Հարցազրոյց` ԲԱԳՐԱՏ ԵՍԱՅԵԱՆի

Հ.Մ.Ը.Մ.ի հիմ­նադ­րու­թեան 100ա­մեա­կին ա­ռի­թով ինչ­պի­սի՞ մտա­ծում­նե­րու վրայ կը կեդ­րո­նա­նան ձեր խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րը՝ քննե­լով, թէ ի՛նչ փո­խո­ւած է Հ.Մ.Ը.Մ.ի մէկ ­դա­րեայ կեան­քէն ու փոր­ձա­ռու­թե­նէն ետք։

Հ.Մ.Ը.Մ.ի ա­ռա­ջին հա­րիւ­րա­մեա­կը սկսաւ բա­ւա­կան ող­բեր­գա­կան ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րու ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի մը մէջ: Ցե­ղաս­պա­նու­թե­նէն ըն­դա­մէ­նը ե­րեք տա­րի ետք կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը հիմ­նադ­րո­ւե­ցաւ Պոլ­սոյ մէջ եւ, Հա­յաս­տա­նի մէջ շատ կարճ ժա­մա­նակ աշ­խա­տե­լէ ետք, հիմ­նա­կան իր գոր­ծու­նէու­թիւ­նը ծա­ւա­լեց հա­յա­պահ­պա­նու­թեան ուղ­ղու­թեամբ: Ս­փիւռ­քի մէջ այժմ մեր առ­ջեւ այլ թի­րախ­ներ եւ այլ նպա­տակ­ներ պէտք է դնենք: Հիմ­նա­կան նպա­տա­կը ե­ղած է հա­յա­պահ­պա­նու­թիւ­նը, հայ ե­րե­խա­նե­րուն ազ­գա­յին դաս­տիա­րա­կու­թիւն տա­լը, ազ­գա­յին խնդիր­նե­րու շուրջ հա­մախմ­բու­մը, ազ­գա­յին ի­տէալ­նե­րու փո­խան­ցու­մը, հայ­րե­նի­քի կա­րօ­տը եւ հայ­րե­նի­քի զգա­ցո­ղու­թիւ­նը ա­նոնց հո­գի­նե­րուն մէջ վառ պա­հե­լը: 1989 թո­ւա­կա­նէն Հ.Մ.Ը.Մ. ու­նե­ցանք նաեւ Հա­յաս­տա­նի մէջ եւ ե­րա­զա­յին հայ­րե­նի­քը, ե­րա­զա­յին Հա­յաս­տա­նը դար­ձաւ ի­րա­կա­նու­թիւն: Այս ե­լա­կէ­տով է, որ պէտք է շա­րու­նա­կենք հա­րիւ­րա­մեա­կի յա­ջորդ շրջա­նի գոր­ծու­նէու­թիւ­նը: Այ­լեւս պէտք չէ մեր հիմ­նա­կան խնդի­րը հա­մա­րենք սոսկ հա­յա­պահ­պա­նու­թիւ­նը, ո­րով­հե­տեւ ա­տի­կա «պաշտ­պա­նո­ղա­կան» գոր­ծու­նէու­թիւն է: Պէտք է փոր­ձենք մեզ պաշտ­պա­նել այ­սօ­րո­ւայ աշ­խար­հի մար­տահ­րա­ւէր­նե­րէն, սա­կայն կը կար­ծեմ, որ նոր հա­րիւ­րա­մեա­կը, թէ՛ հա­յու­թեան եւ թէ մա­նա­ւա՛նդ Հ.Մ.Ը.Մ.ի հա­մար պէտք է ըլ­լայ նո­ւա­ճում­նե­րու տա­րի: Պէտք է հա­յու պայ­քա­րի ո­գին ա­ւե­լի վառ դարձ­նել մեր ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն մէջ: Պէտք է ա­նոր հաս­նիլ՝ հայ­րե­նի­քի եւ սփիւռ­քի կազ­մա­կեր­պա­կան միա­ւոր­նե­րու փո­խա­դարձ հզօ­րա­ցու­մով, ո­րով­հե­տեւ սփիւռ­քի մէջ մեր կազ­մա­կեր­պա­կան միա­ւոր­նե­րը, միայն սփիւռ­քի մէջ աշ­խա­տե­լով, եր­բեմն կը զգան ա­ռանձ­նա­ցած, եր­բեմն կը զգան ի­րենց հա­մայնք­նե­րուն մէջ միայ­նակ գոր­ծող: Ու­րեմն՝ Հա­յաս­տա­նի եւ սփիւռ­քի այս եր­կու մեծ հաս­կա­ցո­ղու­թիւն­նե­րուն մէջ՝ Հ.Մ.Ը.Մ. պէտք է յստա­կաց­նէ եւ ա­ռա­ւել զար­գաց­նէ իր նպա­տա­կա­յին գոր­ծու­նէու­թիւ­նը մէ­կը միւ­սի հզօ­րաց­ման ծա­ռա­յեց­նե­լով:
Ո­րով­հե­տեւ սփիւռ­քը ե­րա­զա­յին հայ­րե­նի­քով միայն կա­րող չէ ապ­րիլ, երբ գո­յու­թիւն ու­նի ի­րա­կան հայ­րե­նիք: Իսկ Հա­յաս­տա­նը՝ այն Հա­յաս­տա­նը, որ մենք ու­նինք, թե­րեւս մեր ե­րա­զած Հա­յաս­տա­նը չէ, բայց այդ ի­րա­կան հողն է, այն ի­րա­կան պե­տա­կան միա­ւորն է, որ հե­տա­գա­յին պի­տի ըլ­լայ մեր միա­ցեալ Հա­յաս­տա­նի հիմ­քը: Կազ­մա­կեր­պու­թեան այս եր­կու հա­տո­ւած­նե­րը ի­րար հզօ­րաց­նե­լով պէտք է մօ­տեց­նեն այն օ­րը, երբ որ մենք պի­տի ու­նե­նանք ա­զատ, ան­կախ եւ միա­ցեալ Հա­յաս­տան:

Տօ­նա­կան կամ գի­տաշ­խատա­նո­ցա­յին ինչ­պի­սի՞ ծրագ­րում­ներ կա­տա­րո­ւած են 100ա­մեա­կին ա­ռի­թով։

Հա­րիւ­րա­մեա­կի մի­ջո­ցա­ռում­նե­րուն վե­րա­բե­րեալ նախ ը­սեմ որ 2018 թո­ւա­կա­նը Հ.Մ.Ը.Մ.ին հա­մար ամ­բող­ջու­թեամբ հռչա­կո­ւած է հա­րիւ­րա­մեա­կի տա­րի, սա­կայն հա­րիւ­րա­մեա­կը խտա­ցո­ւած է Յու­լիս 19էն մին­չեւ Յու­լիս 29 եր­կա­րող հա­մաՀ.Մ.Ը.Մ.ա­կան 11րդ­ ընդ­հա­նուր մէկ շաբ­թո­ւան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի բա­նա­կու­մով, որ տե­ղի պի­տի ու­նե­նայ Հա­յաս­տա­նի մէջ: Մի­ջո­ցա­ռում­նե­րը կ­՚ընդգր­կեն թէ՛ հան­դի­սա­ւոր ձեռ­նարկ­ներ՝ սկսած հան­դի­սա­ւոր նիս­տէն, որ տե­ղի պի­տի ու­նե­նայ Օ­փե­րա­յի եւ Պա­լէ­տի պե­տա­կան ա­կա­դե­մա­կան շէն­քին մէջ, ներ­կա­յու­թեամբ եւ պա­տո­ւոյ նա­խա­գա­հու­թեամբ՝ երկ­րի նա­խա­գա­հին, ներ­կա­յու­թեամբ՝ երկ­րի վար­չա­պե­տին, հո­վա­նա­ւո­րու­թեամբ՝ զոյգ Կա­թո­ղի­կոս­նե­րուն: Բո­լոր Հ.Մ.Ը.Մ.ա­կան­նե­րը կրնան ներ­կայ ըլ­լալ այդ հան­դի­սա­ւոր նիս­տին: Այդ շաբ­թո­ւան ըն­թաց­քին տե­ղի պի­տի ու­նե­նայ նաեւ Հ.Մ.Ը.Մ.ի հա­րիւ­րա­մեա­կին նո­ւի­րո­ւած գի­տա­ժո­ղով: Հա­յաս­տա­նի մէջ Հ.Մ.Ը.Մ.ի հիմ­նա­դիր­նե­րէն Վա­հան Չե­րա­զի ար­ձա­նի բա­ցու­մը Գիւմ­րիի մէջ տե­ղի պի­տի ու­նե­նայ Յու­լիս 23ին: Բա­նա­կու­մի հան­դի­սա­ւոր բաց­ման ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը տե­ղի պի­տի ու­նե­նայ Ե­րե­ւա­նի մէջ, որ պի­տի ու­ղեկ­ցո­ւի սկաու­տա­կան շքեր­թով, բա­նա­կու­մի 1200 մաս­նա­կից­նե­րու եւ Հա­յաս­տա­նէն մօ­տա­ւո­րա­պէս 1000 սկաուտ­նե­րու մաս­նակ­ցու­թեամբ: Շատ տպա­ւո­րիչ եւ հե­տաքրք­րա­կան մի­ջո­ցա­ռում մը պի­տի ըլ­լայ: Բաց­ման ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը պի­տի ըլ­լայ Հան­րա­պե­տու­թեան հրա­պա­րա­կին վրայ: Նաեւ՝ տե­ղի պի­տի ու­նե­նան՝ Վե­թե­րան խմբա­պետ­նե­րու այ­ցե­լու­թիւն, Հ.Մ.Ը.Մ.ի «ՀԱՍԿ»ի բա­նա­կա­վայ­րի 1 օ­րով ներ­կա­յու­թիւն Հ.Մ.Ը.Մ.ի 11րդ բա­նա­կու­մի աշ­խա­տանք­նե­րուն:
Այն­պէս որ Յու­լիս 19էն-29, բո­լոր Հ.Մ.Ը.Մ.ա­կան­նե­րուն եւ ընդ­հան­րա­պէս բո­լոր հա­յե­րուն կը հրա­ւի­րեմ Հա­յաս­տան, ա­կա­նա­տես ըլ­լա­լու մեր մեծ կազ­մա­կեր­պու­թեան հա­րիւ­րա­մեա­կի մի­ջո­ցա­ռում­նե­րուն:

Եւ­րո­պա­յի հայ ե­րի­տա­սար­դու­թեան դի­մագ­րա­ւած տար­բեր հար­ցե­րուն մէջ (հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թիւն, անձ­նա­կան ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն­ներ, հա­յե­րէն լե­զո­ւի նա­հանջ, ե­ւալն) ինչ­պի­սի՞ դեր վե­րա­պա­հո­ւած է Հ.Մ.Ը.Մ.ին։

Աշ­խար­հի կլո­պա­լի­զա­ցիա­յի (հա­մաշ­խար­հայ­նաց­ման) այս տա­րի­նե­րուն ըն­դա­ռաջ, թէ՛ պե­տու­թիւն­նե­րու եւ թէ ազ­գու­թիւն­նե­րու մի­ջեւ տար­բե­րու­թիւն­նե­րու աս­տի­ճա­նա­կան վե­րաց­ման շրջա­նին մէջ, իս­կա­պէս հա­յու­թեան հա­մար կը ստեղ­ծո­ւին լրա­ցու­ցիչ մար­տահ­րա­ւէր­ներ, զորս մենք պէտք է դի­մագ­րա­ւենք:
Կար­ծեմ, որ այս դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րը եւ մար­տահ­րա­ւէր­նե­րը նաեւ լրա­ցու­ցիչ հնա­րա­ւո­րու­թիւն­ներ կը ստեղ­ծեն մեզ հա­մար: Աշ­խար­հը փոք­րա­ցաւ: Մին­չեւ այ­սօր՝ ո­րե­ւէ երկ­րի մէջ գոր­ծու­նէու­թիւն տա­նե­լու հա­մար, պէտք էր բա­ւա­կան ժա­մա­նակ կորսնց­նէիր այդ եր­կի­րը հաս­նե­լու, անձ­նա­պէս ներ­կայ ըլ­լա­լու, հար­ցե­րը ճանչ­նա­լու եւ ախ­տո­րո­շում­ներ կա­տա­րե­լու եւ գոր­ծու­նէու­թեան մար­տա­վա­րու­թիւ­նը մշա­կե­լու հա­մար: Այժմ այդ բո­լո­րը հնա­րա­ւոր են շատ ա­ւե­լի կարճ ժա­մա­նա­կի մէջ կա­տա­րել, իսկ ինչ կը վե­րա­բե­րի դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րու յաղ­թա­հար­ման՝ կը կար­ծեմ, որ աշ­խար­հի մէջ կլո­պա­լի­զա­ցիա­յի այս ըն­թաց­քը մեզ հա­մար լրա­ցու­ցիչ հնա­րա­ւո­րու­թիւն­ներ կը ստեղ­ծէ ամ­բող­ջա­կան հա­մաշ­խար­հա­յին նե­րու­ժը օգ­տա­գոր­ծե­լու ա­ռու­մով: Ո­րով­հե­տեւ շատ քիչ ազ­գեր կան, ո­րոնք ու­նին այս աս­տի­ճան տա­րա­ծում աշ­խար­հի վրայ եւ տար­բեր մշա­կոյթ­նե­րու, տար­բեր աշ­խար­հա­յեացք­նե­րու, տար­բեր պե­տա­կան միա­ւոր­նե­րու, տար­բեր ա­ւան­դոյթ­նե­րու մէջ ի­րենց գո­յու­թիւ­նը հաս­տա­տած այդ եր­կիր­նե­րէն ներս:
Այդ հսկա­յա­կան փորձ է, հսկա­յա­կան հնա­րա­ւո­րու­թիւն է եւ մենք այս տար­բե­րու­թիւն­նե­րը պէտք է ծա­ռա­յեց­նենք մեր միաս­նա­կան նպա­տա­կի ի­րա­կա­նաց­ման: Այս տար­բե­րու­թիւն­նե­րը կը հարս­տաց­նեն հայ ժո­ղո­վուր­դը: Հայ ժո­ղո­վուր­դի կեն­սու­նա­կու­թեան հիմ­քը կա­րե­լի է դառ­նալ: Իսկ փոք­րա­ցած աշ­խար­հին մէջ ի­րա­րու հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը շատ հեշտ կ­՚ըլ­լայ: Մէ­կը միւ­սին կեն­սա­կան գոր­ծու­նէու­թիւ­նը ու­սում­նա­սի­րե­լով, ան­կէ օգ­տա­կա­րը վերց­նե­լով, կա­րե­լի է շատ ա­ւե­լի ար­դիւ­նա­ւէտ ձե­ւով մշա­կել այն մար­տա­վա­րու­թիւ­նը, ո­րով ին­քը կա­րող է լու­ծել այ­սօ­րո­ւայ մեր ազ­գի ա­ռաջ եւ մա­նա­ւանդ մեր ե­րի­տա­սար­դու­թեան ա­ռաջ դրո­ւած խնդիր­նե­րը: Ու­րեմն այս­տեղ է, որ մենք պէտք է փոր­ձենք նո­րո­վի գնա­հա­տել ի­րա­վի­ճա­կը: Պէտք է փոր­ձենք հնա­րա­ւո­րինս օգ­տա­գոր­ծել մեր ամ­բող­ջա­կան նե­րու­ժը:
Հայ Մարմ­նակր­թա­կան Ընդ­հա­նուր Միու­թեան ան­ցած հա­րիւ­րա­մեայ փոր­ձը՝ սե­րուն­դի դաս­տիա­րա­կու­թեան, սե­րուն­դի հա­յե­ցի մտա­ծո­ղու­թեան ձե­ւա­ւոր­ման ուղ­ղու­թեամբ ա­ւե­լի ար­դիւ­նա­ւէտ ձե­ւով ի­րա­գոր­ծե­լու տար­բեր եր­կիր­նե­րու եւ տար­բեր հա­մայնք­նե­րու կեան­քին մէջ:

Ինչ­պէ՞ս կը գնա­հա­տէք Յու­նաս­տա­նի Հ.Մ.Ը.Մ.ի գոր­ծու­նէու­թիւ­նը եւ ո՛ր կէ­տե­րուն վրայ կը կար­ծէք, թէ կեդ­րո­նա­ցու­մի յա­ւե­լեալ ճիգ պէտք է կա­տա­րո­ւի։

Յու­նաս­տա­նի Հ.Մ.Ը.Մ.ի վեր­ջին տա­րի­նե­րու գոր­ծու­նէու­թիւ­նը ցոյց տո­ւաւ, որ հայ­կա­կան հա­մայն­քը կեն­սու­նակ է: Ա­ռա­ջին հեր­թին ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը ա՛յդ է, ո­րով­հե­տեւ տնտե­սա­կան այն ծանր ի­րա­վի­ճա­կը, ո­րուն մէջ վեր­ջին տա­րի­նե­րուն կը գտնո­ւի Յու­նաս­տա­նի ամ­բողջ բնակ­չու­թիւ­նը, ինչ­պէս նաեւ հայ հա­մայն­քը, կրնար գո­յու­թեան իսկ սպառ­նա­լիք ըլ­լալ հայ­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րուն հա­մար: Բայց ան­ցած տա­սը տա­րի­նե­րու փոր­ձը եւ վար­չու­թիւն­նե­րու գոր­ծու­նէու­թիւ­նը ցոյց տո­ւին, որ նոյ­նիսկ այս ծանր ի­րա­վի­ճա­կով կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը ոչ միայն կա­րո­ղա­ցաւ պահ­պա­նել իր ու­ժը, այլ կրցաւ նոր յա­ջո­ղու­թիւն­ներ ար­ձա­նագ­րել: Ա­ռանձ­նա­յա­տուկ կը փոր­ձեմ կա­րե­ւո­րել Հ.Մ.Ը.Մ.ի Շր­ջա­նա­յին Վար­չու­թեան պե­տա­կան գրան­ցու­մը, որ պե­տու­թեան կող­մէ ճա­նաչ­ման ար­ժա­նա­նա­լէ ետք, նոր հնա­րա­ւո­րու­թիւն­ներ կը ստեղ­ծէ մեր կազ­մա­կեր­պու­թեան հա­մար, որ­պէս երկ­րին մէջ գոր­ծող ազ­գա­յին փոք­րա­մաս­նու­թեանց սկաու­տա­կան շար­ժում եւ նաեւ այն յու­շա­գի­րը, որ Հ.Մ.Ը.Մ.ի Շր­ջա­նա­յին Վար­չու­թիւ­նը կնքեց յու­նա­կան ազ­գա­յին սկաու­տա­կան կազ­մա­կեր­պու­թեան հետ: Այս մէ­կը լրա­ցու­ցիչ հնա­րա­ւո­րու­թիւն է մաս կազ­մե­լու ոչ միայն յու­նա­կան սկաու­տու­թեան, այ­լեւ յու­նա­կան սկաու­տու­թեան մի­ջո­ցով ճանչ­ցո­ւած ըլ­լա­լու հա­մաշ­խար­հա­յին սկաու­տա­կան շարժ­ման կող­մէ: Այս մէ­կը լուրջ հնա­րա­ւո­րու­թիւն է: Սա­կայն կար­ծեմ, որ Յու­նաս­տա­նի մեր կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը իր առ­ջեւ պէտք է դնէ նոր յա­ւակ­նոտ նպա­տակ­ներ: Հիմ­նա­կան որ­պէս նպա­տակ կար­ծեմ, որ պէտք է ըլ­լայ ըն­կե­րա­յին, տար­բեր շրջա­նակ­նե­րու, նոր խում­բե­րու ներգ­րա­ւու­մը Հ.Մ.Ը.Մ. գոր­ծու­նէու­թեան մէջ: Նախ­կին 10.000 հա­յեր ու­նե­ցող յու­նա­հայ գա­ղու­թը այ­սօր վե­րա­ծո­ւած է 40.000-50.000 հա­յե­րով հա­մայնք ու­նե­ցող երկ­րի մը, եւ կար­ծեմ որ այս մէ­կը լրա­ցու­ցիչ ու­սում­նա­սի­րու­թեանց նիւթ պէտք է դառ­նայ մեր կազ­մա­կեր­պու­թեան հա­մար եւ մեր շրջա­նա­յին վար­չու­թեան քոյ­րե­րը եւ եղ­բայր­նե­րը պէտք է կա­րո­ղա­նան յստա­կաց­նել աշ­խա­տան­քի այն նոր մե­թո­տը, ո­րով ա­նոնք պի­տի կա­րե­նան ի­րենց գոր­ծու­նէու­թեանց մէջ ներգ­րա­ւել տար­բեր եր­կիր­նե­րէ, նաեւ Հա­յաս­տա­նէն Յու­նաս­տան հաս­տա­տուած ըն­տա­նիք­նե­րու ե­րե­խա­նե­րը: Շատ պա­րա­գա­նե­րու մենք ու­նինք այս­տեղ տար­բեր խում­բե­րու ի­րար­մէ տար­բեր ոճ ու մտա­ծո­ղու­թիւն. սա­կայն վստահ եմ, որ ե­թէ մենք ու­շադ­րու­թիւն դարձ­նենք ոչ թէ տար­բե­րու­թիւն­նե­րուն վրայ, այլ փոր­ձենք գտնել այն ընդ­հա­նուր նպա­տա­կը, որ կրնայ միա­ւո­րել բո­լոր այս խում­բե­րը, կը կար­ծեմ, որ կը կա­րո­ղա­նանք հա­մա­պա­տաս­խան կրթա­կան ա­ռա­ջարկ ներ­կա­յաց­նել բո­լոր այս խում­բե­րուն հա­մար, բո­լոր հայ ե­րե­խա­նե­րուն հա­մար եւ կը կա­րո­ղա­նանք ու­նե­նալ այն ու­ժը, որ պի­տի կազ­մա­կեր­պէ Յու­նաս­տա­նի հայ հա­մայն­քի ե­րե­խա­նե­րու դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը, ինչ­պէս նաեւ հա­մայն­քի ե­րի­տա­սար­դա­կան ու պա­տա­նե­կան կեան­քը:

Շ­նոր­հա­կա­լու­թիւն եղբ. Բագ­րատ եւ բա­րի յա­ջո­ղու­թիւն ձեր ծրագ­րած աշ­խա­տանք­նե­րուն:

Ես ալ շնոր­հա­կալ եմ: