­Հայ ա­շա­կեր­տին դարբ­նո­ցը

ՄԻՀՐԱՆ Ք.

­Ներ­կայ տա­րին կը զու­գա­դի­պի հա­յակր­թա­կան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րէն՝ ­Հայ ­Կա­պոյտ ­Խա­չի ­Լե­ւոն եւ ­Սո­ֆիա ­Յա­կո­բեան ազ­գա­յին վար­ժա­րա­նի հիմ­նադ­րու­թեան 60-ա­մեա­կին: Ն­շա­նա­կա­լի ի­րա­գոր­ծում մը, որ կա­րե­լի ե­ղաւ յա­ջողց­նել շնոր­հիւ այդ օ­րե­րու կու­սակ­ցա­կան-միու­թե­նա­կան մար­մին­նե­րու ձեռ­նե­րե­ցու­թեան ու ի գործ դրած ճի­գե­րուն, ինչ­պէս նաեւ Հ.Օ.Մ.-ի մեծ բա­րե­րա­րու­հի՝ մայր ­Սո­ֆիա ­Յա­կո­բեա­նի կող­մէ 50.000 տո­լա­րի դրա­մա­կան օգ­նու­թեան, իր ա­տե­նին պատ­կա­ռե­լի գու­մար, որ դպրո­ցա­շի­նու­թեան ձեռ­նար­կե­լու աշ­խա­տան­քին հիմ­նա­կան ա­տաղ­ձը կազ­մեց, ո­րու վրայ ա­ւել­նա­լով ազ­գա­յին­նե­րու լիա­բուռն նո­ւի­րա­տո­ւու­թիւն­նե­րը շէն­քին կա­ռու­ցու­մը ամ­բող­ջա­ցաւ եւ հա­յոր­դի­նե­րու նա­խակր­թու­թեան հա­մար դպրո­ցը իր դռնե­րը բա­ցաւ 1962-ին…:
Ու­րեմն, հա­յակր­թա­կան ճա­կա­տի վրայ 60 տա­րի­նե­րու ան­խա­փան եւ յաղ­թա­կան երթ մը, ո­րու հա­մար ար­դար է եւ ի­րա­ւունք, որ յու­նա­հա­յու­թիւ­նը տօ­նէ յաղ­թա­կա­նի իր հպար­տու­թիւ­նը:
­Քա­նի-քա­նի՜ սե­րունդ­ներ 60 եր­կա­րա­ձիգ տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին ա­մէն առ­տու, ե­թէ ոչ բա­ռա­ցի, բայց ան­պայ­ման լռե­լեայն ու ներք­նա­պէս ի­մա­նա­լի՝ բա­նաս­տեղ­ծին պէս կրկնե­ցին՝
«…Ու ես կ­՚եր­թամ դէ­պի աղ­բիւ­րը լոյ­սին…»:
­Նա­խակր­թու­թեան մա­կար­դա­կի վրայ իսկ հայ­կա­կան դպրո­ցը հայ ա­շա­կեր­տին հա­մար տար­րա­կան գի­տու­թեան լոյ­սի աղ­բիւր է եւ ուս­ման զու­գա­հեռ՝ դարբ­նոց մըն է նաեւ, ուր կը կեր­տո­ւի ազ­գա­յին ու ազ­նիւ նկա­րագրով հայ պա­տա­նին: ­Հոն է, որ փոքր տա­րի­քին՝ ան­հա­տի կազ­մա­ւոր­ման ա­ռա­ջին քայ­լե­րուն հետ հայ ա­շա­կեր­տին առ­ջեւ կը բա­ցո­ւին ոս­կեղ­նիք հա­յե­րէն գի­րե­րը: ­Հոն է, որ ան կը ծա­նօ­թա­նայ մեր ա­ւան­դու­թիւն­նե­րուն, մեր ազ­գի պատ­մու­թեան, ա­նոր հո­գին ու միտ­քը կը դրոշ­մո­ւին ազ­գի հե­րոս­նե­րու սխրանք­նե­րով, հոն է նաեւ, որ ան նա­խա­ճա­շա­կը կ’առ­նէ մշա­կու­թա­յին մեր ար­ժէք­նե­րուն եւ կ’­ըն­տե­լա­նայ հայ մտքի ու հո­գիի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րուն: Եւ վեր­ջա­պէս, այս բո­լո­րին շա­ղա­խովն ալ կ’ամ­րա­նան ա­ռա­ջին ծի­լե­րը պա­տա­նիի գի­տակ­ցու­թեան ու ան­հա­տա­կա­նու­թեան:
Ա­յո՝. շատ բան ը­սո­ւած ու գրո­ւած է հայ դպրո­ցի մա­սին: ­Շատ բան պի­տի ը­սո­ւի ու գրո­ւի տա­կա­ւին՝ շեշ­տե­լու հա­մար ա­նոր ու հա­յակր­թու­թեան ան­փո­խա­րի­նե­լի տեղն ու դե­րը մեր կեան­քին մէջ:
­Հա­ւա­նա­կան շփո­թի ա­ռաջքն առ­նե­լու հա­մար ը­սենք, որ յու­նա­հայ գա­ղու­թի հա­յակր­թու­թեան պատ­մու­թիւ­նը շատ ա­ւե­լի հին է: 1922-ի ­Փոքր Ա­սիոյ ա­ղե­տէն ետք, գաղ­թա­կա­յան­նե­րու մէջ պատս­պա­րո­ւած յու­նա­հա­յու­թիւ­նը ա­ռա­ջին տաս­նա­մեա­կին մէջ իսկ կա­ռու­ցած է ե­կե­ղե­ցի­ներ եւ բա­ցած դպրոց­ներ՝ շատ աղ­քա­տիկ պայ­ման­նե­րու տակ՝ թի­թե­ղա­ծածկ եւ յա­ճախ վա­րա­գոյր­նե­րով ի­րար­մէ բաժ­նո­ւած դա­սա­րան­նե­րու պատ­կե­րով…:
Ուս­տի յստա­կաց­նենք, որ 60-ա­մեա­կը կը վե­րա­բե­րի հի­նէն գոր­ծող հայ­կա­կան դպրո­ցի մը՝ ­Լե­ւոն եւ ­Սո­ֆիա ­Յա­կո­բեան նոր ա­նու­նով եւ ար­դիա­կան կա­ռոյ­ցով նո­րո­վի շա­րու­նա­կո­ւող վար­ժա­րա­նի հիմ­նադ­րու­թեան:
Անց­նող 60 տա­րի­նե­րուն դպրո­ցի պահ­պա­նումն ու ա­նոր ան­խա­փան գոր­ծու­նէու­թիւ­նը եր­բեք դիւ­րին չե­ղաւ թէ անձ­նա­կազ­մի եւ թէ յատ­կա­պէս պիւտ­ճէա­կան դժո­ւա­րու­թեանց պատ­ճա­ռով: Երկ­րորդ պա­տե­րազ­մին՝ սո­վի ու ա­նօ­թու­թեան մատ­նո­ւած եր­կիր, ա­պա ա­հա­ւոր ան­գոր­ծու­թիւն, ո­րու հե­տե­ւան­քով ալ ար­տա­գաղթ: ­Հա­յա­գա­ղու­թը կը նօս­րա­նայ եւ կը մնայ փոք­րա­թիւ հա­յու­թիւն, բայց կու­սակ­ցա­կան ու ազ­գա­յին մար­մին­ներ սրբա­զան խեն­թու­թեամբ մը կը յա­մա­ռին հոծ գա­ղու­թի մը բո­լոր գոր­ծօն­նե­րը պա­հել ու ա­նոնց կա­րիք­նե­րուն հաս­նիլ: Ե­կե­ղե­ցի­ներ, ա­ռաջ­նոր­դա­րան, քա­հա­նա­յա­կան դաս, եր­կու դպրոց­ներ՝ ու­սուց­չա­կան կազ­մե­րով, օ­րա­թերթ ու անձ­նա­կազմ, ա­կումբ­ներ ի­րենց աշ­խու­ժու­թիւն­նե­րով եւ այլն:
Այս բո­լոր գոր­ծօն­նե­րուն մէջ ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն տրո­ւած է միշտ ու յա­տուկ գուր­գու­րան­քի ար­ժա­նա­ցած է հայ դպրո­ցը այն գի­տակ­ցու­թեամբ, որ ան է հիմ­նա­քա­րը գա­ղու­թի եւ ին­չու չէ, նաեւ ազ­գի տե­ւե­լիու­թեան:
­Յի­շենք դժո­ւար տա­րի­նե­րը, երբ վար­ժա­րան­նե­րու տա­րե­կան պիւտ­ճէն կա­րե­նալ հա­ւա­սա­րակշ­ռե­լու ճի­գով եւ ըստ սո­վո­րու­թեան, շրջան­նե­րու մէջ ինչ­պի­սի հան­գա­նա­կիչ յանձ­նա­խում­բեր կը կազ­մո­ւէին, ո­րոնք օ­րե­րով ու շա­բաթ­նե­րով կ­՚այ­ցե­լէին ազ­գա­յին­նե­րու տու­նե­րը դրա­մա­կան օգ­նու­թիւն ստա­նա­լու հա­մար:
­Հայ դպրո­ցը ու­սու­մի եւ հա­յակր­թա­կան ջեր­մա­նոց մը ըլ­լա­լէ ետք, կը հան­դի­սա­նայ նաեւ այն հան­գոյ­ցը, ո­րուն փոքր տա­րի­քէն կը կա­պո­ւի ազ­գին պատ­կա­նե­լու են­թա­կա­յին գի­տակ­ցու­թիւ­նը: Ա­մէն օր, որ ծնող­քը իր զա­ւա­կին դա­սե­րուն կը հե­տե­ւի, ա­նոր պա­յու­սա­կը կը պատ­րաս­տէ կամ ա­ռա­ւօ­տուն դպրո­ցա­կան ինք­նա­շար­ժին կը սպա­սէ, բնա­կա­նա­բար իր են­թա­գի­տակ­ցու­թեան մէջ անզ­գա­լա­բար կը դրոշ­մո­ւի, թէ զա­ւա­կը կ­’եր­թայ հայ­կա­կան դպրոց, հա­յե­րէ բաղ­կա­ցած ըն­կեր­նե­րու մօտ եւ նո­վին բա­նիւ՝ անզ­գա­լա­բար ու ան­գի­տա­կից կը միա­նայ հան­գոյ­ցին, այ­սինքն ազ­գի պատ­կա­նե­լիու­թեան:…:
Իս­կա­պէս, հայ­կա­կան դպրո­ցը ազ­գա­յին ան­փո­խա­րի­նե­լի դարբ­նոց է, ուր ա­շա­կեր­տը կը զի­նո­ւի բա­րո­յա­պէս ու գի­տու­թեան լոյ­սով, որ­պէս­զի չընկրկի կեան­քի պայ­քա­րին մէջ:
Այդ զէնքն է ազ­գի ա­պա­ւէ­նը եւ հայ­տե­ւու­մի ե­րաշ­խի­քը:
Այդ­պէս ե­ղած է ան­ցեա­լին, այդ­պէս է նաեւ այ­սօր։
­Նոյն­պէս, տա­րին կը զու­գա­դի­պի ­Ճե­նա­զեան միջ­նա­կար­գի հիմ­նադ­րու­թեան 30-ա­մեա­կին: 1991-1992 ու­սում­նա­կան տա­րեշր­ջա­նին էր, որ միջ­նա­կար­գի ա­ռա­ջին դա­սա­րա­նը սկսաւ գոր­ծել եւ յա­ջոր­դող տա­րի­նե­րուն հա­մալ­րո­ւե­ցաւ ա­նոր ե­ռա­մեայ ըն­թաց­քը:
Ո­րով, սպա­սե­լի է եւ ա­ղո­ւոր ա­ռիթ, որ վե­րա­մու­տին՝ ­Սեպ­տեմ­բեր կամ ­Հոկ­տեմ­բեր ամ­սուն, պատ­կան մար­մին­նե­րը ոգ­տո­ւե­լով հա­մա­վա­րա­կի սեղ­մում­նե­րու վե­րա­ցու­մէն, կարգ մը նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րով գէթ նշեն եր­կու կա­րե­ւոր ա­մեակ­նե­րը, շեշ­տադ­րեն հա­յակր­թու­թեան ան­յե­տաձ­գե­լի կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը եւ ազ­գա­յին­նե­րուն ու յատ­կա­պէս հայ ե­րի­տա­սար­դին ու­շադ­րու­թիւ­նը սե­ւե­ռեն հայ դպրո­ցի կեն­սա­կան նշա­նա­կու­թեան վրայ…:

Ա­թէնք, 8 ­Յու­նիս 2022