­Հինգ­շաբ­թի, 9 ­Մա­յիս 2024-ի ե­րե­կո­յեան, ­Գո­քի­նիոյ ­Հայ Ա­ւե­տա­րա­նա­կան ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ գիր­քի բա­ցա­ռիկ շնոր­հա­հան­դէս մը, կազ­մա­կեր­պու­թեամբ ­Յու­նաս­տա­նի Ա­ւե­տա­րա­նա­կան հա­մայն­քի հո­վիւ վե­րա­պա­տո­ւե­լի ­Վի­գէն ­Չո­լա­քեա­նի եւ ե­կե­ղեց­ւոյ հո­գա­բար­ձու­թեան։ Շ­նոր­հա­հան­դէ­սը նո­ւի­րուած էր սփիւռ­քա­հայ կեան­քի հան­րա­ծա­նօթ անձ­նա­ւո­րու­թիւն դոկտ. Հ­րայր ­Ճէ­պէ­ճեա­նի «­Հայ­կա­կան ազ­գագ­րա­կան պատ­կեր­ներ՝ տե­սիլք, կամք եւ յոյս» գիր­քին, որ հրա­տա­րա­կո­ւե­ցաւ 2023-ին ­Պէյ­րու­թի մէջ, իսկ ար­դէն շարք մը հայ­կա­կան գա­ղութ­նե­րէն ներս ար­ժա­նա­ցած է հան­րա­յին ներ­կա­յաց­ման։
­Գիր­քի շնոր­հա­հան­դէ­սը կա­տա­րո­ւե­ցաւ հե­ղի­նա­կի մաս­նակ­ցու­թեամբ, որ յա­տուկ ժա­մա­նած էր Ա­թէնք ներ­կա­յացնե­լու հա­մար իր աշ­խա­տու­թիւ­նը։ ­Գիր­քը դոկտ. ­Ճէ­պէ­ճեա­նի՝ վեր­ջին հինգ տա­րի­նե­րուն ըն­թաց­քին հայ մա­մու­լին մէջ հրա­տա­րա­կած շա­հե­կան յօ­դո­ւած­նե­րու ամ­բող­ջու­թիւնն է, որ կը բաղ­կա­նայ 88 տար­բեր գրու­թիւն­նե­րէ։ ­Ծա­ւա­լուն հա­տո­րը կազ­մո­ւած է 400 է­ջե­րէ, ո­րուն խմբագ­րու­թիւ­նը եւ նիւ­թե­րու հա­մադ­րու­մը ի­րա­գոր­ծո­ւած է դոկտ. Ար­տա ­Ճէ­պէ­ճեա­նին կող­մէ։
­Գիր­քի շնոր­հա­հան­դէ­սը տե­ղի ու­նե­ցաւ ներ­կա­յու­թեամբ ­Վե­րա­պա­տո­ւե­լի ­Վի­գէն ­Չո­լա­քեա­նի, ­Հայ ­Կա­թո­ղի­կէ ժո­ղովր­դա­պետ ­գերպ. ­Յով­սէփ ծ.վրդ. ­Պէ­զա­զեա­նի, Ազ­գա­յին վար­չու­թեան ա­տե­նա­պետ պ. ­Թագ­ւոր ­Յո­վա­կի­մեա­նի, Հ.Յ.Դ. ­Կեդր. կո­մի­տէի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ ընկ. Հ­ռիփ­սի­մէ ­Յա­րու­թիւ­նեա­նի, ­Հա­մազ­գա­յի­նի, «Ա­զատ Օր»-ի, «­Նոր Աշ­խարհ»-ի եւ «­Հայ ­Կեանք»-ի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն, հայ­կա­կան վար­ժա­րան­նե­րու ու­սուց­չա­կան կազ­մե­րուն եւ գրա­սէր բազ­մու­թեան մը։
Ե­րե­կո­յին բա­ցու­մը կա­տա­րեց վեր. ­Չո­լա­քեան, որ հա­կիրճ անդ­րա­դար­ձաւ շնոր­հա­հան­դէ­սին, ա­պա լայն տե­ղե­կու­թիւն­ներ տո­ւաւ դոկտ. Հ­րայր ­Ճէ­պէ­ճեա­նի կեն­սագ­րա­կան գի­ծե­րուն, ա­նոր հան­գա­ման­քին որ­պէս Աս­տո­ւա­ծա­շուն­չի ­Ծո­ցի ըն­կե­րու­թեան ընդհ. քար­տու­ղար, ինչ­պէս նաեւ գրա­կան գոր­ծու­նէու­թեան մա­սին։
­Գոր­ծադ­րո­ւե­ցաւ կո­կիկ գե­ղա­րո­ւես­տա­կան յայ­տա­գիր մը, ո­րուն ըն­թաց­քին ծա­նօթ եր­գիչ Ս­տե­փան ­Թե­քի­րեան դաշ­նա­մու­րի վրայ յա­ջո­ղա­պէս մեկ­նա­բա­նեց հայ­կա­կան ժո­ղովր­դա­յին եր­գեր, ո­րոնք նրբա­ցու­ցին մթնո­լոր­տը, իսկ տիկ. ­Մա­նի­շակ Ե­սա­յեան-­Մի­նա­սեան խոր ապ­րու­մով ար­տա­սա­նեց Ս. ­Կա­պու­տի­կեա­նի «­Խօսք իմ որ­դուն» բա­նաս­տեղ­ծու­թիւ­նը։
­Գիր­քի ներ­կա­յաց­ման առն­չու­թեամբ, բեմ հրա­ւի­րո­ւե­ցաւ պ. ­Քե­րոբ Է­քի­զեան, որ կա­տա­րեց դոկտ. ­Ճէ­պէ­ճեա­նի հրա­տա­րա­կու­թեան ար­ժե­ւո­րու­մը, ներ­կա­յաց­նե­լով ա­նոր ո­գին ու ար­տա­յայ­տած պատ­գամ­նե­րը։ ­Խօս­քը կը հրա­տա­րա­կենք ա­ռան­ձին։
Երկ­րորդ խօ­սո­ղը ե­ղաւ պ. ­Զա­ւէն Գ­րի­գո­րեան, որ կարգ մը գլուխ­նե­րու ընտրու­թիւ­նը կա­տա­րե­լով, անդ­րա­դար­ձաւ ա­նոնց մէջ տեղ գտած գա­ղա­փար­նե­րուն եւ մտա­ծում­նե­րուն։
Եզ­րա­փա­կիչ խօս­քը ե­ղաւ գիր­քի հե­ղի­նա­կին կող­մէ։ ­Դոկտ. ­Ճէ­պէ­ճեան նախ շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նեց Ա­ւե­տա­րա­նա­կան ե­կե­ղեց­ւոյ հո­վի­ւին եւ հո­գա­բար­ձու­թեան, ո­րոնք յանձն ա­ռին ի­րա­գոր­ծել շնոր­հա­հան­դէ­սը, ա­պա իր ե­րախ­տա­գի­տու­թիւ­նը յայտ­նեց խօ­սող­նե­րուն եւ յայ­տա­գի­րի մե­նա­կա­տար­նե­րուն։
Ան անդ­րա­դարձ կա­տա­րեց գիր­քի բո­վան­դա­կու­թեան, ա­պա իր խո­հե­րը ներ­կա­յա­ցուց հա­յու­թեան ու յատ­կա­պէս սփիւռ­քա­հայ կեան­քին մա­սին։ Անդ­րա­դառ­նա­լով հա­յու ար­դի տագ­նապ­նե­րուն եւ մար­տահ­րա­ւէր­նե­րուն, ան մատ­նանշեց հա­յու ինք­նու­թեան ո­րո­նու­մին եւ պահ­պա­նու­մին հա­մար կա­տա­րո­ւած պայ­քա­րը, նոյ­նիսկ ե­թէ սփիւռ­քա­հայ տար­րին մէջ նա­հան­ջած է հա­յե­րէն խօ­սե­լու կա­րո­ղու­թիւ­նը։ Ան օ­րի­նակ­ներ ներ­կա­յա­ցուց զա­նա­զան եր­կիր­նե­րուն մէջ, իր ճամ­բոր­դու­թիւն­նե­րուն ըն­թաց­քին հան­դի­պած ան­ծա­նօթ հա­յե­րուն մա­սին, ո­րոնց մէջ կը նշմա­րէ հայ մնա­լու զօ­րա­ւոր կամք եւ գի­տակ­ցու­թիւն։ Ան նշեց, թէ հա­կա­ռակ հա­յոց պատ­մու­թեան մէջ ար­ձա­նագ­րո­ւած մռայլ ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն, հա­յը ու­նի վե­րապ­րե­լու եւ ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու կամք։
Ե­լոյ­թի ա­ւար­տին դոկտ. ­Ճէ­պէ­ճեան իր նո­րա­տիպ գիր­քի օ­րի­նակ­նե­րը մա­կագրեց եւ տրա­մադ­րեց ներ­կա­նե­րուն։ ­Յա­ջոր­դեց մտեր­միկ զրոյց հե­ղի­նա­կին եւ ներ­կա­նե­րուն մի­ջեւ։

ՆԵՐԿԱՅ ՄԸ

***

­Քե­րոբ Է­քի­զեանի խօսքը

­­Յա­ճախ կ­­՚ը­սո­ւի, թէ գիրք մը, իր ամ­բող­ջու­թեամբ, ար­տա­ցո­լումն է հե­ղի­նա­կի աշ­խար­հին։ Այս հաս­տա­տու­մը մէջս ա­ւե­լի խո­րա­ցաւ երբ ձեռքս ա­ռի դոկտ. Հ­րայր ­­Ճէ­պէ­ճեա­նի վեր­ջին հա­տո­րը՝ «­­Հայ­կա­կան ազ­գագ­րա­կան պատ­կեր­ներ՝ տե­սիլք, կամք եւ յոյս» խո­րա­գի­րով։ ­­Գիր­քին տիտ­ղո­սը նա­խա­պէս ո­չինչ կը յայտ­նէ հե­ղի­նա­կի աշ­խար­հին մա­սին։ ­­Զայն ձեռ­քը առ­նո­ղը պի­տի կար­ծէ, թէ ծաղ­կա­քաղ մըն է մեր ազ­գագ­րու­թեան, սա­կայն խո­րա­գի­րի երկ­րորդ մա­սը՝ «­­Տե­սիլք, կամք եւ յոյս» իր բա­ժի­նով, ըն­թեր­ցո­ղը ար­դէն դրա­կան կը նա­խա­պա­շա­րէ ա­նոր մէջ ար­տա­յայ­տո­ւած՝ հե­ղի­նա­կին ու­նե­ցած ազ­գա­յին մտա­հո­գու­թիւն­նե­րուն, բայց նաեւ ճամ­բայ հար­թե­լու, լոյ­սը փնտռե­լու, հո­գեմ­տա­ւոր տե­սիլ­քը շօ­շա­փե­լի ի­րա­կա­նու­թեան մը վե­րա­ծե­լու ան­կոտ­րում կամ­քին հա­մար։
­­Դոկտ. Հ­րայր ­­Ճէ­պէ­ճեա­նի նե­րաշ­խար­հը լի է մտա­ծում­նե­րով, մտա­հո­գու­թիւն­նե­րով, գա­ղա­փար­նե­րով եւ տագ­նապ­նե­րով, ո­րոնք, ու­շադ­րու­թիւն՝ մղձա­ւան­ջի չեն վե­րա­ծեր իր հո­գե­կան աշ­խար­հը, այլ ինք՝ հմուտ նա­ւա­վա­րի մը նման, գի­տէ թուղ­թին յանձ­նել դէ­պի ա­պա­հով նա­ւա­հան­գիստ նա­ւա­վա­րե­լու ճկու­նու­թիւն մը, հա­յու տագ­նապն ու փո­թոր­կոտ եր­թը վե­րա­ծե­լով յոյ­սի ճա­նա­պար­հի։
Ան որ կը ճանչ­նայ դոկտ. Հ­րայ­րը գի­տէ, թէ հե­ղի­նա­կը յոյ­սի եւ մնա­յուն լա­ւա­տե­սու­թեան տէր անձ մըն է։ ­­Հոս չէ, որ իր մարդ­կա­յին բա­րե­մաս­նու­թիւն­նե­րը շռայ­լօ­րէն ծա­ւա­լե­լու փորձ կ­­՚ու­զեմ ը­նել։ ­­Սա­կայն, չեմ կրնար ան­տե­սել իր հո­գիի ան­բի­ծու­թիւնն ու միտ­քի պայ­ծա­ռու­թիւ­նը, ո­րոնք դրոշ­մո­ւած են իր բո­լոր գրու­թիւն­նե­րուն մէջ։
Հ­րայր ­­Ճէ­պէ­ճեան դէ­պի մար­դը բա­ցո­ւող, մար­դը սի­րող, մար­դուն ար­ժէ­քը գնա­հա­տող անձ­նա­ւո­րու­թիւն մըն է։ Ար­դէն, այս բա­ցա­ռիկ յատ­կա­նիշ­նե­րը հա­րա­զա­տօ­րէն տեղ գտած են իր կեն­ցա­ղին մէջ։ Սկ­սած իր գլխա­ւոր հան­գա­ման­քէն՝ Ա­րա­բա­կան ­­Ծո­ցի Աս­տո­ւա­ծա­շուն­չի ըն­կե­րու­թեան քար­տու­ղա­րու­թեան պաշ­տօ­նէն, մին­չեւ իր ան­վերջ ճամ­բոր­դու­թիւն­նե­րը հա­յա­գա­ղութ­նե­րուն կամ այլ եր­կիր­նե­րուն մէջ՝ մար­դը փնտռե­լու, ա­նոր զգա­ցում­նե­րուն հա­ղորդ դառ­նա­լու ճի­գին մէջ, հա­յե­լիի մը նման կ­­՚ե­րե­ւի աս­տո­ւա­ծաշն­չա­կան ո­գին՝ մար­դու փրկու­թեան ու ա­նոր ինք­նա­հաս­տատ­ման հա­մար Աս­տու­ծոյ պատ­կե­րին հաս­նե­լու ջան­քը։
Իսկ մե­զի՝ հա­յե­րուս հա­մար, ­­Ճէ­պէ­ճեա­նի գիր­քե­րը ա­ւե­լի ար­ժէք ու զա­նոնք կար­դա­լու նշա­նա­կու­թիւն կը ստա­նան, ո­րով­հե­տեւ կը խօ­սին ՀԱՅ ՄԱՐԴՈՒ տագ­նա­պին մա­սին. իր ազ­գա­յին, հո­գե­ւոր, ըն­կե­րա­յին, մշա­կու­թա­յին ինք­նու­թեան մա­սին։ Թղ­թա­տե­ցէք գիր­քի բո­վան­դա­կու­թեան ցան­կը եւ ստու­գե­ցէք թէ քա­նի ան­գամ պի­տի կար­դաք «հայ, հա­յեր, հայ­րե­նի, հայ­կա­կան, ­­Հա­յաս­տան, Ար­ցախ, Ս­փիւռք» բա­ռե­րը։ ­­Հայ մար­դը կը կազ­մէ ա­ռանց­քը հե­ղի­նա­կի սե­ւե­ռու­մին, իսկ մտա­ծում­նե­րուն ու ապ­րում­նե­րուն յոր­դա­ռատ հո­սան­քը իր զու­լալ ջու­րե­րուն խո­րե­րէն մա­կե­րե­սին կը բե­րէ հա­յու ազ­գա­յին վե­րա­զարթ­նու­մի եւ վե­րա­կեն­սա­ւոր­ման յոյ­սը։
Ու­շադ­րու­թեամբ ծռե­լով գիր­քի 400 է­ջե­րուն վրայ, հոն կը տես­նենք հինգ տա­րո­ւան ըն­թաց­քին գրո­ւած մօտ 90 յօ­դո­ւած, ո­րոնք նա­խա­պէս լոյս տե­սած են մեր մա­մու­լին մէջ, սե­փա­կա­նու­թիւ­նը դառ­նա­լով ա­ւե­լի ընդ­հան­րա­կան գրա­սէր բազ­մու­թեան մը, ա­պա այս ամ­բողջ տա­րի­նե­րու գրի­չի ար­գա­սի­քը իր ար­ժա­նի տե­ղը կը գտնէ «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱԶԳԱԳՐԱԿԱՆ ՊԱՏԿԵՐՆԵՐ՝ ՏԵՍԻԼՔ, ԿԱՄՔ ԵՒ ՅՈՅՍ» հա­տո­րին մէջ։ Այս աշ­խա­տու­թիւ­նը ա­ռա­ջին հո­գե­զա­ւա­կը չէ սի­րե­լի հե­ղի­նա­կին, այլ իր եր­րորդ գիրքն է, որ կու գայ ամ­բող­ջու­թիւն մը կազ­մե­լու նա­խորդ եր­կու գիր­քե­րուն հետ, որ­պէս բեմ հա­յու ինք­նու­թեան ո­րո­նու­մին։
­­Ճէ­պէ­ճեան ճար­տար խօ­սող մըն է, այն­պէս ինչ­պէս ճար­տա­րօ­րէն կը հո­սի իր գրի­չը։ Իր գիր­քե­րը զար­դա­րող յօ­դուած­նե­րը յստակ ու մա­քուր հա­յե­րէ­նով, մատ­չե­լի ո­ճով, ո՛չ սա­կայն ա­ժան դառ­նա­լու մի­տու­մով, կը հրամց­նեն խո­րի­մաստ մտա­ծում­նե­րու, ազ­գա­յին տագ­նա­պում­նե­րու, հա­մա­հայ­կա­կան մտա­հո­գու­թիւն­նե­րու, այ­լեւ ա­նոնց լու­ծում տա­լու ու ճամ­բայ բա­նա­լու օ­րի­նակ­ներ։
­­Հոն է հա­յը իր ար­դի տագ­նապ­նե­րով ու ար­ժա­նիք­նե­րով, ի ­­Հա­յաս­տան եւ ի սփիւռս աշ­խար­հի։ ­­Հայ­րե­նի­քին առ­ջեւ ցցո­ւող վտանգ­ներ, այ­լա­սե­րում, ազ­գա­յին դի­մա­գի­ծի գու­նա­թա­փում, ազ­գա­յին դաս­տիա­րա­կու­թեան անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն, մշա­կու­թա­յին ծաղ­կում, պատ­մու­թեան գի­տակ­ցու­թիւն, հա­յու հո­գե­ւոր վե­րել­քը, իր միտ­քի ու ձեռ­քի կա­րո­ղա­կա­նու­թիւ­նը, ապ­րե­լու վճռա­կա­մու­թիւ­նը, եւ տա­կա­ւին որ­քա՜ն շատ մտա­ծում­ներ ու խո­հեր, ո­րոնք ար­ժա­նա­ւո­րա­պէս կը սա­հին ­­Ճէ­պէ­ճեա­նի հա­րուստ է­ջե­րուն մէ­ջէն։
Իսկ, իր բո­լոր մտա­ծում­նե­րը կը դառ­նան ե­ռա­միաս­նու­թեան մը շուրջ. ­­Հա­յաս­տան, Ար­ցախ եւ Ս­փիւռք։ ­­Հե­ղի­նա­կը չի վա­րա­նիր, բա­ռե­րը չի ծամծ­մեր, ը­սե­լու՝ թէ որ­քան խախ­տած կը թո­ւի ըլ­լալ միաս­նու­թիւ­նը, յատ­կա­պէս ար­ցա­խեան 44-օ­րեայ պա­տե­րազ­մէն ետք հա­յու ու­ժա­թափ ու ան­յոյս վի­ճա­կին պատ­ճա­ռով։
­­Մաս­նա­ւո­րա­բար Ս­փիւռ­քի պա­րա­գա­յին, ան յայտ­նա­պէս կը խօ­սի ա­նոր վե­րա­կազ­մա­կերպ­ման անհ­րա­ժեշ­տու­թեան մա­սին, որ­պէս գլխա­ւոր օ­րի­նակ գոր­ծա­ծե­լով Ս­փիւռ­քի ա­հա­զան­գը հնչեց­նող ­­Մե­ծի ­­Տանն ­­Կի­լի­կիոյ Ա­րամ Ա.-ի մտա­ծում­նե­րը եւ հրա­պա­րա­կա­յին ու­ղե­ցոյ­ցը։
Եւ ա­հա, հե­ղի­նա­կի գրի­չէն կը հո­սի ար­դար հար­ցադ­րու­մը, որ կը տագ­նա­պեց­նէ հա­յու ի­րե­րա­յա­ջորդ սե­րունդ­նե­րը. «Ս­փիւռ­քը` մ­­նա­յո՞ւն, թէ՞ ան­ցո­ղա­կի ի­րա­կա­նու­թիւն», հարց կը դնէ ­­Ճէ­պէ­ճեան։ Ու կը շա­րու­նա­կէ։
«Ի՛նչ որ ալ ըլ­լայ պա­րա­գան, կայ մէկ կա­րե­ւոր ա­ռա­քե­լու­թիւն` հայ­կա­կան-սփիւռ­քեան կեան­քի վե­րա­կազ­մա­կեր­պու­մը եւ վե­րաշ­խու­ժա­ցու­մը: ­­Հա­յուն գո­յու­թիւ­նը իր ազ­գա­յին կեան­քին շա­րու­նա­կա­կա­նու­թիւ­նը ա­պա­հո­վե­լուն մէջ է: Իսկ այդ ը­նե­լու հա­մար պի­տի հա­ւա­տանք, որ Ս­փիւռ­քը պի­տի պա­հենք եւ պի­տի վե­րա­կազ­մա­կեր­պենք` քաջ գիտ­նա­լով տար­բե­րու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք առ­կայ են իւ­րա­քան­չիւր գա­ղու­թի մէջ: ­­Բայց նոյն­քան նաեւ պի­տի հա­մո­զո­ւինք, որ այս տար­բե­րու­թիւն­նե­րը ե­թէ լա­ւա­պէս հա­մադ­րո­ւին, կրնան վե­րա­ծո­ւիլ ու­ժի մը, որ կրնայ ամ­րապնդել մեր ընդ­հան­րա­կան կեան­քե­րը: Ար­ժէ, որ հայ­րե­նիքն ալ տես­նէ, թէ իր ու­ժը Ս­փիւռ­քին ու­ժե­ղա­ցու­մին մէջ է»:
Իսկ ան ան­մի­ջա­պէս կ­­՚անց­նի յստակ ու հա­մա­պար­փակ լու­ծու­մի մը ա­ռա­ջար­կին. «­­Քա­ղա­քա­ցիա­կան եւ ազ­գա­յին դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը պի­տի կեր­տէ մեր կեան­քե­րը իր մշա­կու­թա­յին, քրիս­տո­նէա­կան եւ պա­հան­ջա­տի­րու­թեան ինք­նու­թիւն­նե­րով: Այս դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը նոյն­քան անհ­րա­ժեշտ գրա­ւա­կան է` կեր­տե­լու մեր հայ­րե­նի­քը եւ ա­պա­հո­վե­լու ա­նոր անվ­տան­գու­թիւ­նը: Այս դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը հա­յուն հա­մար հա­մա­պար­փակ գոր­ծըն­թաց է: ­­Հայ­րե­նա­սի­րու­թիւ­նը, ազ­գա­սի­րու­թիւ­նը, մշա­կու­թա­յին ա­ւան­դը, քրիս­տո­նէա­կան կեան­քի դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը եւ ա­նոր ի­մաս­տը հա­յը կը պա­հեն ու կը զօ­րաց­նեն: Ս­փիւռ­քեան պայ­ման­նե­րու մէջ պատ­մու­թեան փոր­ձը ցոյց տո­ւած է, որ դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը ե­ղած է մեր գո­յա­տեւ­ման հիմ­քը»:
­­Դոկտ. Հ­րայր ­­Ճէ­պէ­ճեա­նի հե­ղի­նա­կած գիր­քե­րուն մէջ պի­տի չգտնէք պո­ռո­տա­խօ­սու­թեան կամ սնա­պար­ծու­թեան նշոյլ­ներ։ Իր խօս­քը էա­պէս ազ­գա­շունչ է, հայ­րե­նա­սի­րա­կան է, ո­գե­ւո­րիչ ու խան­դա­վա­ռող է, սա­կայն մաք­րո­ւած է մեծ­խօ­սիկ լո­զունգ­նե­րէ։ Ան կը մնայ հա­րա­զատ, հան­դարտ, հա­մո­զիչ շրջա­գի­ծի մը մէջ, ո­րուն մէ­ջէն կը ցայ­տի հայ հո­ղին անս­պառ ու­ժը, ար­թուն պա­հա­կի նման կանգ­նած է հայ­կա­կա­նը, հա­յու էու­թեան, ա­նոր հո­գեմ­տա­յին կազ­մո­ւած­քի ողջ պատ­մու­թիւնն ու ա­պա­գա­յի յոյ­սը։
«ՏԵՍԻԼՔ, ԿԱՄՔ ԵՒ ՅՈՅՍ», այս է պատ­գա­մը դոկ­տո­րի հե­ղի­նա­կած գիր­քին։ Կ­­՚ար­ժէ կար­դալ այս հա­տո­րը ու սնա­նիլ ա­նոր մէջ տեղ գտած հո­գե­հա­րա­զատ ար­ժէք­նե­րու շուն­չով։
­­Մա­նա­ւանդ, պէտք է մաղ­թել սի­րե­լի Հ­րայ­րին՝ եր­կար կեանք, անս­պառ ուժ, ան­վերջ հո­սող իր գրի­չէն վա­յե­լե­լու հա­մար նոր գո­հար­ներ, հա­յու կեան­քը ի­մաս­տա­ւո­րող մար­գա­րիտ­ներ։
­­Վարձ­քը կա­տար, սի­րե­լի դոկտ. Հ­րայր ­­Ճէ­պէ­ճեա­նին։