Մայ­րե­նի ­լե­զո­ւի ­մի­ջազ­գա­յին օր

­Յու­նաս­տա­նի ­Հայ ­Կա­պոյտ ­Խաչ

Հա­յաս­տա­նի պե­տա­կան տօ­նա­ցոյ­ցին վրայ ­Փետ­րո­ւար 21ի թո­ւա­կա­նը իր ար­ժա­նի տե­ղը ու­նի, այն օ­րէն, երբ Եու­նես­քո­յի կող­մէ մի­ջազ­գայ­նօ­րէն հռչա­կո­ւե­ցաւ «­Մայ­րե­նիի օր»։ Իսկ մեր ժո­ղո­վուր­դին հա­մար մայ­րե­նի լե­զո­ւի պահ­պա­նու­թիւնն ու տա­րա­ծու­մը՝ ազ­գա­յին այն­պի­սի լուրջ նշա­նա­կու­թիւն ու­նի, որ ուղ­ղա­կիօ­րէն ա­ռըն­չո­ւած է հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թեան եւ հա­յու ինք­նու­թեան ձե­ւա­կերպ­ման հար­ցե­րուն հետ։
­Հայ ան­հա­տի ինք­նու­թեան ճշդո­րոշ­ման հար­ցին մէջ կրնանք ա­ռանձ­նաց­նել՝ լե­զուն, կրօն­քը, հա­ւա­քա­կան յի­շո­ղու­թիւ­նը եւ ա­նոնց դրսե­ւոր­ման բո­լոր բնա­գա­ւառ­նե­րը՝ դպրոց, ե­կե­ղե­ցի, ա­կումբ, միու­թիւն, մշա­կու­թա­յին ձեռ­նարկ ե­ւայլն։
­Մեր հա­մայն­քա­յին ի­րա­կա­նու­թեան մէջ, ժա­մա­նա­կին կար այն հա­մո­զու­մը, որ հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թիւն եւ հայ­կա­կան ու­սում զի­րար կա­տա­րե­լա­գոր­ծող եզ­րեր էին: Այ­սու­հան­դերձ, մեր ա­ռօ­րեայ կեան­քը ցոյց կու­տայ, թէ հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը հա­յօ­րէն ապ­րե­լու ձեւն է փաս­տօ­րէն:
«­Մայ­րե­նիի օր»ո­ւայ նշու­մին ա­ռի­թով, այ­սօր կ’ու­զենք ծան­րա­նալ՝ աշ­խար­հաս­փիւռ հա­յու­թեան հա­մար միաս­նա­կա­նաց­ման կա­րե­ւոր այս ազ­դա­կի, հա­յե­րէն լե­զո­ւի օգ­տա­գործ­ման ու զար­գաց­ման հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րուն, որ մեր հա­մախմ­բո­ւա­ծու­թեան գրա­ւա­կա­նը կը կազ­մէ։
Ս­փիւռ­քի մէջ ապ­րող հայ ան­հա­տին ու յատ­կա­պէս հայ ե­րի­տա­սար­դին հա­մար, ընդ­հան­րա­պէս լե­զո­ւի գոր­ծա­ծու­թիւ­նը տար­րա­կան սահ­ման­նե­րու մէջ կը մնայ, սահ­մա­նա­փա­կե­լով լե­զո­ւի օգ­տա­գոր­ծու­մը ա­մէ­նա­պարզ մա­կար­դա­կի վրայ։ ­Բարդ միտ­քեր ար­տա­յայ­տե­լու ժա­մա­նակ, պար­տա­ւո­րիչ ան­ցում կը կա­տա­րո­ւի մայ­րե­նին փո­խա­րի­նած՝ տե­ղա­կան օ­տար լե­զո­ւին: Ուս­տի կա­րե­լի է եզ­րա­կաց­նել, որ շատ մը պա­րա­գա­նե­րու, լե­զո­ւամ­տա­ծո­ղու­թիւ­նը հա­յե­րէն չէ, ինչ որ ազ­գա­յին ինք­նու­թեան կա­րե­ւոր բա­ղադ­րիչ­նե­րէն է։
­Պէտք է ըն­դու­նինք, որ յատ­կա­պէս Ա­րեւ­մուտ­քի սփիւռ­քի պա­րա­գա­յին, սեղմ են հա­յե­րէ­նի գոր­ծա­ծու­թեան մար­զե­րը, իսկ գոր­ծա­ծո­ւե­լու պա­րա­գա­յին, կը գե­րիշ­խէ ա­մէ­նա­պարզ հա­յե­րէ­նը, սո­վո­րա­բար խառ­նո­ւած տե­ղա­կան լե­զո­ւի բա­ռե­րով: Ա­սոր պատ­ճառ­նե­րու շար­քին են մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րուն հետ ըն­կե­րա­յին-հա­սա­րա­կա­կան շփում­նե­րու նո­ւա­զե­ցու­մը, լե­զո­ւա­կան օգ­տա­գոր­ծու­մը կեն­ցա­ղա­յին մա­կար­դա­կով միայն, հա­սա­րա­կա­կան վայ­րե­րու մէջ երկ­րի պե­տա­կան լե­զո­ւի գոր­ծա­ծու­թիւ­նը։ Ն­կա­տենք, թէ գի­տա­կան հա­յե­րէ­նը գրե­թէ ի սպառ կը բա­ցա­կա­յի, նոյ­նիսկ մեր հա­յա­տառ մա­մու­լէն, որ գե­րա­զան­ցա­պէս տե­ղե­կա­տո­ւա­կան եւ հրա­պա­րա­կա­խօ­սա­կան յօ­դո­ւած­նե­րու ո­ճը կը գոր­ծա­ծէ: Իսկ հա­մա­ցան­ցա­յին հա­յե­րէ­նը, նոյ­նիսկ օգ­տա­գոր­ծո­ւե­լու պա­րա­գա­յին, լա­տի­նա­տառ հա­յե­րէ­նի կը վե­րա­ծո­ւի, զե­րո­յի ի­ջեց­նե­լով ան­հա­տի մը ճի­գը եւ ուղ­ղագ­րա­կան ճիշդ գրու­թիւն մը հրա­տա­րա­կե­լու մղձա­ւան­ջէն զինք «փրկե­լով»…։
Ա­հա­զան­գը կը հնչեց­նենք, տես­նե­լով թէ մեր վար­ժա­րան­նե­րուն մէջ հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թեան գծով գոր­ծադ­րո­ւող ճի­գը լիո­վին չ’ար­ժե­ւո­րո­ւիր, քա­նի որ մեր շրջա­նա­ւարտ պա­տա­նի­նե­րուն մէկ կա­րե­ւոր տո­կո­սը, վար­ժա­րա­նէն հե­ռա­նա­լու պա­հուն՝ ար­դէն վեր­ջա­կէտ մը կը դնէ հա­յե­րէ­նի սեր­տո­ղու­թեան մէջ, ինչ որ հաս­տա­տել կու­տայ, թէ հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը պէտք է տա­րա­ծո­ւի դպրո­ցա­կան գրա­սե­ղան­նե­րէն ան­դին, ան­հատ հա­յուն ա­մէ­նօ­րեայ կեան­քին մէջ:
­Հոս կու­գայ իր օգ­տա­կար ներդ­րու­մը բե­րե­լու ըն­կե­րա­յին-հա­սա­րա­կան մեր կեան­քը, միու­թե­նա­կան աշ­խա­տան­քով՝ շա­բա­թա­կան ժո­ղով­նե­րով, խորհրդա­ժող­նե­րով, բա­նա­կում­նե­րով եւ մա­նա­ւանդ միջ-հա­մայն­քա­յին կամ հա­մա­գա­ղու­թա­յին զա­նա­զան կազ­մա­կեր­պում­նե­րով, որ ըն­տա­նի­քի դե­րա­կա­տա­րու­թեան կող­քին, ա­մէ­նէն ազ­դու մի­ջոց­նե­րէն են, ուր հա­յե­րէ­նը կը դառ­նայ հա­ղոր­դակ­ցու­թեան միակ օգ­տա­գոր­ծե­լի լե­զուն։ ­Յա­ւե­լեալ, մեր միու­թե­նա­կան պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րու՝ ա­տե­նագ­րու­թեան, ա­տե­նա­պե­տու­թեան, բա­նա­ձե­ւե­րու սղագր­ման, ե­ւայլն ձե­ւե­րով, կը զար­գա­նայ հա­յե­րէ­նի գրա­ւոր թէ բա­նա­ւոր մա­կար­դա­կը։ Այն գի­տակ­ցու­թեամբ թէ՝ ինք­նա­զար­գա­ցու­մով կա­րե­լի է բա­րե­լա­ւել հա­յե­րէն լե­զո­ւի ու գրա­կա­նու­թեան հան­դէպ ան­ձի մը ի­մա­ցու­թիւ­նը։ Այդ կը մղէ զինք յա­ւե­լեալ ըն­թեր­ցա­սի­րու­թեան, յա­ւե­լեալ բա­ռա­րան­նե­րու օգ­տա­գործ­ման, յօ­դո­ւա­ծագ­րու­թեան սեր­տո­ղու­թեան։
Այ­սօր Ս­փիւռ­քի մէջ ծնած հա­յը՝ պա­տա­նի թէ չա­փա­հաս, կ­՚ապ­րի ճնշիչ ազ­դակ­նե­րու լա­րած ըն­կե­րա­յին մթնո­լոր­տի մէջ, ուր հա­յե­րէն լե­զո­ւի դե­րը կը սահ­մա­նա­փա­կո­ւի միայն ըն­տա­նե­կան յա­րա­բե­րու­թեան շրջա­նա­կէն ներս։ Այդ ալ՝ մա­սամբ։ Այ­սու­հան­դերձ, նոր մա­կար­դակ պար­տա­ւոր ենք նո­ւա­ճե­լու մեր մայ­րե­նի լե­զո­ւին հա­մար։ Եր­կու ճամ­բով.

Ա) ա­ռար­կա­յա­կան գի­տե­լիք­նե­րու ճամ­բով՝ հայ­կա­կան վար­ժա­րան­ներ, ինչ­պէս նաեւ ար­տադպ­րո­ցա­կան ձեռ­նարկ­ներ, գա­ղու­թա­յին աշ­խուժ կեանք, մա­մուլ, ակմ­բա­յին կեանք.

Բ) ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թեան պե­տա­կան կա­ռոյց­նե­րու գործ­նա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րուն ընդ­մէ­ջէն։
­Փետ­րո­ւա­րի 21ը թող դառ­նայ հա­յոց լե­զուն ար­ժե­ւո­րե­լու, պահ­պա­նե­լու եւ ար­ժա­նա­ւո­րա­պէս տա­րա­ծե­լու կա­րե­ւոր հանգ­րո­ւան, մեր բո­լո­րին հա­մար։