Հարցազրոյց` ՄԿՐՏԻՉ ՄԿՐՏԻՉԵԱՆի հետ

«­Բո­լոր հա­յե­րի

ժա­մադ­րա­վայ­րը հայ­րե­նիքն է»

ԼՈՒՍԻՆԷ ԹԵՒՈՍԵԱՆ

­Հա­մազ­գա­յին հայ կրթա­կան եւ մշա­կու­թա­յին միու­թեան գրա­սե­նեա­կը շու­տով կը գոր­ծի նաեւ Ար­ցա­խում: ­Հէնց այդ ա­ռա­քե­լու­թեամբ են այս օ­րե­րին Ար­ցա­խում ­Հա­մազ­գա­յին միու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը: «Ա­պա­ռաժ»ը Ար­ցա­խում ի­րա­կա­նա­ցո­ւե­լիք յա­ռա­ջի­կայ ծրագ­րե­րի, միու­թեան գոր­ծու­նէու­թեան եւ ռազ­մա­վա­րու­թեան շուրջ զրու­ցել է ­Հա­մազ­գա­յին հայ կրթա­կան եւ մշա­կու­թա­յին միու­թեան ա­տե­նա­պետ Մկրտիչ Մկր­տի­չեա­նի հետ:

Ինչ­պէ՞ս հա­սու­նա­ցաւ Ար­ցա­խում ­Հա­մազ­գա­յի­նի գրա­սե­նեակ հիմ­նե­լու գա­ղա­փա­րը:

Հա­մազ­գա­յին միու­թեան իւ­րա­քան­չիւր պատ­գա­մա­ւո­րա­կան ժո­ղո­վի օ­րա­կար­գա­յին կէ­տե­րից մէ­կը Ար­ցա­խում գոր­ծու­նէու­թիւն ի­րա­կա­նաց­նե­լու հարցն էր: Ծ­րագ­րեր չէինք ի­րա­կա­նաց­նում` ու­րիշ կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րի փոր­ձից ել­նե­լով: ­Պե­տա­կան մար­մին­նե­րը չէին օ­ժան­դա­կում ար­տա­սահ­մա­նից ե­կած միու­թիւն­նե­րի աշ­խա­տանք­նե­րին, ար­դիւն­քում` միու­թիւն­նե­րի աշ­խա­տանք­նե­րը չեն յա­ջո­ղել: Իսկ մենք համ­բե­րա­տար մար­դիկ ենք: Ս­պա­սե­ցինք այն օ­րո­ւան, երբ մեզ կ­՛ա­սեն` հա­մե­ցէք: Օ­րը ե­կաւ եւ մենք այս­տեղ ենք:

Ար­ցա­խում ի՞նչ ռազ­մա­վա­րու­թեամբ են ի­րա­կա­նա­ցո­ւե­լու ծրագ­րե­րը:

Ար­ցա­խում ծա­ւա­լո­ւող աշ­խա­տանք­նե­րը տար­բե­րո­ւե­լու են ար­տա­սահ­մա­նում ի­րա­կան­ցո­ւող ծրագ­րե­րից: Այս­տեղ կրթա­կան եւ մշա­կու­թա­յին մա­կար­դա­կի վրայ աշ­խա­տե­լու խնդիր չու­նենք: ­Սա­կայն մեր առ­ջեւ ա­ւե­լի բարդ խնդիր է: ­Հա­մազ­գա­յի­նի ­Հա­յաս­տա­նի գրա­սե­նեա­կի նո­ւի­րո­ւած եւ քրտնա­ջան աշ­խա­տան­քի ար­դիւն­քում յա­ջո­ղել է ­Հա­յաս­տան-սփիւռք մշա­կու­թա­յին կա­մուր­ջը: Ար­ցախն այ­սօր պէտք է Ար­ցախ-­Հա­յաս­տան-սփիւռք մշա­կու­թա­յին կամր­ջի դե­րա­կա­տա­րու­թիւ­նը ստանձ­նի: Ս­փիւռ­քի հա­մայնք­նե­րի մի­ջեւ կա­պը եւ այդ հա­մայնք­նե­րի ու հայ­րե­նի­քի` ­Հա­յաս­տա­նի ու Ար­ցա­խի մի­ջեւ կա­պը պէտք է լի­նի հաս­տա­տուն եւ տե­ւա­կան: ­Հայ­րե­նի­քում ապ­րող եւ աշ­խար­հով մէկ սփռո­ւած հա­յե­րի ա­մէն մի հա­մայնք տար­բեր­ւում է իր մտա­ծե­լա­կեր­պով եւ տե­սա­կով: Ա­մե­րի­կա­հա­յե­րը, ֆրան­սա­հա­յե­րը, լի­բա­նա­նա­հա­յե­րը բո­լո­րը տար­բեր են, սա­կայն բո­լո­րի ժա­մադ­րա­վայ­րը հայ­րե­նիքն է: Այս­տե՛ղ է, որ հա­յե­րը պէտք է հա­ւա­քո­ւեն ա­մէն ա­ռի­թով: ­Բո­լո­րին հնա­րա­ւոր չէ բե­րել, սա­կայն գոր­ծըն­թա­ցը շա­րու­նա­կա­կան է: Այս տա­րի ես եմ ե­կել սփիւռ­քից, յա­ջորդ տա­րի միւ­սը, եւ այդ­պէս` շա­րու­նակ: ­Հայ­րե­նի­քում եր­կու շա­բաթ, մի ա­միս կ­՛անց­կաց­նեն, կը պատ­մեն ի­րենց սփիւռ­քի ըն­կեր­նե­րին եւ ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում կը ստա­նանք միա­տե­սակ հայ: ­Միա­տե­սակ` ոչ թէ ձանձ­րա­լի, այլ` թէ­կուզ տար­բեր ձե­ւով մտա­ծող, սա­կայն հայ­կա­կան մտայ­նու­թիւ­նը եւ մշա­կոյ­թը կրող հայ: ­Հա­յու­թեան հա­մար դա շատ կա­րե­ւոր է:
Ա­սեմ նաեւ, որ ­Սեպ­տեմ­բե­րին ­Հա­յաս­տա­նի մէջ ­Հա­մազ­գա­յի­նի գրա­սե­նեա­կի նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ ­Շու­շիում լու­սան­կար­չա­կան ցու­ցա­հան­դէս է կազ­մա­կեր­պո­ւե­լու: ­Հա­մազ­գա­յի­նը Ար­ցախ է մտնում մեծ դռնե­րից, ե­թէ կա­րե­լի է այդ­պէս ա­սել:

Մա­յի­սի 28ին ­Հա­մազ­գա­յի­նը տօ­նեց հիմ­նադր­ման հեր­թա­կան տա­րե­դար­ձը: Որ­պէս հա­շո­ւե­տո­ւու­թիւն` ինչ­պէ՞ս էք գնա­հա­տում 89ա­մեայ միու­թեան գոր­ծու­նէու­թիւ­նը:

Հա­մազ­գա­յին միու­թիւ­նը հիմ­նադ­րո­ւել է ­Հա­յաս­տա­նի Ա. ­Հան­րա­պե­տու­թեան հիմ­նադր­ման օ­րը` ­Մա­յի­սի 28ին: Այ­սօր մենք մի քիչ դժո­ւա­րու­թիւն ու­նենք, ո­րով­հե­տեւ յա­ջորդ տա­րի ­Հա­մազ­գա­յին միու­թեան 90ա­մեակն է եւ ­Հա­յաս­տա­նի Ա. ­Հան­րա­պե­տու­թեան հիմ­նադ­րու­թեան 100ա­մեա­կը: Բ­նա­կան է, որ ­Հա­մազ­գա­յի­նը միշտ ստո­ւե­րում էր եւ շա­րու­նա­կե­լու է ստո­ւե­րում մնալ: ­Սա­կայն մենք ոչ միայն բար­դոյթ չու­նենք, այլ ու­րախ ենք, որ այդ­պէ՛ս է: Ու­րախ ենք, որ ­Հա­մազ­գա­յի­նը հէնց այդ օրն է հիմ­նադ­րո­ւել: Այդ խոր­հուր­դը մեծ է եւ բարձ­րաց­նում է միու­թեան դե­րը: Ա­ռա­ջին ­Հան­րա­պե­տու­թիւ­նը հիմ­նադ­րած մարդ­կանց ստո­ւե­րում գոր­ծու­նէու­թիւն ծա­ւա­լե­լը պա­տիւ է: ­Մենք այդ խորհրդի կրողն ենք: Եւ այն բա­րո­յա­կան մեծ նշա­նա­կու­թիւն ու­նի մեզ հա­մար: ­Կար­ծում եմ` ­Հա­մազ­գա­յին միու­թիւ­նը այդ մարդ­կանց յու­սա­խա­բել չի ա­րել: ­Չենք սի­րում մեզ գո­վել եւ շիկ­նում ենք, երբ մեզ են գո­վում: ­Սա­կայն մար­դիկ հե­տե­ւեալ կերպ են պա­տաս­խա­նում այդ հար­ցին. ­Հա­մազ­գա­յին միու­թիւ­նը 89 տա­րո­ւայ ըն­թաց­քում իր սուղ մի­ջոց­նե­րով ա­րել է ան­կա­րե­լին, որ­պէս­զի ե­րե­խա­նե­րը ստա­նան հաս­տա­տուն կրթու­թիւն եւ հայ մշա­կոյ­թը վառ մնայ սփիւռ­քի հայ­կա­կան հա­մայնք­նե­րում:

Ի՞նչ ծրագ­րեր է ի­րա­կա­նաց­նում ­Հա­մազ­գա­յին միու­թիւ­նը:

Ձեռ­նար­կել ենք հա­մա­ցան­ցա­յին հար­թակ, որ­պէս­զի սփիւռ­քում ապ­րող հայ ե­րի­տա­սար­դու­թեան տրա­մադ­րու­թեան տակ դրո­ւի հայ­կա­կան բարձր մշա­կոյ­թի տո­ւեալ­նե­րը, որ­պէս­զի նրանք չհե­ռա­նան հա­յու­թիւ­նից: ­Սա՛ մեր ա­մե­նա­կա­րե­ւոր ձեռ­նարկ­նե­րից մէկն է: Ար­հես­տա­գի­տա­կան ի­մաս­տով՝ ո­րոշ հար­ցեր ու­նի, նաեւ ժա­մա­նա­կա­տար է, բայց մի օր հա­սա­րա­կու­թեա­նը կը հաս­նի այդ ծրա­գի­րը:
2-3 տա­րի ա­ռաջ ­Փա­րի­զի ­Թարգ­ման­չաց վար­ժա­րա­նի կող­մից դի­մում ենք ստա­ցել` այդ վար­ժա­րա­նով զբա­ղո­ւե­լու ա­ռա­ջար­կու­թեամբ: Եւ, չնա­յած, այն մեր վար­ժա­րա­նը չէ, սա­կայն ըն­դու­նե­ցինք ա­ռա­ջար­կը եւ զբա­ղո­ւե­ցինք այդ վար­ժա­րա­նի` մա­նա­ւանդ կրթա­կան եւ հա­յա­գի­տա­կան բաժ­նի մա­կար­դա­կի բարձ­րաց­ման ուղ­ղու­թեամբ:
Ան­ցած ե­րեք տա­րո­ւայ ըն­թաց­քում մենք նոր մաս­նա­ճիւղ ու­նե­ցանք ­Քո­ւէյ­թում: ­Ժա­մա­նա­կին տե­ղա­կան ու­ժե­րը յար­մար չէին գտնում, որ ­Հա­մազ­գա­յի­նը գրա­սե­նեակ ու­նե­նայ այն­տեղ, քա­նի որ միւս միու­թիւն­ներն ար­դէն կլա­նած էին ամ­բողջ գա­ղու­թը: ­Հի­մա ի­րենց դի­մու­մի հի­ման վրայ այդ մաս­նա­ճիւ­ղը կազ­մո­ւեց եւ մեծ գործ է ար­ւում: