«Յունական երաժշտութեան ծանօթ ըլլալով՝ ինծի
համար շատ հեշտ էր համերգի յունական բաժինը»
Ապրիլ ամսուան ընթացքին, Կուրճիէֆ աւանդական նուագարաններու համոյթը Աթէնքի «Փարնասոս» եւ Նէա Զմիռնիի «Ղալաքսիաս» մշակութային սրահներուն մէջ ելոյթ ունեցաւ՝ ծանօթացնելով հայկական աւանդական նուագարանները յոյն հասարակութեան եւ յունահայ ժողովուրդին եւ հմայեց ներկաները։
Համոյթին մաս կը կազմէր քանոն նուագող Մէրի Վարդանեան։
Օրերս ան Աթէնք կը գտնուի մասնակցելու յոյն հանրածանօթ երգչուհի Մարիա Ֆարանտուրիի ելոյթին, որ տեղի պիտի ունենայ Հինգշաբթի՝ 22 Յունիսին, Աթէնքի Իրոտու թու Աթիքու թատրոնին մէջ։
Այս առիթով՝ «Ազատ Օր» հարցազրոյց մը ունեցաւ տաղանդաւոր հայ քանոնահարին հետ։
Մէրի Վարդանեան ծնած է Հայաստան 1980ին։ Ան սկսած է քանոն նուագել 7 տարեկանէն։ Աւարտած է Երեւանի Երաժշտութեան Ակադեմիան՝ քանոնի եւ խմբավարութեան բաժինը, եւ իր սերնդակիցներէն լաւագոյն հայ քանոն նուագողներէն եղած է։ Մենակատարն է Օշականի պետական աւանդական համոյթին (հայերէն միջնադարեան երաժշտութեան) եւ Կուրճիէֆի ժողովրդական նուագարաններու համոյթին։ Մասնակցած է քանի մը անգամ ամբողջ աշխարհի տարածքին տեղի ունեցած փառատօներու (Էսթոնիա, Փորթուկալ, Ֆրանսա, Գերմանիա, Հոլանտա, Լիբանան, Պելճիքա, Ռուսիա, Վրաստան եւայլն)։ 2009ին ան հաստատուած է Ֆրանսայի Լիոն քաղաքը, շարունակած է իր երաժշտական ուսումը եւ աւարտած է Լիոնի համալսարանը։ Մէրի Վարդանեան կը շարունակէ իր մասնագիտական ասպարէզը Goussanand The Gurdjieff ժողովրդական նուագարաններու համոյթին հետ՝ երկու ալպոմներ արձանագրելով ECM ընկերութեան հետ։
— Ինչպէ՞ս յառաջ եկաւ ձեր գործակցութիւնը Կուրճիէֆ համոյթին հետ։
2008ին Հայաստան կը բնակէի, Լեւոն Իսքէնեան այն ժամանակ իր երաժիշտական խումբը կազմեց՝ ներառելով ինձ ալ նորաստեղծ Կուրճիէֆ համոյթին մէջ։ Ձայնագրեցինք մեր առաջին աշխատանքը՝ հիմնուելով Կուրճիէֆի երաժշտութեան վրայ եւ, քիչ ժամանակ ետք, Գերմանիոյ ECMն ընկերութիւնը թողարկեց մեր գործը, որ լայն ընդունելութիւն գտաւ համաշխարհային երաժշտասէրներու կողմէ։ Համոյթի առաջին գործը ներկայացուցինք ելոյթներով Եւրոպայի գրեթէ բոլոր երկիրներուն մէջ։
Բախտը ունեցայ Կուրճիէֆ համոյթի հիմնադիր կազմին մէջ ըլլալու։ Լեւոն Էսքենեանի սկզբունքով՝ հիմնադիր երաժիշտները միշտ համոյթին մաս կը կազմեն ու ես, որ կեանքի բերմամբ հաստատուեցայ Ֆրանսա, ըլլալով հիմնադիր կազմին մէջ, միջոցներ գտայ ու կարողացայ շարունակել իմ գործակցութիւնը։
Պարբերաբար՝ Հայաստան կը մեկնիմ, փորձերու մասնակցելու եւ նոր ծրագիրներու վրայ աշխատելու։ Առաջին գործէն ետք երկրորդը՝ Կոմիտասի ստեղծագործութիւններն էին, դաշնամուրի համար գրուած, զորս Լեւոն Իսքէնեան փոխադրեց հայկական աւանդական նուագարաններուն համար, անոնց կեանք տալով եւ զանոնք վերադարձնելով իրենց ակունքներուն։ Այս երկրորդ գործն ալ գերմանական նոյն ընկերութեան միջոցաւ լոյս տեսաւ եւ ներկայացումներու շարքին Յունաստան գտնուեցանք՝ հրաւիրուած յունահայ համայնքին կողմէ եւ երկու շատ յաջող համերգներ կատարեցինք։ Մեր համերգներուն շարունակութիւնը եղաւ Սալցպուրկ, Պուտափեշտ եւ Քոփենհակն։
— Ինչպէ՞ս յառաջ եկաւ ձեր մասնակցութիւնը երաժշտական այս խումբին մէջ, որ պիտի ներկայացնէ նոր ստեղծագործութիւններ՝ Մարիա Ֆարանտուրիի մեկնաբանութեամբ։
Մարիա Ֆարանտուրիի համագործակցութեան առնչութեամբ յայտնեմ, որ երաժիշտ ու յօրինող Ճիհան Թուրքօղլուն Ֆարանտուրիի ձայնին եւ ոճին յարմար երաժշտութիւն մը պիտի ներկայացնէ Աղաթի Տիմիթրուքայի քնարերգութեամբ, Հինգշաբթի՝ 22 Յունիս ժամը 21։00ին, Աթէնքի Օտիօ Իրոտու թու Աթիքու թատրոնին մէջ։
Թուրքօղլուի առաջին կազմը կը բաղկանար երեք հոգիէ, որոնք անբաւարար նկատուեցան կատարելու այս յօրինումը եւ նոր երաժիշտներու անհրաժեշտութիւնը նկատուեցաւ։ Այսպէ՛ս, ինծի առաջարկուեցաւ, որ մասնակցութիւն բերեմ այս նոր ընդլայնուած կազմին մէջ։ Միջազգային համբաւ ունեցող միւս երաժիշտներն են, Անիա Լեհներ՝ թաւ-ջութակ, Խրիսթոս Պարպաս՝ նէյ, Իզէթ Քիզիլ՝ հարուածային գործիքներ եւ յօրինող Ճիհան Թուրքօղլու՝ սազ, քոհուզ եւ երգ։
Համերգին երկորդ մասով՝ Մարիա Ֆարանտուրի ելոյթ պիտի ունենայ՝ սպանուհի երգչուհի Մարիա տէլ Մար Պոնէթի հետ միասնաբար, ներկայացնելով սպանական, ինչպէս նաեւ Միքի Թէոտորաքիսի եւ Մանօ Խածիտաքիի երգեր։
— Որքանո՞վ հեշտ էր գործակցիլը զանազան երկիրներէ տարբեր ոճի երաժիշտներու հետ՝ յատկապէս ձեզի համար անծանօթ երաժշտութեան կատարման համար։
Առաջին մեր փորձը եղաւ Մայիսին, երբ Ճիհանի յօրինած երաժշտութիւնը՝ հիմնուած ըլլալով զանազան ոճերու վրայ (միջնադարեան, միջին-արեւելեան, ճազ եւ դասական երաժշտութեան) շատ արագ՝ յօրինողի ուղղութիւններով, համագործակցութեան լաւագոյն արդիւնքին հասաւ։ Իսկ յունական երաժշտութեան անձնապէս ծանօթ ըլլալով՝ իմ ուսուցչուհի փրոֆեսոր Անժէլա Աթաբեկեանի դասաւանդութեամբ՝ յատկապէս Թէոտորաքիսի երաժշտութեան վրայ աշխատած ըլլալով, ինծի համար շատ հեշտ էր համերգի այս յունական բաժինը։
— Քանի՞ երգ պիտի ներկայացնէ՞ք եւ Ճիհանի գործը որեւէ հայկական երաժշտութիւն ներառա՞ծ է։
Պիտի ներկայացնենք տասը երգեր։ Կոմիտասի «Քելէ-Քելէ»ն մաս կը կազմէ այս տասը երգերու շարքին, զոր Մարիան հայերէնով պիտի կատարէ։ Ժամանակին Մարիա Ֆարանտուրին դարձեալ հայերէնով «Չինարի»ն կատարած է, եւ իր հաւաստիացմամբ քաջածանօթ է Կոմիտասի երաժշտութեան։ Անհրաժեշտ է նշել, որ այս գործը կը ձայնագրուի եւ հաւանաբար յաջորդ տարուան ընթացքին լոյս պիտի տեսնէ գերմանական EMC ընկերութենէն։
— Կուրճիէֆ համոյթը երկու մեծ հրաշալի գործեր ներկայացուցած է վերջին տարիներուն։ Տեղեա՞կ էք, եթէ նոր ծրագրումներ ունի Լեւոն Իսքէնեան։
Լեւոնը գիտնալով, որ որեւէ ծրագիր իրականացնելու համար մէկ կամ երկու տարի առաջ նախապատրաստական աշխատանքի կը կարօտի, միշտ փնտռտուքի մէջ է, բայց յստակօրէն որեւէ բան չեմ կրնար ձեզի ըսել։
Մէկ շատ կարեւոր նախաձեռնութիւն, որ պիտի իրականանայ Կուրճիէֆ համոյթի եւ Սուրիոյ հեղինակաւոր թրիոյի միջեւ գործակցութեամբ, հրապարակային երաժշտական հաղորդում մը պիտի ըլլայ յաջորդ տարի՝ նիւթ ունենալով երկու ժողովուրդներու նոյնանման ճակատագիրը։
Երկու ժողովուրդներու ցուցաբերած եղբայրական յարաբերութիւնը, 1915ին Հայերու Ցեղասպանութեան ժամանակ եւ Սուրիոյ ժողովուրդի այսօրուան ողբերգութիւնը նիւթով պիտի իրականանայ այս երաժշտական հանդիպումը։
Շնորհակալութիւն եւ յաջողութիւն ձեր Հինգշաբթի օրուան համերգին։
