Ուրբաթ՝ 24 Ապրիլ 2020ին, յունահայութիւնը առցանց կատարեց Հայոց ցեղասպանութեան 105ամեակի նշումը։ Այս անգամ, Պսակաձեւ ժահրի համաճարակին պատճառով կիրարկուած արգիլումներու լոյսին տակ, Հ.Յ.Դ. Յունաստանի Հայ դատի յանձնախումբը իր ծրագրուած հրապարակային ելոյթները փոխարինեց համացանցի վրայ սփռուած յատուկ յայտագիրով, որ ներկայացուեցաւ 24 Ապրիլի երեկոյեան՝ Հայ դատի յանձնախումբի եւ «Ազատ Օր»ի էջերէն ու հասանելի դարձաւ ոչ միայն յունահայութեան, այլեւ աշխարհի բոլոր մասերուն մէջ ապրող հայերուն։
Արդէն, ամիսներ առաջ, ծանօթ դարձած էր, որ Յունաստանի հանրապետութեան նախկին նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոս, որու պաշտօնավարութեան շրջանը աւարտեցաւ հազիւ Մարտին, պիտի ըլլար ապրիլեան կեդրոնական քաղաքական ելոյթի գլխաւոր հիւրը եւ բանախօսը։ Հայասէր նախագահը, որ իր քաղաքական գործունէութեան ընթացքին երբեք չզլացաւ իր անկեղծ հայասիրական զգացումները եւ գործնական զօրակցութիւնը յայտնել հայութեան, առաւել՝ անցեալ Նոյեմբերին պաշտօնապէս այցելած էր Հայաստան, այս անգամ եւս չմերժեց իր խօսքով մասնակցութիւն բերել առցանց ելոյթին, որ մեծապէս գնահատուեցաւ, ինչպէս նաեւ իր խորիմաստ խօսքը եւ քաղաքական կեցուածքը յատուկ տպաւորութիւն թողուց։
Առաւել, առցանց ելոյթին նշանակալից եղաւ յունական քաղաքական բարձր ներկայութիւնը, որ յատկանշուեցաւ Յունաստանի արտաքին գործոց նախարար Նիքոս Տենտիասի, հելլէն խորհրդարանի փոխնախագահ Նիքիթաս Քաքլամանիսի, Ատիկէի մարզպետ Եորղոս Փաթուլիսի, Մակեդոնիոյ մարզպետ Ափոսթոլոս Ծիծիքոսթասի եւ Թրակիոյ փոխ մարզպետ Քոսթաս Անտոնիատիսի ողջոյնի խօսքերով։
Հայաստանի Հանրապետութեան Յունաստանի մէջ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Ֆադէյ Չարչօղլեան հանդէս եկաւ ողջոյնի կուռ խօսքով։
Վարչապետ Միցոթաքիսի գրառումը
Առցանց ելոյթի սփռումէն առաջ, նշանակալից եղաւ Յունաստանի վարչապետ Քիրիաքոս Միցոթաքիսի Թուիթըրի վրայ գրառումը, որուն մէջ կը յայտնէր.
«Այսօր, Հայոց ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակի օրն է։ Մարդկութեան դէմ կատարուած ոճիր մը, որ մրոտեց 20րդ դարու արշալոյսը։ Մշտական պատգամ մը, թօթափելու համար ատելութիւնը, ցեղասպաշտութիւնը եւ կոյր բռնութիւնը։ Որովհետեւ, չարին մոռացումը անոր կրկնումին արտօնագիրը կը դառնայ»։
Վարչապետի արտայայտութիւնը լայն տարածում գտաւ համացանցի եւ ընկերային ցանցերուն մէջ, խոր տպաւորութիւն թողելով լայն հասարակութեան վրայ։ Նշենք, որ վարչապետի գրառումը քաղաքական իր իմաստը կը ստանայ, յատկապէս Յունաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ ստեղծուած լարուած կացութեան մթնոլորտին մէջ, առաւել՝ Հայաստանին ու հայ ժողովուրդին ուղղուած զօրակցութեան կարեւոր նշում մըն էր։
Առցանց ելոյթի յայտագիրը
Որոշուած ժամուն, առցանց ելոյթի յայտագիրը սկսաւ Համազգայինի «Յակոբ Փափազեան» երգչախումբին կողմէ, ընկ. Մկրտիչ Գրիգորեանի խմբավարութեան տակ, երգուած Յունաստանի եւ Հայաստանի ոգերգներով։ Յաջորդաբար, բացման խօսքը կատարեց Հ.Յ.Դ. Հայ դատի յանձնախումբի անդամ ընկ. Լոռի Պարազեան, որ յայտնեց, թէ հայ ժողովուրդը իր արդար հատուցման պայքարին մէջ պատրաստ է դէմ յանդիման գալու ամէն տեսակի քաղաքական եւ դիւանագիտական ճակատումներու, որովհետեւ պատերազմը միայն բաց դաշտերու մէջ չի դառնար, այլ նաեւ, այն ծայր կ՚առնէ քաղաքական եւ դիւանագիտական սրահներուն մէջ։
Բացայայտ է, որ Թուրքիա եւ Ատրպէյճան կը շարունակեն մերժումի եւ պատմութեան խեղաթիւրման իրենց արշաւանքները, սակայն հայ ժողովուրդը իր վերանկախացեալ հայրենիքով եւ զօրաւոր Սփիւռքով կը շարունակէ պահանջել Ցեղասպանութեան ճանաչումը եւ հայ ժողովուրդի արդար հատուցումը։ Ընկերուհիի խօսքը կու տանք առանձին։
Հ.Յ.Դ. Յունաստանի Երիտ. Միութեան խօսքը փոխանցեց ընկ. Լոռի Գույումճեան։
Յայտագիրի ընթացքին յուզիչ ներկայացում ունեցաւ սիրուած տաղանդաւոր երգիչ Հայկ Եազըճեան, որ նախապէս նկարահանուած երկու երգերու՝ «Զարթիր որդեակ» եւ «Պինկէոլ», իր զգայացունց յատուկ մեկնաբանութեամբ եւ ոճով յուզումի ալիքներ բարձրացուց։
Նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսի խօսքը
Յունաստանի նախկին նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսի ներշնչուած խօսքը, որպէս այս տարուան կեդրոնական բանախօս, որ նախապէս տրամադրուած էր Հ.Յ.Դ. Յունաստանի Հայ դատի յանձնախումբին, ներկայացուեցաւ առցանց։
Իր խօսքին մէջ, նախագահը դրուատեց Հայաստանի եւ Յունաստանի դարաւոր բարեկամութիւնը եւ ամբողջական գործակցութիւնը տարածաշրջանային եւ միջազգային գետնի վրայ։ Ան անվերապահօրէն դատապարտեց Թուրքիոյ կողմէ գործուած Ցեղասպանութիւնը եւ յայտնեց.-
«Պատգամ կ՚ուղղենք Թուրքիոյ, որ իրեն համար նպաստաւոր պիտի դառնայ ներողութիւն խնդրել Մարդկութեան դէմ՝ այնքան Հայերուն որքան եւ Յոյներուն դէմ, անցեալին իր գործած ոճիրներուն համար։ Այնքան ատեն, որ Թուրքիա կը պնդէ պատմութիւնը խեղաթիւրել եւ թաքուն պահել այս աննկարագրելի բարբարոսութիւնը, արհամարելով Մարդն ու անոր արժէքը, այնքան աւելի պիտի մնայ միջազգային ընտանիքի լուսանցքին եւ ամօթալի օրինակ պիտի շարունակէ ըլլալ Ժողովրդավարութեան եւ Քաղաքակրթութեան համար»։
Իր խօսքի ընթացքին, նախագահ Փաւլոփուլոս ընդգծեց, որ Յունաստան ամբողջութեամբ կը ճանչնայ եւ զօրավիգ կը կանգնի Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի խաղաղ լուծման ջանքերուն, հիմնուած միջազգային արդարութեան կանոններուն վրայ։ Ան նաեւ շեշտեց Յունաստանի զօրակցութիւնը Ե.Ա.Հ.Կ.ի Մինսքի խումբի խաղաղարար աշխատանքներուն։
Իր խօսքը աւարտելով, Փ. Փաւլոփուլոս շեշտեց.
«Ձեզ կը վստահեցնեմ, որ Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ամբողջական ճանաչումի պայքարին մէջ, միշտ հայութեան կողքին պիտի կանգնիմ»։
Նշենք նաեւ, որ նախագահի խօսքի ամբողջութիւնը լայն տարածում գտաւ յունական լրատուական միջոցներու կայքէջերուն վրայ։
Ողջոյնի խօսքեր
Առաջին խօսողը եղաւ Յունաստանի խորհրդարանի փոխնախագահ Նիքիթաս Քաքլամանիս, որ նշեց թէ Հայոց ցեղասպանութեան 105րդ տարելիցը հելլէն խորհրդարանին համար յիշատակութեան եւ յարգանքի օր է։ Ան շեշտեց, թէ հայ ժողովուրդը կը մնայ անհատոյց եւ պատասխան կը սպասէ Թուրքիայէն՝ անոր կատարած ոճիրներուն համար։ Իր խօսքին աւարտին, խորհրդարանի փոխնախագահը յունարէնով յատկանշական մէջբերում մը կատարեց Ցեղասպանութեան զոհ դարձած Դանիէլ Վարուժանի բանաստեղծութենէն։
Յաջորդաբար, ողջոյնի խօսքով հանդէս եկաւ Յունաստանի արտաքին գործոց նախարար Նիքոս Տեստիաս, որ յայտնեց.
«Ապրիլ 24ի այս օրը մենք կը յիշատակենք Հայոց ցեղասպանութիւնը, որ ճանչցուած է մեր երկրին կողմէ 1996 թուականէն ի վեր։ Այս տարի, մեր ապրած իւրայատուկ պայմաններուն բերմամբ, կարելի չեղաւ ոգեկոչումները կատարել այլ տարիներու նման, այսուհանդերձ, մենք երբեք չենք մոռնար օրուան իմաստը։
Այս տարի դարձեալ, մեր մտածումները մեր հայրենիքի մէջ ապրող հայութեան կողքին են, ինչպէս նաեւ իրենց նախնիներուն, բայց եւ ամբողջ աշխարհի մէջ մեր հայ ընկերներուն մօտ։ Աշխարհին կողմէ դիմագրաւուած մարտահրաւէրը մեզ յաւելեալ կը պարտաւորէ՝ մեր յարգանքի տուրքը մատուցելու Հայոց ցեղասպանութեան յիշատակին։ Որովհետեւ, պարտաւոր ենք կենդանի պահել իրենց յիշատակը, որպէսզի, երբեք դարձեալ չի կրկնուին անցեալի ոճիրները։
Այս օրուան տխուր յիշատակումին առիթով, պիտի ուզէի անգամ մը եւս հաւաստիացնել՝ մեր երկու ազգերը իրարու կապող պատմական ու բարեկամական ամուր կապերուն մասին, նոյն պահուն՝ զօրակցութիւնս յայտնելով Յունաստանի հայ համայնքին, որ այսքան օգտակարութիւն մատուցած է մեր հայրենիքին»։
Հ.Հ. Յունաստանի մէջ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Ֆադէյ Չարչօղլեան իր ողջոյնի խօսքին մէջ մասնաւորապէս նշեց. «Որպէս ցեղասպանութիւն վերապրած ժողովուրդ՝ մենք գիտակցում ենք նաեւ մեր պարտաւորութիւնը «այլեւս երբեք»ի օրակարգի առաջմղման հարցում: Այս համատեքստում, Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման գործընթացը ոչ միայն ուղղակի քայլ է մեր արդարութիւնը ճանաչելու, այլ նաեւ քայլ է ցեղասպանութիւնները կանխարգելելու ուղղութեամբ, որովհետեւ դա պատգամ է, որ անպատժելիութիւնը չի աշխատելու:
Միջազգային համակարգում ցեղասպանութեան կանխարգելմանը միտուած գործիքների ամրապնդումը շարունակական գործընթաց է, եւ մենք շարունակաբար աշխատելու ենք այդ ուղղութեամբ»։
Մարզպետներու ողջոյնի խօսքերը
Յաջորդաբար, լսուեցան Ատիկէի մարզպետ Եորղոս Փաթուլիսի, Մակեդոնիոյ մարզպետ Ափոսթոլոս Ծիծիքոսթասի եւ Թրակիոյ մարզպետ Քոսթաս Անտոնիատիսի ողջոյնի խօսքերը։
Երեք խօսողներն ալ դատապարտեցին Թուրքիոյ գործած Ցեղասպանութիւնը հայ ժողովուրդին վրայ եւ նշեցին, որ անպատժելիութեան վրայ յենուելով, Թուրքիա շարունակեց իր ցեղասպանական արշաւանքները Փոքր Ասիոյ եւ Պոստոսի յոյներուն վրայ, իսկ այսօր՝ ան կը շարունակէ ոճիրներ գործել դրացի ժողովուրդներուն վրայ, արհամարելով միջազգային օրէնքի բոլոր կանոնները։ Երեք խօսողներն ալ կոչ ուղղեցին Թուրքիոյ՝ ճանչնալու Հայոց ցեղասպանութիւնը եւ առերեսուելու պատմական իրականութեան հետ։
Հ.Յ.Դ. Յունաստանի Երիտ. միութեան խօսքը
Դաշնակցական երիտասարդներուն խօսքը փոխանցեց ընկ. Լոռի Գույումճեան, որ շեշտեց, թէ հայ երիտասարդութիւնը աննկուն կերպով կը շարունակէ մնալ պայքարի դրօշակակիրը, հայ ժողովուրդի անժամանցելի իրաւունքներու պաշտպանը։ Երիտասարդութեան պայքարը կանգ չի կրնար առնել, մինչեւ հայութեան արդար իրաւունքներու հատուցումը։
Տեսաերիզի ներկայացում
Առցանց ելոյթի աւարտին, ներկայացուեցան անցեալ տարուան ընթացքին Հայաստանի եւ Սփիւռքի մէջ Հայ դատի յանձնախումբերու եւ միացեալ մարմիններու կողմէ կազմակերպուած պահանջատիրական ելոյթներու յատկանշական տեսարաններ։ Յատուկ անդրադարձ եղաւ Յունաստանի մէջ տեղի ունեցած ցոյցերուն դէպի թրքական դիւանագիտական կեդրոնները, ինչպէս նաեւ տեսարաններ քաղաքական ելոյթներէն, որոնք կը կազմակերպուին յունական պետութեան հովանաւորութեամբ եւ մասնակցութեամբ։ Տեսաերիզը աւարտեցաւ Հայաստանի մէջ Ծիծեռնակաբերդի Հայոց ցեղասպանութեան յուշահամալիրին առջեւ բազմահազար հայութեան կողմէ մատուցուած յարգանքի տուրքով։
Քաղաքական աշխարհի արձագանգը
24 Ապրիլի օրը, Հայոց ցեղասպանութեան 105րդ տարելիցին առիթով, համացանցի Թուիթըրի, Դիմատետրի եւ այլ ընկերային ցանցերուն մէջ յատուկ գրառումներ կատարեցին Աթէնքի քաղաքապետ Գոսթաս Պաքոյեանիս, Թեսաղոնիկէի քաղաքապետ Գոնսթանտինոս Զերվաս, Քալամաթայի քաղաքապետ Թանասիս Վասիլոփուլոս, նախարար Միլթիատիս Վարվիցիոթիս եւ փոխ նախարար Ղրիղորիս Զարիֆոփուլոս, խորհրդարանի Հայաստան-Յունաստան բարեկամութեան խումբի նախագահ Տիմիթրիս Մարքոփուլոս եւ փոխ նախագահ Նինա Քասիմաթի, երեսփոխաններ Սթաւրոս Քալաֆաթիս, Նիքոս Իղումենիտիս եւ այլ քաղաքական անձնաւորութիւններ։