Հրա­պա­րա­կա­յին զրոյց

­Պե­ղո­պո­նէ­զի հա­մալ­սա­րա­նի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեամբ եւ Հ.Յ.Դ. ­Հայ ­Դա­տի ­Յանձ­նա­խում­բի կազ­մա­կեր­պու­թեամբ, ե­րէկ ­Չո­րեք­շաբ­թի 15 ­Մարտ 2017ին, ե­րե­կո­յեան ժա­մը 7ին, Ա­թէն­քի ­Փան­տիօ հա­մալ­սա­րա­նի Փ­լա­քա­յի մէջ տե­ղա­կա­յո­ւած ­Մի­ջազ­գա­յին ­Յա­րա­բե­րու­թեանց Ինս­թի­թու­թի սրա­հէն ներս, տե­ղի ու­նե­ցաւ հրա­պա­րա­կա­յին զրոյց, նո­ւի­րո­ւած Ար­ցա­խեան շարժ­ման, պատ­մա­կան փաս­տե­րուն, ընդ­հա­նուր ար­ժե­ւոր­ման եւ ա­պա­գա­յի հե­ռան­կար­նե­րու քննարկ­ման։ ­Ձեռ­նար­կի գլխա­ւոր բա­նա­խօսն էր Ար­ցա­խէն յատ­կա­պէս հրա­ւի­րո­ւած ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար պրն. ­Կա­րէն ­Միր­զո­յեա­նը։  ­Ձեռ­նար­կին ներ­կայ գտնո­ւե­ցան ­Յու­նա­հա­յոց ­Կա­թո­ղի­կո­սա­կան ­Փո­խա­նորդ ­Կո­մի­տաս Արք. Օ­հա­նեա­նը, յա­րա­նո­ւա­նու­թեանց պե­տե­րը, հո­գե­ւոր հայ­րեր, ­Յու­նաս­տա­նի մօտ ՀՀ դես­պան պրն. ­Ֆա­դէյ ­Չար­չօղ­լեա­նը, հել­լէն խորհր­դա­րա­նի ան­կախ ե­րես­փո­խան ­Խա­րիս ­Թէո­խա­րիս, ­Յու­նաս­տա­նի ­Պոն­տոս­ցի­նե­րու միու­թեան ան­դամ Եա­նիս ­Խա­ծիէ­լէֆ­թէ­րիու, Հ.Յ.Դ. ­Կեդ­րո­նա­կան ­Կո­մի­տէի, ­Յու­նա­հա­յոց Ազ­գա­յին ­Վար­չու­թեան եւ ազ­գա­յին-միու­թե­նա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ, հայ եւ յոյն ժո­ղո­վուրդ, ու­սա­նող­ներ ու լրագ­րող­ներ։
Ող­ջոյ­նի խօս­քով հան­դէս ե­կաւ ­Պե­ղո­պո­նէ­զի հա­մալ­սա­րա­նի դո­ցենտ, քա­ղա­քա­գի­տու­թեան ամ­պիո­նի եւ մի­ջազ­գա­յին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու դա­սա­խօս պրն. ­Սո­թի­րիս ­Ռու­սոս, որ իր ու­րա­խու­թիւ­նը յատ­նեց տրո­ւած ա­ռի­թին հա­մար, նշե­լով թէ յա­ճախ ա­ռի­թը չենք ու­նե­նար ­Կով­կա­սի նիւ­թե­րու մա­սին լայն զե­կու­ցում­ներ լսե­լու։ Ան նշեց թէ հա­մալ­սա­րա­նը իր գոր­ծու­նէու­թեան ծի­րէն ներս կա­րե­ւոր տեղ կու­տայ միշտ՝ մի­ջազ­գա­յին ի­րա­ւուն­քի կա­պակ­ցո­ւած հար­ցե­րու քննարկ­ման ու շեշ­տեց, թէ յար­գան­քի ար­ժա­նի են ազ­գե­րը, որ պայ­քար կը տա­նին ի­րենց ի­րա­ւուն­քին տէր կանգ­նե­լու հա­մար։
­Յա­ջոր­դա­բար ներ­կա­յա­ցուց օ­րո­ւան դա­սա­խօս, Ար­ցա­խի ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար պրն. ­Կա­րէն ­Միր­զո­յեա­նը, ինչ­պէս եւ հա­յե­րէ­նէ-յու­նա­րէն եւ յու­նա­րէ­նէ-հա­յե­րէն ամ­բողջ զրոյ­ցի թարգ­մա­նու­թիւ­նը ստանձ­նած ընկ. Ա­րաք­սի Ա­բէ­լեան-­Գո­լա­նեա­նը։
«­Կով­կա­սի կա­յու­նու­թիւ­նը եւ անվ­տան­գու­թիւ­նը ու ­Լեռ­նա­յին ­Ղա­րա­բա­ղի ներ­կայ եւ ա­պա­գա­յի հե­ռան­կար­նե­րը» նիւ­թով իր դա­սա­խօ­սու­թիւ­նը սկսաւ պրն. նա­խա­րա­րը, անդ­րա­դառ­նա­լով Ար­ցա­խի ճա­կա­տա­գի­րը ճշդած ան­ցեալ դա­րա­վեր­ջի աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան փո­փո­խու­թիւն­նե­րուն, պատ­մա­կան տո­ւեալ­նե­րուն, ա­պա խօ­սե­լով ­Ղա­րա­բա­ղեան հա­կա­մար­տու­թեան յա­ջոր­դած շրջա­նին, ա­րիւ­նա­լի կռիւ­նե­րուն, հան­րա­քո­ւէ­նե­րու կա­յաց­ման՝ հաս­նե­լով մին­չեւ ներ­կայ ի­րա­վի­ճակ, նշե­լով թէ Ար­ցա­խին վե­րա­պա­հո­ւած դե­րը ոչ միայն ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան էր, այ­լեւ կա­պակ­ցո­ւած՝ հո­գե­ւոր եւ մշա­կու­թա­յին բազ­մա­զա­նու­թիւ­նը պահ­պա­նե­լու բա­ցա­ռիկ հնա­րա­ւո­րու­թեան:
Պրն. նա­խա­րա­րը ը­սաւ, թէ խորհր­դա­յին ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նէն Ատր­պէյ­ճա­նի կող­մէ ­Լեռ­նա­յին ­Ղա­րա­բա­ղի բնակ­չու­թեան նկատ­մամբ հե­տե­ւո­ղա­կա­նօ­րէն հա­կա­հայ­կա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն կ­‘ի­րա­կա­նա­ցո­ւէր, ազ­գա­յին հո­ղի վրայ ճնշում­նե­րով եւ խտրա­կան վե­րա­բեր­մուն­քով՝ ըն­կե­րա­յին, տնտե­սա­կան ու մշա­կու­թա­յին բնա­գա­ւառ­նե­րէ ներս։ Այս քա­ղա­քա­կա­նու­թեան հե­տե­ւան­քով էր, որ ­Ղա­րա­բա­ղի բնակ­չու­թեան յա­րա­բե­րակ­ցու­թիւ­նը փո­փո­խու­թեան են­թար­կո­ւե­ցաւ: ­Ղա­րա­բա­ղի ժո­ղո­վուր­դը խո­րա­պէս ընդվ­զած, այդ քա­ղա­քա­կա­նու­թեան դէմ դի­մում­նագ­րե­րով ու վճռա­կամ կե­ցո­ւած­քով՝ իր ան­կա­խու­թիւ­նը հաս­տա­տեց։
­Պատ­մա­կան հանգ­րո­ւան­նե­րուն անդ­րա­դառ­նա­լէ ետք, պրն. նա­խա­րա­րը խօ­սե­ցաւ Ատր­պէյ­ճա­նի յար­ձա­կո­ղա­պաշտ քա­ղա­քա­կա­նու­թեան մա­սին, որ տար­բեր ա­ռիթ­նե­րով ու ձե­ւե­րով դրսե­ւո­րո­ւե­ցաւ։
Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դի ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թեան ու պայ­քա­րին անդ­րա­դառ­նա­լէ ետք, պրն. նա­խա­րա­րը ա­ւել­ցուց, թէ պա­տե­րազ­մի հե­տե­ւանք­նե­րու եւ հա­կա­մար­տու­թեան բո­լոր կող­մե­րու կրած զո­հե­րուն ու ա­ւեր­նե­րուն հա­մար պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թիւ­նը կը կրէ ռազ­մա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն որ­դեգ­րած եւ յար­ձա­կո­ղա­պաշ­տու­թիւն սան­ձա­զեր­ծած Ատր­պէյ­ճա­նը:
Պրն. նա­խա­րա­րը իր ներ­կա­յա­ցու­մը ա­ւար­տեց, յի­շե­լով ­Թեր­մո­փի­լէ­սի մէջ 480 թո­ւա­կա­նին, ­Պար­սիկ­նե­րու հա­զա­րա­ւոր մարդ հա­շո­ւող զօր­քին դէմ՝ հե­րո­սա­կան դի­մադ­րու­թիւն ցու­ցա­բե­րած 300 յոյն զի­նո­ւոր­նե­րու քա­ջա­րի դրո­ւա­գը. «Այն ինչ որ մենք կ­‘ը­նենք Ար­ցա­խի մէջ, շատ նման է ­Թեր­մո­փի­լէս կանգ­նած զի­նո­ւոր­նե­րուն. կը հա­ւա­տամ, որ իւ­րա­քան­չիւր ազգ պէտք է կա­րո­ղա­նայ ա­զատ ապ­րիլ եւ բռնա­տի­րա­կան ո­րե­ւէ ճնշում մեր­ժել» յատ­կան­շա­կա­նօ­րէն ը­սաւ ­Կա­րէն ­Միր­զո­յեա­նը։
­Հար­ցում­նե­րու բաժ­նին մէջ Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թեան ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րի պա­տաս­խան­նե­րը ան­մի­ջա­կան ու յստակ էին եւ հան­դի­սա­տես­նե­րու ու­շադ­րու­թիւ­նը գրա­ւե­ցին։
­Պա­տաս­խան­նե­րը կեդ­րո­նա­ցան Ար­ցա­խի ան­կա­խու­թեան նո­ւաճ­ման, պե­տա­կա­նա­շի­նու­թեան գոր­ծըն­թա­ցին մէջ ար­ձա­նագ­րո­ւած զար­գա­ցում­նե­րուն, տնտե­սա­կան եւ ու­ժա­նիւ­թի վե­րա­բե­րեալ հար­ցե­րու, այլ եր­կիր­նե­րու մօտ Ատր­պէյ­ճա­նի ու­ժա­նիւ­թա­յին պա­շար­նե­րու պատ­ճա­ռով պար­տադ­րո­ւող կա­ցու­թիւն­նե­րուն, ­Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն եւ ա­նոնց ուղ­ղա­կի հե­տե­ւանք­նե­րուն տա­րա­ծաշր­ջա­նի եր­կիր­նե­րուն վրայ, ինչ­պէս եւ իս­լա­մա­կան ծայ­րա­յե­ղա­կա­նու­թեան ըն­դար­ձակ­ման։
Անդ­րա­դառ­նա­լով ատր­պէյ­ճա­նա-ղա­րա­բա­ղեան հա­կա­մար­տու­թեան խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցին՝ ­Կա­րէն ­Միր­զո­յեա­նը ը­սաւ, որ նախ պէտք է ջան­քե­րը կեդ­րո­նաց­նել շփման գծին վրայ կա­յու­նու­թեան ու կան­խա­տե­սե­լիու­թեան ա­պա­հով­ման եւ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը վերսկ­սե­լու հա­մար անհ­րա­ժեշտ պայ­ման­նե­րու ձե­ւա­ւոր­ման վրայ։ Այս ուղ­ղու­թեամբ լուրջ քայլ կը հան­դի­սա­նան ­Վիեն­նա­յի եւ ­Սէն-­Փե­թերզ­պուր­կի մէջ կնքո­ւած պայ­մա­նա­գիր­նե­րը եւ ա­նոնց հիմ­քե­րու ի­րա­գոր­ծու­մը։
Գ­րա­ւեալ ­Կիպ­րո­սի եւ Ար­ցա­խի մի­ջեւ նմա­նու­թիւն­ներ փնտռող ձե­ւա­կան հար­ցե­րուն գծով պրն. նա­խա­րա­րը դի­տել տո­ւաւ, թէ փաս­տօ­րէն թրքա­կան եւ ատր­պէյ­ճա­նա­կան ձայ­ներ են որ նման հար­ցեր կը բարձ­րա­ձայ­նեն եւ ո­րե­ւէ կապ կա­րե­լի չէ տես­նել։ «Իսկ ե­թէ կ­‘ու­զենք մէկ նմա­նու­թիւն տես­նել՝ այդ է, թէ ­Կիպ­րոսն ալ Ար­ցախն ալ յար­ձա­կու­մի են­թար­կո­ւած եր­կիր­ներ են»։
Ա­ւար­տին, ­Կա­րէն ­Միր­զո­յեան, Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թեան ժո­ղո­վուր­դի եւ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րու հաս­տա­տա­կա­մու­թիւ­նը ար­տա­յայ­տեց՝ ամ­րապն­դել ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան ար­ժէք­նե­րու եւ սկզբունք­նե­րու վրայ հիմ­նո­ւած ան­կախ պե­տա­կա­նու­թիւ­նը։
Ան եզ­րա­փա­կեց իր խօս­քը Ար­ցա­խի մէջ բնակ­չու­թեան թի­ւի ա­ճով յատ­կան­շո­ւած ի­րա­վի­ճա­կին, վե­րաս­տեղ­ծո­ւող տնտե­սու­թեան անդ­րա­դառ­նա­լով, յա­տուկ նշե­լով ջրա­յին աղ­բիւր­նե­րու եւ գե­տե­րու պար­գե­ւած հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը, որ ջրամ­բար­նե­րու եւ ջրաե­լեկտ­րա­կա­յա­նե­րու կա­ռուց­մամբ, ինք­նա­բաւ կը դարձ­նեն Ար­ցա­խը՝ ե­լեկտ­րաէ­նէր­կիա­յի ար­տադր­ման գոր­ծին մէջ։