխ պիտի գար Թաւշեայ յեղափոխութեամբ՝ ինքզինք կը յայտարարէր դէմ՝ ամէն տեսակի եւ ի մասնաւորի ոստիկանական բիրտ ուժին…
Դիմադրութեան այդ շարժման աւարտը ճիշդ է, որ կախեալ է հայրենի ժողովուրդի կամքէն ու դիմադրականութեան վճռականութենէն: Սակայն մենք, իբրեւ սփիւռքի գաղթօճախ, մենք եւս մեր խօսքը ունինք ըսելիք, ազգային իմաստով տագնապալի ու բախտորոշ այս պատմական պահին:
Ահա այս բեմէն կը յայտնենք անվերապահօրէն թէ՝
Անընդունելի է մեզի համար, որեւէ զիջողական տրամադրութիւն՝ թուրք-ատրպէյճանական տանդեմին, կամ այլ հասցէներու կողմէ գործադրուած ճնշումներուն դիմաց, ուրկէ որ ալ ըլլան անոնք, մանաւանդ որեւէ զիջում Արցախի ինքնորոշման իրաւունքին մէջ: Զօրավիգ ենք Արցախի ժողովուրդի պայքարին եւ Արցախի Ազգային ժողովի վերջին յայտարարութիւններուն:
Կ՚ակնկալենք, որ հայրենի իշխանութիւնները, որոնք որ ալ ըլլան անոնք, կանգնին տէր ու պաշտպան քաջարի Արցախին ու դէմ կենան որեւէ փորձի, որ վիրաւոր պիտի դարձնէ Արցախի ինքնորոշման իրաւունքը, վիրաւոր պիտի դարձնէ հայրենի պետութիւնը, անոր անկախութիւնն ու գերիշխանութիւնը եւ ազգի արժանապատւութիւնն ու հպարտութիւնը:
Հայ ժողովուրդը պիտի շարունակէ պայքարիլ ու պաշտպան կենալ իր ազգային իրաւունքներուն ու Դատին, մերժելով այն բոլոր փորձերը որ կ՚ուզեն բռնագրաւուած Շուշին, Հադրութը եւ մնացեալ հայկական գաւառները տեսնել ազերի-թուրք դրօշի տակ, որ կ՚ուզեն մոռացութեան մատնել Հայոց ցեղասպանութեան փաստը եւ պատմութեան էջերուն մէջ թաղել Անկախ Հայաստանի տեսլականը:
Սիրելի ներկաներ,
Այդքան ալ ժամանակ չէ անցած այն օրէն, երբ Հայաստանի այժմու վարչապետը կը յայտարարէր ամբողջ հայութեան առջեւ թէ, «Արցախը Հայաստան է ու վերջ»:
Կ՚երեւի թէ չէր հասկցած այդ խօսքին ծանրութիւնը կամ շատ արագ դրժեց իր յանձնառութիւնը: Հարց կու տանք իրեն այսօր.
Պարոն Փաշինեա՛ն, անկեղծ եղէ՛ք եւ բացայայտեցէ՛ք, թէ ինչպէ՞ս կ՚ըլլայ, որ ընդունելի եղած է ձեր կողմէ Մայիս 22-ին՝ Եւրոպական խորհուրդի նախագահի հրաւէրով, Պրիւքսէլի մէջ կայացած, Ալիեւի հետ հանդիպման յայտարարութեան մէջ գործածուած քաղաքական բառամթերքը:
Յայտարարութեան մէջ կը գործածուի «Լեռնային Ղարաբաղի էթնիկ բնակչութիւն» եզրոյթը, որ բանակցութեանց բառապաշարին մէջ մինչեւ հիմա երբէք չէր ընդգրկուած:
Այդ եզրոյթը, Արցախի բնակչութիւնը կը վերածէ Ատրպէյճանի մէջ ապրող ազգային փոքրամասնութեան մը, այնպէս ինչպէս կ՚ուզէ Ատրպէյճանը եւ կ՚անտեսէ Արցախի ժողովուրդի ինքնորոշման իրաւունքը, ինչ որ, ոչ միայն ընդունելի չէ՛ Հայաստանին ու համայն հայութեան համար, այլ նոյնինքն Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան կարգաւորման համար նախատեսուած՝ Մ.Ա.Կ.-ի եւ Ե.Ա.Հ.Կ.-ի սկզբունքներէն փխող՝ ժողովուրդներու իրաւահաւասարութեան եւ ինքնորոշման իրաւունքով:
Հարց կու տանք ուրեմն պարոն վարչապետ, «Արցախը Հայաստան է ու վե՞րջ» կա՞մ «Արցախը Հայաստանին համար է՝ վերջ»:
Մեր մտահոգութիւնը մեծ է:
Կը պարզուի, թէ «խաղաղութեան» օրակարգ մը առաջ քշելով, Հայաստանին ու Արցախին համար ճակատագրականօրէն վնասակար, մերժելի լուծում մը կը փորձուի պարտադրել մեզի:
Այդքանը լաւ կը հասկնանք, թէ՝ Թուրքիան լաւ առիթ գտած է՝ «խաղաղութեան» խաղաքարտով իր վաղեմի ծրագիրը իրականացնելու, այսինքն միջնորդ դառնալ՝ Հայաստան-Ատրպէյճան հակամարտութեան, իբրեւ թէ լուծում տալու համար:
Լաւ կը գիտակցինք նաեւ, որ խաղաղութիւնը թանկ ու բարձրագոյն արժէք է բոլոր ժողովուրդներուն եւ մանաւանդ հայ ազգին ու Հայաստանին, անտարակուսելիօրէն նաե՛ւ Արցախին համար:
Սակայն, հայրենի պետութեան ղեկավար խաւը պիտի գիտնար զանազանել, իսկակա՛ն խաղաղութիւնը՝ փոխադարձ յարգանքի ու արդարութեան հիմունքով, խափուսի՛կ խոստումներէն, որ կը տրուին պահանջելով սակարկել հերոսներու արիւնը, ազգի իրաւունքը, արժանապատուութիւնը եւ հպարտութիւնը:
Այս բոլորին մասին խօսք ունինք ըսելիք նաեւ մե՛նք, սիրելի հայրենակիցներ, Սփիւռքը, որ մէկ դար պահեց ու պահպանեց Ազատ ու Անկախ հայրենիքի տեսլականը եւ կազմակերպ ուժ դարձաւ ի խնդիր անոր:
Եւ ինչպէս որ 2009-ին ստորագրուած հայ-թրքական փրոթոքոլներուն մէջ մենք տեսանք Թուրքիոյ իսկական նպատակը եւ դէմ կանգնեցանք այն օրերու իշխանութեան քաղաքականութեան, այսօր շատ աւելի վճռակամ մեր ձայնը կը բարձրացնենք, միացնելով հայրենիքի ժողովուրդի ձայնին, յստակ դարձնելու համար բոլորին ու մանաւանդ այսօրուա՛ն իշխանութիւններուն, թէ իրենց պարտուողական քաղաքական վարքագիծով, իրաւունք չունի՛ն սակարկելու Արցախի ինքնորոշման իրաւունքը:
Այդ իրաւունքը արդարացուած է Արցախի՛ ժողովուրդի կամքով եւ սերունդներու կեանքին գնով:
Սիրելի հայրենակիցներ,
Կիլիկիոյ թագաւորութեան անկումէն վերջ, 1375 թուականին, մեր ժողովուրդը անկախ պետութիւն ունեցաւ գրեթէ 550 տարի վերջ:
Այդ իսկ անկախութիւնը երբէք դիւրին չեղաւ պահպանել, կորաւ, բայց սրտերուն մէջ պահուեցաւ ու վերստին կերտուեցաւ:
Անկախ Հայաստանի տարիները հազիւ 33 են՝ երկու տարի 1918-էն-20 եւ 31 տարի՝ 1991-էն ասդին:
Պատմական այս թուականներու եւ թիւերու իրողութիւնը, հասկնալի կը դարձնէ, թէ անկախութեան գաղափարը, իբրեւ մեծագոյն արժէք հաղորդուեցաւ սերունդներուն ու վառ պահուեցաւ հայ ժողովրդի եւ ազգի հոգւոյն մէջ, դարեր շարունակ:
Իբրեւ այնպիսին, որքա՜ն զայն թանկագին կը զգանք, մանաւանդ ներկայի պատմական իրադարձութիւններուն մէջ:
Անկախութիւնը պիտի պահենք մեր աչքին լոյսին պէս, բոլո՛րս, Հայաստան, Արցախ եւ Սփիւռք:
Մէկը միւսին լրացնելով, ոչ միայն պիտի պահպանենք ու պաշտպանենք անկախ հայրենիքը, այլ յառաջդիմական ու արդար ծրագիրներով, իր թերութիւններն ու տկարութիւնները փոխելով, պիտի զարգացնենք մեր անկախ պետականութիւնը բոլոր մարզերէն ներս:
Վերջ ի վերջոյ ժողովուրդները կ՚ուզեն ունենալ իրենց սեփակա՛ն ազատ հայրենիքը, որովհետեւ կը հաւատան որ հոն կրնան յառաջդիմել, զարգանալ ու բարգաւաճիլ, իրենց ազգի ու մշակոյթի արժէքներուն հիմամբ եւ ընկերային արդարութեամբ:
Արժանի ըլլանք Մայիս 28-ին:
Արտաքին վտանքները եւ ներքին մարտահրաւէրները դիմագրաւենք միասնականութեա՛մբ եւ վերջնական յաղթանակի հաւատքով:
Ազատ, անկախ եւ միացեալ Հայաստանի մեր տեսլականի իրագործման ճամբուն վրայ, մեր յաջորդ թիրախը թող ըլլայ, տօնել անկախութեան այս մեծ տօնը, Արցախը տեսնելով հոն, ուր որ կը պատկանի՝ Հայաստանի գիրկին մէջ, եւ բեմերուն վրայ բարձրաձնելով մէ՛կ դրօշ, երգելով մէ՛կ ազգային օրհներգ:
Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի ներկայացուցիչ
ընկ. Յակոբ Տէր Խաչատուրեանի ուղերձը
Յունաստանի իմ սիրելի հայրենակիցներ,
Մեր ազգային փառահեղ յարութեան տօնն է Մայիս 28-ը:
Վեհ սլացքի, համահայկական բռնցքումի ու յուսահատական կացութենէն աննախընթաց յաղթանակի կերտումի խորհրդանիշն է ան:
1918-ի Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի, Ղարաքիլիսէի ճակատամարտերէն մինչեւ 1992-ի Շուշիի ազատագրումը` հայութիւնը կը տօնէ իր բազմադարեան պատմութեան նորագոյն հարիւրամեակի փառաւոր յաղթանակները: Մայիսին կը նշուին նաեւ հայ ժողովուրդի արձանագրած յաջողութիւնները Համաշխարհային Երկրորդ պատերազմին ընթացքին եւ Արցախի բանակի ստեղծման տօնը:
Մեր պարտքն է նախ խոնարհիլ հայրենակերտ հերոսներու յիշատակին առաջ ու մատուցել մեր յարգանքի տուրքն ու երախտագիտութիւնը հանդէպ այն սերունդին, որ ոչինչէն կերտեց հայկական պետականութիւն, ստեղծեց պետական մտածողութիւն ու ապահովեց հայութեան ու հայրենիքի գոյատեւումը: Մայսի 28-ով ստեղծուած հայրենիքի հիմերուն վրայ արմատաւորուեցաւ ու կը շարունակէ զարգանալ ներկայի մեր վերանկախացած հանրապետութիւնը, որ հայօրէն ապրելու եւ ստեղծագործելու մեր գլխաւոր գրաւականն է:
Երբ Հայոց ցեղասպանութիւնը եկաւ դրոշմելու իր ճնշող լուծը հայ մտքին, խղճին, ստեղծագործութեան վրայ, սահմանելով էութիւնն իսկ յետ Եղեռնեան տարագրեալ հայուն, Մայիս 28-ը եղաւ այն առինքնող փարոսը որ փարատեց հայուն մտքի ու հոգիի ահաւոր խաւարը ու վերականգնեց ազգային ինքնավստահութիւնն ու արժանապատուութիւնը: Մայիսեան սխրանքը փշրեց վերջին դարերու ստրկութեան, պարտութիւններու եւ արհաւիրքի շղթան՝ հայ ժողովուրդին ներշնչելով յոյս: Յոյս՝ իր ապագային առընչութեամբ եւ հաստատ համոզում՝ իր ոյժերուն ու կարողականութեան նկատմամբ: Մայիսեան արշալոյսով հայ ժողովուրդը ճակատագրական պահուն իր մէջ գտաւ այնպիսի ներուժ, որ ամրապնդեց գոյատեւելու իր պողպատեայ կամքը եւ յուսահատ կացութիւնը գլխիվայր շրջեց:
Մայիս 28-ը ճամբան հարթեց նաեւ 1991 Սեպտեմբեր 21-ին. անորմով ո՛չ միայն հիմը դրուեցաւ հայ առաջին հանրապետութեան, այլ՝ անոր պատգամով խորհրդային ամբողջատիրութեան տարիներուն գօտեպնդուեցաւ ազատատենչ հայութիւնը եւ անխաթար պահպանուեցաւ անկախութեան հուրը: Եւ անոր խորհուրդով հայրենիքին վերադարձուեցան ազգային խորհրդանիշները, արժէքներն ու գաղափարախօսութիւնը:
Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը, որպէս համահայկական առաջատար քաղաքական եւ ազգային ազատագրական պայքար մղող կազմակերպութիւն, միշտ խոստացած է մնալ հայ ժողովուրդի այն արթուն պահակը, որ կ՛ապահովէ ազգային արժէքներու յաւերժացումը եւ կը յունաւորէ անոնցմէ փխած ազգային առաջնահերթութիւններու կիրարկելիութիիւնը: Ան նաեւ եղած է, ու կը շարունակէ մնալ, Հայաստանն ու Սփիւռքը զիրար կամրջող գլխավոր օղակը քած համոզուած ըլլալով որ հզօր հայրենիքի երաշխիքը կազմակերպ, հայրենակեդրոն ու յանձնառու սփիւռքն է նաեւ:
Այսօր մթագնած է հայրենի հորիզոնը, վիրաւոր է Արցախը եւ Հայաստանի ապազգային իշխանութիւնները նահանջի մէջ են եւ շարունակական զիջումներու՝ պատրաստ: Անոնք հայրենի ժողովուրդը եւ Սփիւռքահայութիւնը պառակտելու եւ համազգային տեսլականը ջլատելու սեւ աշխատանքին են լծուած:
Բայց այս մութ օրերն ալ կ՚անցնին եւ վստահաբար հայ ժողովուրդը իր մէջ կը վերագտնէ վճռականութիւնն ու ուժականութիւնը՝ հզօր հայրենիք կերտելու, Արցախի արծուբոյնը հայրենիքին վերադարձնելու եւ յանձնառու Սփիւռքով ամբողջական հայրենակերտման գործին փարելու համար:
Մեր գործի տարողութիւնը ընդարձակ է, բազմաշերտ ու երկարաշունչ: Մարտահրաւէրներէ երբէք չենք խուսափած եւ յարատեւ աշխատանքով ենք վերանորոգած մեր կամքը, կորովն ու դիմադրականութիւնը: Մեր նպատակն է լարել բովանդակ հայութեան կարողականութիւնը ի սպաս ազգային գերագոյն շահերուն, որպէսզի միասնական ու համադրուած ճիգերով դուրս գանք պարտութեան պարտադրած ընկճուածութենէն, կեդրոնանանք մեր յաղթանակներու ամրապնդման վրայ եւ ազգովին միաւորուինք նոր հանգրուաններու համազգային տեսլականի շուրջ :
Մենք Մայիսեան յաղթանակներու ներշնչող պատգամին ամուր ջահակիրներն ենք ու պատրաստ՝ ամէն զոհողութեան որպէսզի հզօրանայ եւ յաւերժանայ մեր հայրենիքը:
Շնորհակալութիւն
Հ.Յ.Դ. Յունաստանի Երիտ. միութեան
անդամ ընկ. Երուանդ Մանուկեանի ուղերձը
Մայիս 1918: Թրքական բանակը հասած է Երեւանի դռները: Հայ ժողովուրդը պարտաւոր է ընտրել: Կռուիլ կամ կրկին դարնալ ստրուկ: Լինել կամ չլինել: 1918 Մայիս 28-էն ամբողջ 60-ամեակ մը առաջ՝ ոգեկան, հոգեկան ու մտաւոր զարթօնքի արդիւնքն էր, որ այդ օրհասական ժամուն, հայ ժողովուրդը որոշեց ըլլալ, անհաւասար կրիւ տալով Բաշ Աբարանի, Ղարաքիլիսէի եւ Սարտարապատի ճակատներուն վրայ, հիմը դնելով Ազատ եւ Անկախ Հայաստանի իրականութեան:
1918-ի մայիսեան պատմական անկիւնադարձը ոչ միայն վերակարուցեց հայոց պետականութիւնը, ստեղծելով ազատ հայրենիք, այլ նա մանաւանդ վերականգնեց հայուն համար դարերէ ի վէր կորսուած անկախ լինելիութեան հասկացողութիւնը: Այդ հասկացողութիւնն էր, որ հակառակ անկախութեան կարճ ժամանակի տեւողութեան, դարձաւ փարոս, առաջնորդելու ապագայ սերունդները, թէ հայրենիքի եւ թէ սփիւռքի մէջ, զինուած մայիսեան իտեալներով, պայքարելու հայ ժողովուրդի արդար իրաւունքներուն ի խնդիր, նուաճելու Արցախի ազատագրումը ու Հայաստանի վերանկախացումով կերտելու ներկայի երրորդ Հանրապետութիւնը:Սիրելի ներկաներ,
Այսօր հայ ժողովուրդը անգամ մը եւս կը գտնուի անկիւնադարձային պահու մը: Հայաստանի թրքացման վտանգը կրկին ներկայ է: 44-օրեայ պատերազմով Արցախի տարածքներէն 3/4-ը անցան ազերիներու ձեռքը ու մնացեալ 1/4-ը շրջափակուած թշնամիէն կը փորձէ գոյատեւել, հակառակ բոլոր անպատեհութիւններուն: Հայաստան կորսնցուց իր անվտանգութեան հիմնական դարպասներէն մէկը։ Կորսնցուց նաեւ իր զարգացման միակ ուժանիւթը։ Ամբողջ սերունդ մը։ Միաժամանակ Հայաստանի ներկայ իշխանութիւնը կը ձգտի սերտացնել երկրի դիւանագիտական եւ տնտեսական յարաբերութիւնները Թուրքիոյ հետ, հակարակ այն իրողութեան որ Թուրքիան էր ազերիներու կողքին, 44-օրեայ պատերազմը ծրագրողը եւ մատակարարողը:
Այսօր, աւելի քան անհրաժեշտութիւն է հայ ժողովուրդին համար վերյիշել այն մայիսեան իտեալները, որոնք 104 տարի առաջ, տուին իրեն ուժականութիւնը յաջողելու անհաւատալին: Այն իտեալները, որոնք առաջնորդեցին 1918-ի ժողովուրդը: Այն իտեալները, որոնց հաւատացին 70 տարի յետոյ Արցախի ազատամարտիկները, երբ Շուշին ազատագրեցին: Այն իտեալները, որոնց համար սերունդ մը ամբողջ, երկու տարի առաջ, զոհուեցաւ, քաջաբար կռուելով, հակառակ իշխանութեան կողմէ նախահամաձայնուած դաւաճանութեան։
Մենք Հ.Յ.Դ. Երիտասարդական միութիւնը հպարտ ենք, որ կը պատկանինք այն կազմակերպութեան, որ միշտ պայքարեցաւ ու կը պայքարի իր բոլոր ուժերով վառ պահելու մայիսեան փարոսը: Խորապէս կը գիտակցինք դժուարութիւններուն, բայց միաժամանակ վստահ ենք, որ հայ ժողովուրդի մէջ պիտի վերազարդնի Հայկի ազատատենջ ոգին ու պիտի կերտէ նոր Մայիս 28-եր:
Յարգանք մայիսեան անկախութիւնը կերտողներու յիշատակին:
Յարատեւ կռիւ՝ մինչեւ միացեալ եւ ամբողջական Հայաստանի ստեղծումը: