Յունաստանի մէջ Հ.Հ. արտակարգ եւ լիա­զօր դես­պան ­Տիգրան Մկրտչեանի ուղերձը՝ արտասանուած հիւպա­տոս ­Նիքոլայ Սահակովի կողմէ

­Հայոց ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակի 109-րդ տարելիցի քաղաքական ելոյթին ընթացքին Յունաստանի մէջ Հ.Հ. արտակարգ եւ լիա­զօր դես­պան ­Տիգրան Մկրտչեանի ուղերձը՝ արտասանուած հիւպա­տոս ­Նիքոլայ Սահակովի կողմէ

Նախ թոյլ տո­ւէք շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նել մի­ջո­ցա­ռու­մը կազ­մա­կեր­պե­լու եւ ըն­ձե­ռո­ւած հնա­րա­ւո­րու­թեան հա­մար: Հ­նա­րա­ւո­րու­թիւն՝ ո­գե­կո­չե­լու եւ եւս մէկ ան­գամ գլուխ խո­նար­հե­լու այն մէկ ու կէս մի­լիոն ան­մեղ նա­հա­տակ­նե­րի յի­շա­տա­կի առ­ջեւ,   ով­քեր Օս­մա­նեան կայս­րու­թիւ­նում ա­ւե­լի քան մէկ դար ա­ռաջ մեկ­նար­կած ա­տե­լու­թեան եւ բար­բա­րո­սու­թեան ար­շա­ւի զո­հը դար­ձան: ­Հէնց այն ժա­մա­նակ, այն կան­խե­լու հար­ցում ա­ռանձ­նա­պէս շօ­շա­փե­լի քայ­լեր չձեռ­նար­կե­լով, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիւ 1915 թ․ ­Մա­յի­սի 24-ին զան­գո­ւա­ծա­յին սպան­դը ո­րա­կե­ցին որ­պէս «մարդ­կու­թեան եւ քա­ղա­քակր­թու­թեան դէմ գոր­ծած յան­ցա­գոր­ծու­թիւն»։ Իսկ ո­ճի­րը դեռ պէտք է եւս մի քա­նի տա­րի շա­րու­նա­կո­ւէր եւ ստի­պեր մեր նախ­նի­նե­րին լքել հա­րա­զատ հո­ղը, թող­նել ա­մէն­քին եւ ա­մէն ինչ, ինչ թանկ էր ի­րենց հա­մար՝ փրկու­թիւն փնտրե­լու հե­ռու եւ մօտ ա­փե­րում:

­Ցա­ւօք՝ մարդ­կա­յին տա­ռա­պան­քի ծա­ւալ­նե­րով ­Մեծ ե­ղեռ­նը հա­յե­րիս ճա­կա­տագ­րում «չգե­րա­զան­ցո­ւած» մի ո­ճիր է, որն ի­րա­կա­նաց­նող­նե­րը, կաշ­կան­դո­ւած չլի­նե­լով պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թեան բե­ռով, պէտք է ո­գեշնչ­ման օ­րի­նակ հան­դի­սա­նա­յին յե­տա­գա­յում նաեւ ­Պոն­տո­սի յոյ­նե­րի ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը, ա­սո­րի­ներ ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը, փոք­րա­սիա­կան ա­ղէ­տը եւ մարդ­կու­թեան դէմ նո­րա­նոր յան­ցանք­ներ,այդ թւում՝ եւ հրէա­նե­րի ­Հո­լո­քոս­տը, կազ­մա­կեր­պող­նե­րի, հրահ­րող­նե­րի հա­մար:

­Մեծ ե­ղեռ­նը եւ դրան յա­ջոր­դած բո­լոր ար­հա­ւիրք­նե­րը վե­րապ­րած մեր նախ­նի­նե­րը, սա­կայն, ի­րենց մէջ ուժ գտան վե­րա­հաս­տա­տո­ւե­լու տար­բեր հիւ­րըն­կալ երկր­նե­րում, այդ թւում՝ եւ եղ­բայ­րա­կան ­Յու­նաս­տա­նում: Դր­սե­ւո­րե­լով ապ­րե­լու ու ա­րա­րե­լու ան­կոտ­րում կամք՝ ստեղ­ծե­ցին ըն­տա­նիք­ներ, կա­ռու­ցե­ցին դպրոց­ներ, ե­կե­ղե­ցի­ներ, ծաղ­կեց­րե­ցին այն վայ­րե­րը, որ­տեղ որ հաս­տա­տո­ւե­ցին: Եւ չնա­յած բո­լոր զրկանք­նե­րին՝ կա­րո­ղա­ցան միաս­նա­կա­նու­թեան, անմ­նա­ցորդ աշ­խա­տան­քի շնոր­հիւ պահ­պա­նել ինք­նու­թիւ­նը եւ ի­րենց սե­րունդ­նե­րին փո­խան­ցել՝ թէ՛ ան­ցեա­լի ար­հա­ւիրք­նե­րի, թէ՛ մեր պատ­մու­թեան փա­ռա­հեղ է­ջե­րի մա­սին յի­շո­ղու­թիւ­նը:

­Յար­գե­լի՛ ներ­կա­ներ,

­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան վե­րա­բե­րեալ յի­շո­ղու­թիւ­նը վառ պա­հե­լը եւ ող­բեր­գա­կան այս է­ջի մա­սին ճշմար­տու­թիւ­նը մեր պարտ­քը եւ յար­գան­քի տուրքն է մեր նա­հա­տակ­նե­րի յի­շա­տա­կի առ­ջեւ: ­Միա­ժա­մա­նակ այն նաեւ ա­պա­գա­յին ուղ­ղո­ւած քայլ է, քա­նի որ միայն այդ յի­շո­ղու­թիւ­նը փո­խան­ցե­լով է հնա­րա­ւոր պայ­քա­րել յան­ցա­ւոր ժխտո­ղա­կա­նու­թեան դէմ: Ժխ­տո­ղա­կա­նու­թիւն, ո­րը պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թիւ­նը շրջան­ցե­լու, հե­ռան­կա­րում նաեւ նոր յան­ցաք­ներ ծրագ­րե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւն է ստեղ­ծում:

­Հէնց այս նպա­տակն է հե­տապն­դում ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման գոր­ծըն­թա­ցը: Այդ  նպա­տա­կին է ուղ­ղո­ւած նաեւ ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թեան ակ­տիւ դե­րա­կա­տա­րու­թիւ­նը ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րի եւ մարդ­կու­թեան դէմ ծանր յան­ցանք­նե­րի կան­խար­գել­ման մի­ջազ­գա­յին մե­խա­նիզմ­նե­րի ամ­րապնդ­ման, ինչ­պէս նաեւ դրանց կեն­սու­նա­կու­թիւնն ա­պա­հո­վե­լու ուղ­ղու­թեամբ ջան­քե­րում:

Այս տա­րո­ւայ Ապ­րի­լի 3-ին Մ.Ա.Կ.-ի ­Մար­դու ի­րա­ւունք­նե­րի խոր­հուր­դը միա­ձայն ըն­դու­նեց ­Հա­յաս­տա­նի կող­մից հեր­թա­կան ան­գամ ներ­կա­յա­ցո­ւած ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան կան­խար­գել­ման մա­սին բա­նա­ձե­ւը, որ­տեղ շեշ­տադրւում են ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րի եւ մարդ­կու­թեան դէմ յան­ցանք­նե­րի վաղ նա­խազ­գու­շաց­ման եւ կան­խար­գել­ման մե­խա­նիզմ­նե­րը, ռիս­կի գոր­ծօն­նե­րը ժա­մա­նա­կին ար­ձա­նագ­րե­լը եւ դրանց պատ­շաճ ար­ձա­գանք ա­պա­հո­վե­լը: Իսկ նման գոր­ծօն­ներ են, ինչ­պէս յայտ­նի է, այ­լա­տեա­ցու­թիւ­նը, թշնա­ման­քի խօս­քը եւ ի հար­կէ զի­նո­ւած հա­կա­մար­տու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք ոճ­րա­գործ­նե­րին ի­րենց ցե­ղաս­պան մտադ­րու­թիւն­ներն ի­րա­կա­նաց­նե­լու ա­մե­նա­պա­տեհ հնա­րա­ւո­րու­թիւնն են ըն­ձե­ռում: ­Փաս­տա­թուղ­թը ան­թոյ­լատ­րե­լի է հա­մա­րում նաեւ էթ­նիկ ո­րե­ւէ խմբի սո­վի մատ­նե­լը՝ որ­պէս ցե­ղաս­պան մտադ­րու­թիւն­նե­րի գոր­ծիք: ­Ցա­ւա­լի է ու տա­րօ­րի­նակ, որ 21-րդ ­դա­րում նման ակն­յայտ ճշմար­տու­թիւն­նե­րը դե­ռեւս մի­ջազ­գա­յին ամ­րագր­ման կա­րիք ու­նեն պատ­շաճ ու­շադ­րու­թեան ար­ժա­նա­նա­լու հա­մար:  ցա­ւա­լի է, որ ինչ­պէս 20-րդ ­դա­րասկզ­բին, այն­պէս էլ այ­սօր հայ ժո­ղո­վուր­դը ստի­պո­ւած է ուղ­ղա­կիօ­րէն իր կ­’ա­շո­ւի վրայ զգալ պաշտ­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին մե­խա­նիզմ­նե­րի ան­կա­տա­րու­թեան ող­բեր­գա­կան հե­տե­ւանք­նե­րը:

­Յար­գե­լի՛ ներ­կա­ներ,

­Լեռ­նա­յին ­Ղա­րա­բա­ղի դէմ 2020 թո­ւա­կա­նին ­Թուր­քիա­յի ա­ներկ­բայ ա­ջարկ­ցու­թեամբ Ադր­բե­ջա­նի սան­ձա­զեր­ծած ագ­րե­սիան; դրան յա­ջոր­դած Ար­ցա­խի տե­ւա­կան շրջա­փակ­ման պայ­ման­նե­րում ար­ցա­խա­հա­յու­թեան կրած տա­ռա­պանք­ներն ու զրկանք­նե­րը, ընդ­հուպ մին­չեւ սո­վա­մա­հու­թեան դէպ­քը; 2023-ի սեպ­տեմ­բե­րեան ագ­րե­սիան, ո­րի հե­տե­ւան­քով շուրջ 150 հա­զար ար­ցա­խա­հա­յեր են­թար­կո­ւե­ցին էթ­նիկ զտման… այս ա­մէ­նը մե­րօ­րեայ ար­հա­ւիրք­ներ են, ո­րոնց հե­տե­ւանք­նե­րը վե­րաց­նե­լու հա­մար դեռ շա­րու­նա­կում են պայ­քա­րել մեր հայ­րե­նի­քը, մեր ժո­ղո­վուր­դը:

Ար­հա­ւիրք ու յան­ցանք­ներ, ո­րոնք թէեւ ստա­ցան մի­ջազ­գա­յին գնա­հա­տա­կան տար­բեր ա­տեան­նե­րի կող­մից, այդ թւում՝ մի­ջազ­գա­յին ար­դա­րա­դա­տու­թեան բարձ­րա­գոյն մարմ­նի՝ ՄԱԿ դա­տա­րա­նի, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիւ հնա­րա­ւոր ե­ղան յան­ցա­գոր­ծի՝ սե­փա­կան ան­պատ­ժե­լիու­թեան մէջ վստա­հու­թեան պատ­ճա­ռով: Ան­պատ­ժե­լիու­թիւն, ո­րը յան­ցա­գործ­նե­րին նո­րա­նոր ո­ճիր­ներ ծրագ­րե­լու եւ ա­ւե­լիին յա­ւակ­նե­լու յանդգ­նու­թիւն է տա­լիս: Այ­սօր Ադր­բե­ջանն իր բա­ցա­յայտ հա­յա­տեա­ցու­թեան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնն ան­գամ քօ­ղար­կե­լու ջան­քեր չի գոր­ծադ­րում. այլ կերպ ինչ­պէ՞ս կա­րե­լի է մեկ­նա­բա­նել հա­յա­թա­փո­ւած Ս­տե­փա­նա­կեր­տում ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան գլխա­ւոր կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րից մէ­կի՝ Է­նո­ւեր փա­շա­յի ա­նու­նով փո­ղո­ցի ա­նո­ւա­նա­կո­չու­մը: Այս ա­մէ­նին զու­գա­հեռ ոչն­չաց­ւում կամ պղծւում են հայ­կա­կան քրիս­տո­նէա­կան մշա­կոյ­թի դա­րա­ւոր կո­թող­նե­րը, ­Լեռ­նա­յին ­Ղա­րա­բա­ղում հա­յե­րի դա­րե­րով շա­րու­նա­կա­կան գո­յու­թեան լուռ վկա­նե­րը։ Ադր­բե­ջա­նը հնա­րա­ւոր եւ անհ­նար ա­մէն բան ձեռ­նար­կում է, ան­տե­սե­լով ա­մէն ինչ եւ բո­լո­րին,  որ­պէս­զի կան­խի Ար­ցա­խի բնիկ ժո­ղովր­դի՝ հա­յե­րի վե­րա­դար­ձը ի­րենց հայ­րե­նիք։ ­Մի­ջազ­գա­յին պատ­ժի մի­ջոց­նե­րի կի­րառ­ման բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը դիտ­ւում է սոյն բար­բա­րոս գոր­ծե­լաո­ճը լռե­լեայն ըն­դու­նե­լուն հա­մա­հա­ւա­սար դիր­քո­րո­շում։

Ա­հա­բե­կու­մը, զո­հե­րի ար­ժա­նա­պա­տո­ւու­թեան ստո­րա­ցու­մը ցե­ղաս­պա­նու­թեան, այս­պէս ա­սած, յա­ւե­լեալ գոր­ծի­քա­կազմն էին ֆի­զի­կա­կան բռնու­թիւն­նե­րին զու­գա­հեռ: ­Ցա­ւօք, յան­ցա­գործ­նե­րի ձե­ռագ­րում շատ բան չի փո­խո­ւել: ­Լեռ­նա­յին ­Ղա­րա­բա­ղի տա­րած­քում հայ­կա­կա­նու­թեան հետ­քը ոչն­չաց­նե­լուն զու­գա­հեռ Ադր­բե­ջանն ու­ժի եւ ու­ժի սպառ­նա­լի­քի գոր­ծադր­մամբ նո­րա­նոր պա­հանջ­ներ է ներ­կա­յաց­նում ար­դէն ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թեա­նը: Ադր­բե­ջա­նա­կան բա­նա­կը շա­րու­նա­կում է օ­կու­պա­ցո­ւած պա­հել ­Հա­յաս­տա­նի ինք­նիշ­խան տա­րած­քի ա­ւե­լի քան 200 քա­ռա­կու­սի կմ ­տա­րածք, հրա­ժար­ւում է մի­ջազ­գա­յին ի­րա­ւուն­քի հան­րա­ճա­նաչ նոր­մե­րի հիմ­քով սահ­մա­նա­զատ­ման եւ սահ­մա­նագծ­ման գոր­ծըն­թաց­նե­րից՝ ի­րեն վե­րա­պա­հե­լով շան­տա­ժի քա­ղա­քա­կա­նու­թեամբ նո­րա­նոր պա­հանջ­ներ ա­ռաջ քա­շե­լու ի­րա­ւուն­քը:

­Գոր­ծել յան­ցանք, մնա­լով ան­պա­տիժ՝ մե­ղադ­րել զո­հին եւ նոր յա­ւակ­նու­թիւն­ներ ա­ռաջ քա­շել… ինչ խօսք՝ փոր­ձո­ւած գոր­ծե­լաոճ է, բայց ա­րա­տա­ւոր այս շղթան ինչ-որ պա­հի պէտք է կա­սե­ցո­ւի: ­Հա­կա­ռակ դէպ­քում ա­կա­նա­տե­սը կը լի­նենք նո­րա­նոր ար­հա­ւիրք­նե­րի։

Այդ աշ­խա­տան­քը բազ­մա­կողմ է եւ ծանր, բայց չու­նի այ­լընտ­րանք: ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թեան պաշտ­պա­նու­նա­կու­թեան ամ­րապնդ­մա­նը զու­գա­հեռ այ­սօր անհ­րա­ժեշտ են եւ գոր­ծադր­ւու­մում են ջան­քեր ­Հա­յաս­տա­նի ընդ­հա­նուր անվ­տան­գա­յին մի­ջա­վայ­րը բա­րե­լա­ւե­լու ուղ­ղու­թեամբ, այդ թւում նաեւ բա­րե­կամ ­Յու­նաս­տա­նի ա­ջակ­ցու­թեամբ:

­Շա­րու­նակ­ւում է աշ­խա­տան­քը նաեւ մի­ջազ­գա­յին ի­րա­զե­կո­ւա­ծու­թիւ­նը բարձ­րաց­նե­լու եւ ներգ­րա­ւո­ւա­ծու­թիւն ա­պա­հո­վե­լու ուղ­ղու­թեամբ: Այս տա­րո­ւայ ­Դեկ­տեմ­բե­րին Ե­րե­ւա­նը կը հիւ­րըն­կա­լի Ընդ­դէմ ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան յան­ցա­գոր­ծու­թեան 5-րդ գ­լո­բալ ֆո­րու­մը, ո­րը նո­ւի­րո­ւած կը լի­նի մարդ­կու­թեան դէմ ծանր յան­ցանք­նե­րի վաղ ար­ձա­գան­գի եւ կան­խար­գել­ման մի­ջազ­գա­յին գոր­ծի­քա­կազ­մի կա­տա­րե­լա­գործ­մա­նը:

Ի հար­կէ, ինչ­պէս ար­դէն նշե­ցի, յա­նուն ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թեան անվ­տան­գու­թեան եւ ինք­նիշ­խա­նու­թեան ըն­թա­ցող պայ­քա­րի գոր­ծի­քա­կազ­մը շատ ա­ւե­լի ծա­ւա­լուն է, եւ այդ պայ­քա­րի յա­ջո­ղու­թիւ­նը կա­խո­ւած է մե­զա­նից իւ­րա­քան­չիւ­րից:

Շ­նոր­հա­կա­լու­թիւն