Հարցազրոյցը վարեց՝ ԱՐՄԻՆԷ ՍԻՄՈՆԵԱՆ «Հայոց Աշխարհ» օրաթերթ
Հաշուի առնելով աշխարհաքաղաքական օրէցօր լարուող իրադրութիւնը՝ ժամանակը չէ՞, որ Հայաստան նոր շեշտադրումներ հաղորդի իր արտաքին քաղաքականութեան. Հ.Յ.Դ.ի հրաւիրած ներկայացուցչական խորհրդաժողովը` «Հակառակորդի ռազմաքաղաքական մարտավարութիւնն ու մեր անելիքները» կարգախօսով, պայմանաւորուած էր ա՞յս անհրաժեշտութեամբ:
Ձեր հարցում տեղ գտած շեշտադրումներն, անշուշտ, գոյութիւն ունեն: Նախ` Ատրպէյճանի որդեգրած մարտավարութիւնը դժուարին վիճակ է ստեղծել մեզ համար — սահմանային բախումներ, զոհեր -, ինչը չի կարող չանհանգստացնել: Հետեւաբար մենք ոչ միայն հակազդողի դերում պէտք է լինենք, այլեւ իրականացնենք նախաձեռնողական քաղաքականութիւն, ամէն ինչ պէտք է անենք, որպէսզի նախաձեռնութիւնը մեր ձեռքը վերցնենք, եւ դա պէտք է լինի տարբեր բնագաւառներում:
Մենք մեր հերթին պէտք է փորձենք Ատրպէյճանին նեղը գցել: Մեզ համար ձեռնտու չէ պատերազմի վերսկսումը, մենք Արցախեան հիմնահարցի լուծումը տեսնում ենք բանակցային սեղանի շուրջ: Բայց տէ ֆաքթօ պատերազմ է տեղի ունենում մեր սահմաններին, ուրեմն եթէ հարկ լինի, պէտք է դիմացինի նախայարձակումը կանխելու համար դիմենք նաեւ յարձակողական քայլերի:
Ատրպէյճանը, որի նպատակն է ռազմական ճանապարհով լուծել Արցախեան խնդիրը, իր հերթին պէտք է սպասի հայկական կողմից նախայարձակ քայլերի ու գիտակցի, որ հիմնահարցը ռազմական ճանապարհով լուծելու դէպքում ինքն է վատ վիճակում յայտնուելու` կորցնելով նորանոր տարածքներ:
Երկրորդ` Արցախեան հարցը շարունակում է մնալ մեր ազգային գերխնդիրը, հետեւաբար՝ հայ քաղաքական միտքը ժամանակ առ ժամանակ պէտք է մղել խնդրի առնչութեամբ նոր գաղափարների, նոր դիրքորոշումների արտայայտման: Իսկ դրան նպաստում է հարցի շուրջ մտքերի փոխանակումը:
Միաժամանակ կար Դաշնակցութեան որոշ դիրքորոշումների ու որոշումների մասին հասարակութեանն իրազեկելու, ինչպէս նաեւ հասարակական տարբեր շերտերի տեսակէտները լսելու, քննարկելու անհրաժեշտութիւն:
Եւ, վերջապէս, Արցախի Հանրապետութեան անկախութեան տարեդարձն է, իսկ Դաշնակցութիւնն ամէն տարի նշում է այն` դա նաեւ առիթ ծառայեցնելով սեփական դիրքորոշումներն արծարծելու: Խորհրդաժողովը ծառայեց իր նպատակին, նոր մօտեցումներ, նոր շեշտադրումներ հնչեցին: Կարծում եմ` համապատասխան մարմինները պէտք է ուշադրութիւն դարձնեն այս ամէնի վրայ:
Ապրիլեան պատերազմից յետոյ առաւել քան յստակ դարձաւ, որ «Մատրիտեան սկզբունքներ»ն այլեւս ժամանակավրէպ փաստաթուղթ է եւ, ուրեմն, ժամանակը չէ՞ առաջ մղելու Արցախի որպէս բանակցային կողմի հանդէս գալու անհրաժեշտութիւնը:
Իրականում զրոյական վիճակ է` բանակցային սեղանին ո՛չ որոշակի փաստաթուղթ կայ, ո՛չ էլ որեւէ համաձայնութիւն:
Իսկ «Մատրիտեան սկզբունքներ» ասուածը Դաշնակցութեան համար անընդունելի է: Ատրպէյճանի հիմնական ռազմավարութիւնն է հարցը ռազմական ճանապարհով լուծելը: Նա բանակցային գործընթացն օգտագործում է իր այդ ռազմավարութիւնը յաջողեցնելու համար: Այսինքն՝ բանակցութիւնները Ատրպէյճանի ռազմական քաղաքականութեան մաս են կազմում: Այս առումով, այո՛, մենք պէտք է կարողանանք վերաթարմացնել, վերանորոգել մեր մօտեցումները:
Վերաթարմացում ասելով` հասկանա՞նք բանակցութիւններին չմասնակցելն ու Մատրիտեան փաստաթղթից հրաժարուելը:
Կարծում եմ` պէտք չէ դիմել այնպիսի գործողութեան, որը կը նշանակի, թէ մենք դուրս ենք գալիս բանակցութիւններից: Իսկ Մատրիտեան փաստաթղթից հրաժարման տարբեր ձեւեր կան, ամէն դէպքում ինձ համար բանակցութիւններից հրաժարումը չէ այդ ճանապարհը:
Ըստ իս, այսօրուայ գործընթացը մեր օգտին է, որովհետեւ Ատրպէյճանն է իր մերժողական կեցուածքով յայտնուել յիմար վիճակում: Պարզապէս մենք պէտք է շեշտադրումները յստակեցնենք, պէտք է նախ հասնենք նրան, որ իրականանան 2016ին Վիեննայում եւ Ս. Փեթերսպուրկում տեղի ունեցած պայմանաւորուածութիւնները միջադէպերի հետաքննութեան մեքանիզմի ներդրման հետ կապուած:
Եթէ անգամ Ատրպէյճանը շարունակում է հրաժարուել, հայկական կողմը պէտք է դրանք կիրառի: Դա մեզ հնարաւորութիւն կը տայ ի ցոյց դնելու Ատրպէյճանի ռազմատենչ քաղաքականութիւնը, ներազդելու միջազգային հանրային կարծիքի վրայ, դրանով իսկ ճնշում գործադրելու Ատրպէյճանի վրայ:
Մերօրեայ հարցադրումներն են «ո՞չ մի թիզ հող», թէ՞ «զիջումներ Արցախի կարգավիճակի դիմաց».Դաշնակցութեան դիրքորոշումը մնո՞ւմ է նոյնը:
Ի հարկէ, ո՛չ մի թիզ հող եւ ո՛չ մի զիջում. սա ինձ համար իմաստ կ՛ունենայ այնքան ժամանակ, քանի դեռ Լ.Ղ. անկախութեան փաստը չի ընդունուել բոլորի կողմից: Իսկ ամէն մի երկիր պէտք է իրաւունք ունենայ իր պատմական տարածքների վրայ իր կենսունակութեան ու անվտանգութեան պայմանները ստեղծելու: Այդ կենսունակութեան, անվտանգութեան ու պատմական իրաւունքի սկզբունքների հիման վրայ էլ պէտք է ձեւաւորուեն Արցախի վաղուայ պետական սահմանները:
Ազատագրուած տարածքները մեր անվտանգութեան երաշխաւորն են: Արցախը պէտք է իր ամբողջ սահմանի երկայնքով Հայաստանի հետ սահման ունենայ, ինչպէս նաեւ սահման ունենայ երրորդ երկրի հետ: Արցախը պէտք է վերականգնի հողային ամբողջականութիւնը, այսինքն՝ պէտք է վերամիանան Շահումեանը, Մարտակերտի դաշտային շրջանը: Սա՛ է մեր պատկերացումը: Բայց խնդրի լուծման հիմքը կամ սկիզբը Արցախի անկախութեան ճանաչումն է բոլորի կողմից:
Ինչո՞ւ Հայաստանը որոշեց չմասնակցել Վրաստանում մեկնարկած ՆԱԹՕի «Agile Spirit 2017» զօրավարժութիւններին:
Դա շատ բնական քայլ է, Հայաստանն անկախ երկիր է, մենք ենք որոշում` ինչի՞ն մասնակցել, ինչին` ո՛չ: Այնպէս որ, կարող էինք մասնակցել, կարող էինք նաեւ չմասնակցել: Իսկ չմասնակցելու պատճառները կարող են տարբեր լինել, օրինակ` կայ պատրաստուածութեան հանգամանքը:
Դա Հայաստանի՞ որոշումն էր, թէ՞ կայ, ինչպէս արեւմտամէտ վերլուծաբաններն են ասում, ռուսական կողմի ճնշումը, կամ էլ գուցէ Ատրպէյճանի մասնակցութեան հանգամանքն է իր դերակատարութիւնը ունեցել:
Կարծում եմ` սա եղել է մեր պետութեան կայացրած որոշումը: Բայց հնարաւոր է, որ հաշուարկի մէջ հաշուի է առնուել Հայաստանի Հ.Ա.Պ.Կ.ի անդամակցութիւնը: Ես դրան բնական եմ վերաբերւում: Նա, ով Հայաստանի այս քայլից փորձում է խնդիր ստեղծել, դա իր գործն է, իր խնդիրն է: Այս որոշումն ինձ համար քաղաքական որոշում չէ, այլ` նպատակայարմարութեան հարց, ժամանակի ու պահի անհրաժեշտութեամբ թելադրուած քայլ:
Փաստօրէն որքան էլ մենք կարեւորում ենք «ե՛ւ… ե՛ւ»ի քաղաքականութիւնը, այնուհանդերձ՝ գալիս է մի պահ, երբ ծանրութեան նժարը հարկ է լինում թեքել այն կողմը, որտեղ Հայաստանի անվտանգութեան երաշխիքներն են:
Ի հարկէ, Հ.Ա.Պ.Կ., հայ-ռուսական տարբեր ռազմավարական պայմանագրեր եւ այլն, եւ դա իրողութիւն է: Իւրաքանչիւր երկիր գտնւում է որեւէ ռազմաքաղաքական դաշինքի մէջ: Հայաստանն էլ այս ռազմաքաղաքական ճամբարի մէջ է: Բայց, դրանով հանդերձ, մենք չենք մերժում միւս ճամբարների հետ մեր համագործակցութիւնը, չենք խզում մեր կապերը, չենք հակադրւում:
Սակայն յարաբերութիւններ չխզել` չի նշանակում երկու ճամբարները հաւասար հարթութեան վրայ դնել, չէ՞ որ մենք մէկի հետ համագործակցում ենք, բայց միւսի մի մասն ենք կազմում, նրա անդամն ենք: Ի վերջոյ, պէտք է հասկանալ, որ գոյութիւն ունեցող իրողութիւնը մեզանից համապատասխան կեցուածք է պահանջում: Եւ վերջապէս, նման իրավիճակներում պէտք է գիտակցել, որ ամէն մի քայլ արւում է մեր պետական շահերից ելնելով:
