Ճամբայ դէպի պարապութիւն

Խմ­բագ­րու­թեան կող­մէ

Այս թի­ւով կը հրա­տա­րա­կենք յու­նա­հայ ե­րի­տա­սարդ ­Գէորգ ­Լա­զա­րեա­նի գրա­կան ա­ռա­ջին փոր­ձը։ ­Հա­զիւ իր կեան­քի քսան գա­րուն­նե­րը բո­լո­րած ե­րի­տա­սար­դը ար­դէն հայ լե­զո­ւի զա­նա­զան ծրա­գիր­նե­րուն աշ­խոյժ մաս­նակ­ցու­թիւն կը բե­րէ, խո­րա­նա­լով մեր մայ­րե­նիի այն­քան հա­րուստ աշ­խար­հին մէջ։
«Ա­զատ Օր» միշտ գրկա­բաց ըն­դու­նած է հայ նոր սե­րուն­դի գրա­կան ո­րո­նում­նե­րը։ ­Գէոր­գի այս գրա­կան գոր­ծը ըն­թեր­ցող­նե­րուն կը հրամցնենք հա­ւա­տա­լով, որ զգա­յուն եւ հար­ցադ­րում­նե­րով հա­րուստ մեր ե­րի­տա­սար­դի ա­ռա­ջին փոր­ձը պի­տի գնա­հա­տո­ւի թեր­թիս ըն­թեր­ցո­ղին կող­մէ եւ ա­նի­կա պի­տի դառ­նայ խթան՝ ­Գէորգ ­Լա­զա­րեա­նէն ա­պա­գայ գրա­կան պտուղ­ներ տե­ւա­բար ըմ­բոշխ­նե­լու հա­մար։

­

Գէորգ ­Լա­զա­րեան

­Դուրս ե­լանք՝ վեր­ջա­պէս: Եր­կին­քը ամ­պե­րէ մաք­րո­ւած՝ ա­րե­ւու ճա­ռա­գայթ­նե­րը ու­րախ լու­սա­ւո­րու­թիւն մը կը ստեղ­ծեն: ­Թա­ղա­մա­սի շէն­քե­րը եր­կու-ե­րեք յար­կա­նի, ոչ ա­ւե­լի բարձր, կը շրջա­պա­տեն քեզ ա­մէն կող­մէ: ­Մար­դոց պատշ­գամ­նե­րը դէ­պի փո­ղոց կը նա­յին, ո­րով­հե­տեւ ուր որ ալ գլուխդ դարձ­նես, փո­ղոց մը կամ շէնք մը կայ: Այս տե­սա­րա­նը կ­՚ար­գի­լէ, որ ու­շադ­րու­թիւնդ ու­րիշ ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րու վրայ դառ­նայ: ­Կա­րե­լի է, որ գե­ղե­ցիկ ծա­ղիկ մը յայտ­նո­ւի փո­ղո­ցի ճեղ­քե­րէն, որ մաս­նա­ւոր ջանք թա­փած պէտք է ըլ­լայ, որ­պէս­զի կա­րե­նայ վե­րապ­րիլ, քա­նի որ փո­ղո­ցի ճնշու­մէն ել­լե­լը ա­մե­նա­դիւ­րին գոր­ծո­ղու­թիւ­նը չէ: ­Բայց աչ­քիդ տակ եր­բեք պի­տի չե­րե­ւի եւ պի­տի մնայ հոն, իր կեան­քի յոգ­նե­ցու­ցիչ այդ ճի­գը կա­տա­րե­լով, սպա­սե­լով՝ որ օր մը աչ­քիդ առ­ջե­ւը իյ­նայ եւ իս­կոյն կեանք առ­նէ քեզ­մէ, երբ տես­նես զին­քը, փո­խա­դարձ ազ­դե­ցու­թիւն մը կը ստեղ­ծո­ւի ձեր մի­ջեւ. ան քե­զի եւ դուն ա­նոր ներ­կա­յու­թիւ­նը կը զգաք, բայց շատ յա­ճախ չի պա­տա­հիր այս հան­դի­պու­մը: Ու­րեմն, կը շա­րու­նա­կենք մեր ու­ղին:
­Նա­յո­ւածքս վե­րի կող­մը ին­կաւ. կին մը պատշ­գամ ե­լած հա­գուստ­նե­րը կը հա­ւա­քէ, որ փռած էր չոր­նա­լու հա­մար: Այս է քիչ ա­ռիթ­նե­րէն մէ­կը, որ մար­դիկ պատշ­գա­մի մի­ջո­ցաւ կապ մը կ՚ի­րա­գոր­ծեն ի­րենց ներ­սի եւ դուր­սի աշ­խարհ­նե­րուն մի­ջեւ: Ամ­բողջ օ­րը չորս պա­տե­րէ պա­շա­րո­ւած, մտա­ծում­նե­րով, խնդիր­նե­րով եւ գոր­ծե­րով զբա­ղո­ւած, հան­գիս­տի ժա­մը գրե­թէ զէ­րո­յա­ցած կը թո­ւի: Այդ ժա­մը, որ դուն քե­զի կը նո­ւի­րես, ոչ խնդիր­ներդ կը մտա­ծես, ո­րոնք ան­դա­դար ան­հան­դուր­ժե­լի վի­ճա­կի մէջ կը պա­հեն քե­զի, ոչ մտա­ծում­ներ ու­նիս ան­ցեա­լի կամ ա­պա­գա­յի հետ կա­պո­ւած, ոչ ալ գոր­ծի ըն­թաց­քին կը գտնո­ւիս, որ դրամ կ­՚ա­պա­հո­վէ (քա­նի որ գի­տես, քե­զի հա­մար չես աշ­խա­տիր). եւ ա­յո, այդ ժա­մա­նա­կը օ­րո­ւան մէջ գո­յու­թիւն չու­նի: Ու­րեմն, այդ մէկ-եր­կու վայր­կեա­նը, որ պատշ­գամ ե­լար, կրնա՞նք ար­դեօք հա­մա­րել իբ­րեւ փորձ մը ներ­քին էու­թեանդ՝ միա­նա­լու դուր­սի մի­ջա­վայ­րին հետ: Կր­նա՞նք ար­դեօք սե­պել թէ ա­ղո­ւոր ա­ռիթ մըն է նշմա­րե­լու հա­մար դուր­սի հո­գի­նե­րը. ի՞նչ գոր­ծի վրայ են. ո՞ւր կ­՚եր­թան. ո­րո՞ւն կը սպա­սեն: Եւ հա­ւա­քա­ծոն կը վեր­ջա­նայ վայր­կեա­նա­կան ու նո­րէն ներս կը գտնո­ւիս, ա­ռանց նպա­տա­կի, այդ մտա­ծում­ներդ ձգե­լով:
Ի վեր­ջոյ, հա­սանք նա­ւա­հան­գիստ եւ ֆե­րի­պոթ նստանք: Օ­դը տաք էր, նա­խընտ­րե­ցինք դուրս նստիլ ծո­վը մա­քուր դի­տե­լու հա­մար, ա­ռանց պա­տու­հա­նի միջ­նոր­դու­թեան: ­Լեփ լե­ցուն նա­ւեր ու նա­ւակ­ներ՝ աչ­քե­րուն առ­ջեւ փռո­ւող ամ­բողջ տա­րա­ծու­թեան մէջ: Ոչ այն­քան ու­րախ տե­սա­րան մը, քա­նի որ գի­տես­՝ ա­նոնք են տե­սա­րա­նին աղ­տո­տու­թեան պատ­ճա­ռը: Եւ մէ­կէն ի մէկ առ­ջեւդ կը յայտ­նո­ւի հո­ղա­մաս մը, պզտիկ կղզիի պէս, հա­ւա­նա­բար տա­սը տու­նիկ­նե­րով, ո­րոնք ա­մա­յի են տա­րի­նե­րէ ի վեր: ­Հոն կը փո­խադ­րէին հի­ւանդ քա­ղա­քա­ցի­նե­րը, որ­պէս­զի միւս­նե­րը ա­պա­հով մնա­յին: ­Տե­ղէս կ­’ել­լեմ ու կը քա­լեմ դէ­պի ծայ­րը, կ­՚ու­զեմ ջու­րը վե­րէն վար դի­տել, շիփ­շի­տակ: ­Խե՞նթ եմ, ի՞նչ եմ: Ա­մէն ան­գամ նոյն հար­ցու­մը կ­՚ը­նեմ ինք­զին­քիս: Ին­չո՞ւ կ­‘ու­զեմ այս տգեղ ջու­րե­րուն մէջ իյ­նալ: ­Միւս կող­մի ա­փը կ­՚ե­րե­ւի ար­դէն: ­Կը պատ­րաս­տո­ւինք դուրս ել­լե­լու հա­մար: ­Միշտ կը փոր­ձենք տոմ­սակ գնել հան­րա­շար­ժին հա­մար, բայց եր­բեք չենք յա­ջո­ղիր: ­Մէկ ան­գամ ու­շա­ցած էինք, ու­րեմն չէինք ու­զեր փախց­նել, միւս ան­գամ տոմ­սակ տպե­լու մե­քե­նան չէր աշ­խա­տեր, եր­րորդ ան­գամ դրամ չու­նէինք:
Ի վեր­ջոյ մտանք ներս, մէջ­տե­ղը եր­կու պա­րապ տեղ գտանք ու նստանք: ­Հա­զիւ ա­կան­ջա­կալ­ներս հա­նե­ցի, հան­րա­շար­ժը քա­լեց եւ կտրո­ւե­ցայ: ­Մեր ի­րա­կան աշ­խար­հէն կոր­սո­ւե­ցայ եւ սու­զո­ւե­ցայ իմ ե­րաժշ­տա­կան աշ­խար­հիս մէջ: Ինչ­պէս բո­լորդ: ­Կար­ծես լման մարդ­կու­թիւ­նը կ­՚ան­հե­տա­նայ, երբ ա­կանջ­ներդ կը գո­ցես: Եւ դուն ես, մի­նակդ: ­Հոն՝ նստա­րա­նիդ վրայ, եւ ու­րիշ ոչ մէ­կը: Ամ­բող­ջա­կան ա­մա­յու­թիւն: Աշ­խարհ մը լեփ­լե­ցուն, բայց դուն մի­նակ, միս-մի­նակ, էիր, ես, ու պի­տի մնաս:
­Բայց Ա­րամն ալ կայ: ­Քովս նստած, շա­րու­նակ: ­Դեռ չծա­նօ­թա­ցաք իր հետ, բայց ժա­մը պի­տի գայ: ­Կը փոր­ձէ խօ­սիլ, բայց չեմ լսեր կար­ծես: ­Չեմ ու­զեր խօ­սիլ կար­ծես: Երբ ա­կան­ջա­կալ­ներդ կը դնես, չես ու­զեր ա­մէն հինգ վայր­կեան հա­նել եւ ետ դնել: Այդ չէ նպա­տա­կը: Ս­տի­պուած՝ իր կող­մի ա­կան­ջա­կա­լը կը հա­նեմ եւ մէկ ա­կան­ջէն կը շա­րու­նա­կեմ լսել միայն: Եւ եր­կու աշ­խարհ­ներս կը խառ­նո­ւին մէ­կը միւ­սին մէջ, ու ի­րենց մէջ­տե­ղը՝ ես, կը կոր­սո­ւիմ: Ոչ մէկ կող­մէն կրնամ բռնո­ւիլ, ոչ ալ միւս: Դռ­նե­րը կը բա­ցո­ւին եւ ներս կը մտնէ հե­տաքրք­րա­կան աղ­ջիկ մը: ­Շուր­ջը կը նա­յի, կար­ծես նստե­լու տեղ կը փնտռէ: Ի վեր­ջոյ, կու­գայ ճիշդ դի­մացս կը նստի: ­Մա­զե­րը ոչ շէկ, ոչ ալ սրճա­գոյն. մի­ջին տար­բե­րակ մը: Ոչ գան­գուր, ոչ ալ շի­տակ. մի­ջին տար­բե­րակ մը:
­Գե­ղե­ցիկ, եր­կար, ա­լի­քոտ, գրե­թէ շէկ: Ին­քը նի­հար եւ կարճ կը թո­ւի հա­սա­կով: ­Մաշ­կին ո­րա­կը շատ չհասկ­ցայ, քա­նի որ հա­գուստ­նե­րը կը ծած­կէին ամ­բողջ մար­մի­նը, բայց իր դէմ­քէն հասկ­ցայ որ նուրբ էր: Եւ յան­կարծ՝ մեր նա­յո­ւածք­նե­րը դէմ դի­մաց ե­կան: Աչ­քերս շիփ­շի­տակ աչ­քե­րուն նա­յե­ցան եւ սիրտս կար­ծես կե­ցաւ այդ վայր­կեա­նին: ­Խո­շոր, սեւ, հրա­շա­լի էին: Այդ եր­կու երկ­վայր­կեա­նը բա­ւա­կան էր, որ ժպիտ մը յայտ­նո­ւէր իր ե­րե­սին: ­Մէկ ան­գա­մէն գլուխս դար­ձու­ցի միւս կողմ: ­Խեն­թու­թիւն: Աղ­ջի­կը փոր­ձեց կապ մը ստեղ­ծել մեր մի­ջեւ բայց ան­շուշտ ոչ, պի­տի չըն­դու­նիմ: Ա­մօ­թի պատ­ճա­ռով պի­տի հե­ռաց­նեմ հա­յեացքս ու պի­տի դի­տեմ պա­տու­հա­նէն դուրս:
Ին­չո՞ւ ամչ­ցայ: Ի՞նչ է ա­մօ­թը: Ուր­կէ՞ կը բխի եւ ի՞նչ պատ­ճառ­նե­րով: ­Դէ­պի պա­տու­հան նա­յիլս ճիշդ ա­րարք չէր: ­Փոր­ձե­ցի նո­րէն իր նա­յո­ւած­քը բռնել, բայց չյա­ջո­ղե­ցայ: Ին­ծի չնա­յե­ցաւ կրկին: Այդ ամ­բող­ջա­կան ա­մա­յու­թեան մէջ, կար­ծես էու­թիւն մը յայտ­նո­ւե­ցաւ վայր­կեա­նա­կան, բայց ո՛չ ես, ոչ ալ աղ­ջի­կը ըն­դու­նե­ցինք զայն: Եւ այդ էու­թիւ­նը ան­հե­տա­ցաւ նո­րէն, ու մնաց պա­րա­պու­թիւ­նը: