Վարեց՝ ընկհ. ՄԱՐԻԱ ՄԱՐԿՈՍԵԱՆ-ՏԱՄԱՏԵԱՆ
Վերադարձ…
Գարնանամուտը նոր սկիզբ մըն էր նաեւ Համազգայինի «Յակոբ Փափազեան» երգչախումբին համար: Նոր սկիզբ, սակայն 20 եւ աւելի տարիներու նուիրեալ աշխատանքի շարունակութիւն, խոստումներու փոխարէն` թանկագին ժամանակի տրամադրում, սէր եւ ջանք, իրականութիւն եւ արդիւնք:
Ի շնորհիւ մարդու մը, որ դարձեալ պատրաստ է յանձն առնելու խիստ մեծ պատասխանատուութիւն՝ ցանկութեան եւ անհրաժեշտութեան զգացումով, համաձայնութեամբ:
Մաեստրօ Մկրտիչ Գրիգորեան. 1987-2007 թ.թ. Համազգայինի «Յ. Փափազեան» երգչախումբի ղեկավար (նախկին խմբավար Յովհաննէս Տումանեանի — միեւնոյն ժամանակ՝ Համազգայինի Շրջ. Վարչութեան անդամ նախաձեռնութեամբ), 10 տարի: 1986թ.ին, առաջին անգամ ըլլալով, Ս. Յակոբ եկեղեցւոյ տօնակատարութեան ղեկավարած է դպրաց դասը՝ լուսահոգի երջանկայիշատակ Սահակ Արք. Այվազեանի առաջարկութեամբ: 1975-1987 թուականներուն, շուրջ 12 տարի, «Յակոբ Փափազեան» երգչախումբին մէջ երգած է ՝ Յ. Տումանեանի եւ Վարուժան Նիկոլեանի (այժմ Հրայր Քհնյ. Նիկոլեան) խմբավարութեան տարիներուն: 7 տարեկանէն կ՚երգէ Ս. Յակոբ եկեղեցւոյ դպրաց դասին մէջ: Ուսանած է «Փիրեաիքօ Սինթեզմօ» երաժշտական դպրոցէն ներս, 10 տարի դաշնակի, ապա երգչախումբի խմբավարութիւն եւ տեսական դասեր (թէորիա):
2017-2018 տարեշրջանի ծրագիրներուն, նպատակներուն, համագործակցութեան-համաձայնութեան, անցեալի եւ ներկայի գործունէութեան, ինչպէս նաեւ ծանօթ-անծանօթ այլ էջերու մասին զրուցեցինք մաեստրոյին հետ.
Վերադարձ… Այսպէս որոշեցի սկսիլ մեր զրոյցը մաեստրօ, այն պահէն ի վեր, երբ ընդունեցիք Շրջ. Վարչութեանս առաջարկը՝ տարիներ ետք դարձեալ ստանձնելու Համազգայինի «Յակոբ Փափազեան» երգչախումբի խմբավարութիւնը: Դուք ի՞նչ կ՚ըսէք այս մասին:
Այո՛, վերադա՛րձ, սակայն ի տարբերութիւն երգչախումբին՝ ինձ համար նոր սկիզբ չէ, այլեւ ծանօթ շարունակութիւն է, եւ վերադարձ կը նշանակէ համաձայնութիւն, որոշ առաջնահերթ պայմաններու իրագործում, որոնք շատ կարեւոր են երգչախումբի մը յառաջդիմութեան եւ շարունակականութեան համար:
Որո՞նք են այդ պայմանները:
Պայմաններ, որոնք կրնան երգչախումբին գոյատեւումը ապահովել: Անցեալին, երբ տարեշրջանի սկիզբին երգչախումբը կը սկսէր փորձերը, չունէր յստակ ծրագիր մը՝ համերգ, երաժշտական երեկոներ կազմակերպելու նպատակ, իրագործում: Մեր միութենական կեանքին ծանօթ ըլլալով՝ նորութիւն ըսած չեմ ըլլար, որ վերջին ժամուն, որպէս գեղարուեստական բաժին երգչախումբն ալ կ՚ուզէին մաս կազմէ իրենց ձեռնարկներուն, սակայն, այսպիսի գործելակերպը ետ դարձ է երգչախումբի մը համար: Ինչի՞ համար կ՚ուզենք երգչախումբի մը գոյութիւնը գաղութէն ներս, եթէ այս հարցումին ճիշդ պատճառը գիտնանք, անմիջապէս կը ստանանք պատասխանն ալ:
Հոգ չէ, թէ քիչ մը կը ցաւցնէ ըսածս, բայց լուրջ հարց մը կայ հոս. մեր միութիւնները մեր սիրտին եւ մեր հոգիին մէջն են, սակայն այս չի նշանակեր, որ պէտք է միշտ իրենց ձեռնարկներուն մաս կազմենք: Այս չէ երգչախումբին գործը:
Երգչախումբի առաքելութիւնն է երաժշտական երեկոներով եւ տարեկան համերգով ելոյթ ունենալ, հայկական երաժշտութիւն ներկայացնել հայ, թէ օտար հասարակութեան՝ նախընտրելի է եւ առողջ:
Երգչախումբը պէտք է իր ծրագիրը ունենայ եւ իրագործէ առանց խանգարող հանգամանքներու. ա՛յս է մեր համաձայնութիւնը Շրջանային Վարչութեան հետ, եւ այսպիսով ես որոշեցի կրկին զբաղուիլ խմբավարութեամբ:
Ծանօթ է, որ նախապէս, խմբավարութենէն զատ, ժամանակ տրամադրած էք նաեւ կազմակերպչական աշխատանքներուն, եւ ոչ միայն: Այսուհետեւ, Շրջ. Վարչութեան հետ մէկտեղ, ձեր կողքին պիտի ըլլայ երգչախումբի յանձնախումբը: Ինչպիսի՞ համագործակցութիւն կ՚ակնկալէք:
Ինծի համար մեծ օգնութիւն է ասիկա: Շրջանայինի հետ համաձայնութեան եկած ենք, այո՛, որ յանձնախումբը ներքին կազմակերպչական աշխատանքները պիտի ստանձնէ, եւ ես զբաղիմ միայն խմբավարութեամբ:
Անշուշտ, համագործակցաբար աւելի շատ ժամանակ պիտի ունենամ տրամադրելու երգչախումբի յառաջդիմութեան, որակի բարձրացումին, երգացանկի ընտրութեան:
Հնարաւոր պիտի ըլլայ աւելի ազատօրէն աշխատիլ ձայներու մասնագիտական հմտութիւններու (թեքնիք) վրայ վստահաբար, իչպէս նաեւ՝ կարգապահութիւն, կեդրոնացում, համբերութիւն՝ աս է երգչախումբի մը գրաւականը:
2017-2018 տարեշրջանին ինչպիսի՞ ծրագիրներ եւ նպատակներ ունիք երգչախումբին հետ կապուած:
Ծրագիրներէ եւ նպատակներէ առաջ, արդէն սկսած ենք փորձերու՝ Ապրիլ 24ի ելոյթին համար, պիտի ներկայացնենք 3 երգ` «Ել, ել», «Սուրբ, սուրբ» եւ «Ով հայոց աշխարհ»:
Այս տարեշրջանին համար, որ դեռ նոր պիտի գայ, պիտի սկսինք երգացանկ կազմելով, եւ զայն ունենանք ու օգտագործենք իբրեւ հիմք: Անկէ ետք նպատակ ունինք համերգ, երաժշտական երեկոներ իրագործելու, եւ ամէն մէկ ելոյթի համար զատ երգացանկ մը՝ ընտրուած այդ իսկ երգերէն, առաւել՝ 2-3 սիրուած երգեր եւս:
Սեպտեմբերէն սկսեալ՝ նոր ծրագիրի եւ տարեկան համերգի նախապատրաստութեան աշխատանքներով եւս կը զբաղինք: Երգչախումբի հետ մեր երգացանկը պէտք է հարստացնենք, բազմապատկենք եւ ժողովուրդին ներկայացնենք ոչ միայն դասական, հոգեւոր, հայրենասիրական, սիրային, այլեւ ժամանակակից երգահաններու երգեր ալ՝ Ռոբերտ Ամիրխանեան, Էտկար Յովհաննէսեան, Երուանդ Երկանեան եւ այլք: Կը սիրեմ յատկապէս նոր եւ նոր երգեր ընդգրկել երգացանկին մէջ եւ բնաւ չեմ հանդուրժեր կրկին ու կրկին տաքցուած կերակուրի նման մատուցել հին երգերը. այս սակայն կրնայ շատ դժուար եւ բարդ ըլլալ, յատկապէս երբ խումբի անդամներէն շատեր սիրողական են: Աւելցնեմ նաեւ, որ մեր փորձերը ժամանակակից հաղորդակցութեան միջոցներու շնորհիւ (դիմատետր) աւելի արդիւնաբեր կ՚ըլլան թէ՛ ժամանակի առումով, եւ թէ ձայներու աշխատանքի հետ կապուած ծրագիրի մը իրագործումով:
Շրջանային Վարչութեան հետ խօսած եւ համաձայնած ենք, որ տարեսկիզբին կամ ելոյթէն առնուազն 4-5 ամիս առաջ կրնանք ընդունիլ որեւէ հրաւէրի առաջարկ. որոշենք միասնաբար, թէ ո՛ր ձեռնարկին պիտի մասնակցինք եւ տարուան մէջ այն պիտի ըլլայ մէկ հատ միայն, որպէսզի կարողանանք ներառել մեր ծրագիրին մէջ: Մէկ ամիս առաջ եղած առաջարկը չենք կրնար ընդունիլ դժբախտաբար՝ դժուար է երգացանկը եւ մեր ծրագիրներու ուղղութինը փոխելը որեւէ անակնկալ ելոյթի մը պատճառով: Բացառութեան պարագան կը քննուի:
Այն 20 տարիներուն, երբ խմբավարութիւնը ստանձնած էի «Յ. Փափազեան» երգչախումբին, դժբախտաբար շատ համերգներ չկարողացանք տալ՝ լաւ եւ գոհացուցիչ: Ամէն ինչ սահմանափակ էր, արգելքներ կային: Երգչախումբը իր առաքելութեան չէր ծառայեր, այլ կ՚ընդառաջէր զանազան ձեռնարկներու եւ ուժեր կը սպառէին, կը շահագործուէին: Չէինք կրնար իրագործել մեր ծրագիրները. կրնաք երեւակայել, որ տարեշրջանի սկիզբը համերգի նպատակով կազմած մեր երգացանկը ստիպուած էինք շատ անգամ փոխել, որ, յանկարծ, մասնակցինք միութենական պատահական ձեռնարկի մը՝ միայն մէկ ամիս առաջ մեզի լուր տրուած… Աս բաները պէտք չէ կրկնուին:
Մաեստրօ, երգարուեստ, երգչախումբ… Մշակոյթը ի՞նչ դեր ունի ձեր կեանքին մէջ:
Մշակոյթը երգ է ինծի համար: Երգը, երաժշտութիւնը հարցազրոյց մըն է՝ հաղորդակցութիւն, ինչպէս օրինակ՝ հոգեւոր երգը հաղորդակցութիւն է երգողներու եւ Աստուծոյ միջեւ: Միշտ դասական, դաշնակի երաժշտութիւն կը սիրէի լսել:
Հայկական երաժշտութեան հանդէպ հետաքրքրութիւնս մեծցաւ, երբ մտայ երգչախումբի մէջ, այդ ժամանակ ուշադրութիւնս սկսաւ գրաւել հայկական երգարուեստը եւ ամէն բան, ինչ հայկական տառերով եւ գիրերով գրուած էր:
Ա՛յս էր պատճառը, նաեւ, որ սկսայ կազմել անձնական մեծ երաժշտական արխիւ մը՝ գիրքեր գնելով, ժողուելով, Հայաստանէն եւ արտասահմանէն ընկեր-բարեկամներէ երաժշտական գրականութիւն, տեսական նիւթեր եւ նաեւ նօթաներ ապսպրելով, որ այսօր յօգուտ մեր երգչախումբին կր ծառայէ:
Այսպիսով՝ մասնագիտական հետաքրքրութիւնս բարձրացուցի հայկական երաժշտութեան ուղղութեամբ: Աւելցնեմ ըսելով, որ միջազգային լեզու մըն է երգը, որ ամէն մարդ կը հասկնայ:
Հայ մշակոյթը, տուեալ պարագային երգչախմբային արուեստը օտար երկրի մէջ ներկայացնելը մեծ պատասխանատուութիւն է, սակայն անհրաժեշտ քարոզչութիւն: Ի՞նչ կ’ըսէք այս մասին:
Մեծ եւ լուրջ պատասխանատուութիւն է, մանաւանդ՝ պատիւ: Անցեալին «Յակոբ Փափազեան» երգչախումբը հրաւէրով ելոյթ ունեցած է Քսանթիի, Քոմոթինիի, Թեսաղոնիկէի մէջ, ուր 500 հանդիսականներէն միայն 50 հոգին հայ էին եւ թէեւ շատ փոքր գաղափար ունէին հայկական երաժշտութեան մասին՝ յոյները իրենց մեծ գոհունակութիւնը յայտնած էին մեզի, ելոյթէն ետք:
1989-90 թուականներուն, 5-6 երգերով փառատօնի մաս կազմած էր նաեւ մեր երգչախումբը՝ «Πανευρωπαϊκό μίτινγκ χορωδιών», բարձր տպաւորութիւն ձգելով յոյն հասարակութեան մօտ: Ամէն մէկ խմբավարի համար իր ազգային երաժշտութիւնը օտար հասարակութեան ներկայացնելը շա՛տ լուրջ մօտեցում է, կրնամ ըսել նաեւ՝ պարծանք: Մասնաւորապէս գաղութի մը մէջ երգչախումբ ունենալ, գոյատեւելը՝ դիմագրաւելով յայտնի եւ անյայտ դժուարութիւններ, եւ ապա պատիւով հանդէս գալ օտար երկրին մէջ՝ հրաշքի պէս բան մըն է:
Ի՞նչ կաւելցնէք եւ կը մաղթէք վերջին ձեր խօսքով:
Մաղթանքս է, որ շատ անձեր, յատկապէս 20 տարեկանէ վեր երիտասարդներ, մաս կազմեն երգչախումբին: Ունինք կարողութիւններ, ունինք տաղանդներ եւ ունինք սէր ու պատրաստակամութիւն անոնց բոլորին մեր մէջ առնելու, սորվեցնելու: Միասնաբար զարգացնելու եւ սէր փոխանցելու հայկական երաժշտութեան հանդէպ:
Նախ եւ առաջ կը ցանկանայի նաեւ դպրոցներուն մէջ ալ լուրջ երաժշտական աշխատանք տարուէր, որ երեխաներ եւ պատանիներ ստանան իրենց նախնական երաժշտական կրթութիւնը, իրենց մէջ ձեւաւորուի սէր՝ մշակոյթի եւ երաժշտութեան հանդէպ:
Իմ բաղձանքս է ասիկա, իմ առաջարկս է ասիկա, իմ՝ փափա՛քս:
